اختلاس چیست و چه مجازاتی دارد؟

موضوع کیفری نوشته احمد جمشیدوند6 دقیقه
اختلاس چیست و چه مجازاتی دارد؟
تصویر مقاله

فهرست عناوین مقاله

اشتراک گذاری مقاله:

اختلاس و مجازات آن چیست؟

احتمالا واژه اختلاس به گوش شما رسیده باشد مخصوصا در این سالهای اخیر از رادیو و تلویزیون و رسانه ها زیاد با این واژه و جرم برخورد کرده اید .
اختلاس از جمله جرایم اقتصادی است که از موارد و مصادیق خیانت در امانت هم به نوعی محسوب میشود .
 
تصویر مشاوره حقوقی آنلاین وکیل وند

 

جرم اختلاس چیست ؟

اختلاس را اگر بخواهیم به زبان ساده و روان  و عامه فهم  توضیح دهیم به تحصیل غیر قانونی اموال دولتی یا غیر دولتی توسط کارکنان دولت یا کارمندان دولت گفته میشود.
دولت دارای اموال و دارایی هایی است که این اموال و دارایی ها در راستای حفظ اهداف و پیشبرد جامعه کاربرد دارد این اموال در جهت حفظ و به کار بستن آن در اختیار خادمین و کارکنان و کارمندان دولت قرار میگیرد اما مشاهده میشود که مع الاسف بعضی از کارکنان و کارمندان دولت این اموال را مورد استفاده شخصی یا مورد مالکیت قرار میدهند لیکن قانون گذار در جهت حفظ این اموال تدابیری را اندیشیده است و در جهت حفظ ضمانت اجرای آن اقدام به جرم انگاری ،اختلاس نموده است .
باید توجه داشت که مرتکبین جرم اختلاس معمولا از هوش و ذکاوت بالایی برخوردار هستند و این جرم و جرایم اقتصادی دیگری مانند کلاهبرداری از جمله جرایم یقه سفید محسوب میشود .
جرم اختلاس اثر بسیار بدی نسبت به جامعه دارد و باعث تزلزل در نظام اداری و نسبت به سلامت نظام اداری جامعه بسیار تاثیر گذار است.
پس توصیه میشود جهت آشنایی هر چه بهتر با این جرم تا انتها همراه وکیلوند باشید .
 

اختلاس چیست ؟

 
اختلاس همانگونه که در بالاتر توضیح داده شد به معنای برداشت غیر قانونی اموال دولتی توسط کارمند و کارکنان دولتی است .
به شخصی که اقدام به اختلاس میکند ، مختلس میگویند .
همانگونه که تمامی جرایم نیاز به سه رکن قانونی ، مادی و معنوی دارند ، جرم اختلاس نیز از این قضیه مستثنی نبوده و دارای عنصر قانونی است .
اما عنصر قانونی جرم اختلاس کجاست ؟
عنصر قانونی جرم اختلاس در ماده ۵ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا و اختلاس و کلاهبرداری آمده است .
بر اساس ماده ۵ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری
 
هر یک از کارمندان و کارکنان ادارات و سازما نها یا شوراها و یا شهرداریها و موسسات و شرکتهای دولتی و یا وابسته به دولت و یا نهادهای انقلابی و دیوان محاسبات و موسساتی که به کمک مستمر دولت اداره میشوند و یا دارندگان پایه قضائی و بطور کلی قوای سه گانه و همچنین نیروهای مسلح و مامورین به خدمات عمومی از رسمی یا غیر رسمی وجوه یا مطالبات یا حواله ها یا سهام و اسناد و اوراق بهادار و یا سایر اموال متعلق به هر یک از سازمانها و موسسات فوق الذکر و یا اشخاص را که بر حسب وظیفه به آنها سپرده شده است بنفع خود یا دیگری برداشت و تصاحب نماید مختلس محسوب و بترتیب زیر مجازات خواهد شد .
تبصره ۱- در صورتی که میزان اختلاس تا پنجاه هزار ریال باشد مرتکب به ششماه تا سه سال حبس و شش ماه تا سه سال انفصال موقت و هر گاه بیش از این مبلغ باشد به دو تا ده سال حبس و انفصال دائم از خدمات دولتی و در هر مورد علاوه بر رد وجه یا مال مورد اختلاس به جزای نقدی معادل دو برابر آن محکوم می شود .
تبصره ۲- چنانچه عمل اختلاس توام با جعل سند و نظایر آن باشد در صورتی که میزان اختلاس تا پنجاه هزار ریال باشد مرتکب به ۲ تا ۵ سال حبس و یک تا ۵ سال انفصال موقت و هر گاه بیش از این مبلغ باشد به ۷ تا ده سال حبس و انفصال دائم از خدمات دولتی و در هر دو مورد علاوه بر رد وجه یا مال مورد اختلاس به جزای نقدی معادل دو برابر آن محکوم می شود .
تبصره ۳- هر گاه مرتکب اختلاس قبل از صدور کیفر خواست تمام وجه یا مال مورد اختلاس را مسترد نماید دادگاه او را از تمام یا قسمتی از جزای نقدی معاف می نماید و اجراء مجازات حبس را معلق ولی حکم انفصال درباره او اجراء خواهد شد.
تبصره ۴- حداقل نصاب مبالغ مذکور در جرائم اختلاس از حیث تعیین مجازات یا صلاحیت محاکم اعم از اینست که جرم دفعتا واحده یا به دفعات واقع شده و جمع مبلغ مورد اختلاس بالغ بر نصاب مزبور باشد.
تبصره ۵- هر گاه میزان اختلاس زائد برصد هزار ریال باشد، در صورت وجود دلایل کافی ، صدور قرار بازداشت موقت به مدت یکماه الزامی است و این قرار در هیچ یک از مراحل رسیدگی قابل تبدیل نخواهد بود . همچنین وزیر دستگاه می تواند پس از پایان مدت بازداشت موقت ،کارمند را تا پایان رسیدگی و تعیین تکلیف نهائی وی از خدمت تعلیق کند . به ایام تعلیق مذکور در هیچ حالت هیچگونه حقوق و مزایائی تعلق نخواهد گرفت.
تبصره ۶- در کلیه موارد مذکور در صورت وجود جهات تخفیف دادگاه مکلف به رعایت مقررات تبصره یک ماده یک از لحاظ حداقل حبس و نیز بنا به مورد حداقل انفصال موقت و یا انفصال دائم خواهد بود.
اما برای اینکه جرم اختلاس محقق شود نیاز به این است که یک سری شرایط دست به دست هم بدهند و تمام شرایط موجود باشند که در ادامه این مطلب را تحت عنوان شرایط جرم  اختلاس مورد بررسی قرار خواهیم داد .
 

شرایط جرم اختلاس 

 
برای اینکه جرم اختلاس تحقق پیدا کند و بشود مجرم را تحت عنوان اختلاس محاکمه کرد نیاز به برقراری شرایط ذیل است ؛
اولاً ؛ مرتکب باید از کارمندان و کارکنان دولت باشد ،به طور مثال اگر مرتکب از کارمندان دولت نباشد و کارمند شرکت خصوصی باشد نمیتوان از او تحت عنوان اختلاس شکایت کرد و باید تحت عنوان خیانت در امانت شکایت کرد .
ثانیاً ؛ موضوع جرم اختلاس باید در رابطه با اموال دولتی یا اموالی خصوصی که در اختیار و مورد استفاده دولت است باشد .
ثالثا ؛ اموال باید به کارمند دولتی ای که وظیفه ی آن سپردن اموال به آن بوده است سپرده شود پس اگر اموال به کارمندی که وظیفه ی آن حفظ آن اموال نبوده باشد سپرده شود جرم اختلاس به وقوع نمی‌پیوندد.
رابعاً ؛ کارمند دولت باید سو نیت داشته باشد و دارای عنصر معنوی باشد و در واقع با علم و عمد و عالمانه و عامدانه نسبت به فعل مجرمانه اقدام نماید .
 

مجازات مختلس و کسی که مرتکب جرم اختلاس میشود چگونه قابل تعیین است ؟

در خصوص این که مجازات مختلس چقدر و به چه میزان است باید قائل به تفکیک شویم و بگوییم که باتوجه به میزان مال مورد اختلاس مجازات آن هم متفاوت است فی المثل اگر میزان اختلاس تا پنجاه هزار ریال باشد یک مجازات تعیین شده است و چنانچه از پنجاه هزار ریال بیشتر باشد ، مجازات هم افزایش می یابد .
که برای مشاهده مجازات مختلس باید به تبصره ۱ و ۲ ماده ۵ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا و اختلاس و کلاهبرداری نگاهی بیندازیم ؛
 
تبصره ۱- در صورتی که میزان اختلاس تا پنجاه هزار ریال باشد مرتکب به ششماه تا سه سال حبس و شش ماه تا سه سال انفصال موقت و هر گاه بیش از این مبلغ باشد به دو تا ده سال حبس و انفصال دائم از خدمات دولتی و در هر مورد علاوه بر رد وجه یا مال مورد اختلاس به جزای نقدی معادل دو برابر آن محکوم می شود .
تبصره ۲- چنانچه عمل اختلاس توام با جعل سند و نظایر آن باشد در صورتی که میزان اختلاس تا پنجاه هزار ریال باشد مرتکب به ۲ تا ۵ سال حبس و یک تا ۵ سال انفصال موقت و هر گاه بیش از این مبلغ باشد به ۷ تا ده سال حبس و انفصال دائم از خدمات دولتی و در هر دو مورد علاوه بر رد وجه یا مال مورد اختلاس به جزای نقدی معادل دو برابر آن محکوم می شود .
 
عکس میانی مقاله اختلاس و مجازات آن چیست؟
 

عنصر مادی اختلاس

همان طور که بیان شد، جرم اختلاس نیز مانند سایر جرائم برای تحقق به سه عنصر قانونی، مادی و معنوی نیاز دارد؛ عنصر قانونی اختلاس را ذکر نمودیم و در این قسمت به بررسی عنصر مادی این جرم خواهیم پرداخت.

عنصر مادی جرم اختلاس همان بخشی است که در عالم خارج (جامعه) بروز و ظهور می یابد و تاثیرات سوء و مخربی را از خود باقی می گذارد که شامل رفتار مجرمانه مرتکب و عمل غیر قانونی او می باشد. عنصر مادی جرم اختلاس شامل موارد زیر است:

عمل مرتکب: رفتار مجرمانه برداشت، تصاحب و تلف؛ برداشتن، تصاحب کردن یا اتلاف اموال منقول یا غیر منقول دولتی یا خصوصی که در اختیار دولت بوده، عنصر مادی جرم اختلاس است و باید توسط اشخاصی که وظیفه نگهداری از آن ها را داشته اند، اتفاق بیفتد.

تصاحب به معنای "به ملکیت در آوردن" است که این معنا اعم از فروختن، مصرف کردن یا تلف کردن می باشد؛ پس نتیجه میگیریم که صرف استفاده از اموال دولتی بدون داشتن قصد تملک آن ها اختلاس محسوب نمی شود.

سمت مرتکب: مرتکب جرم اختلاس همان طور که ذکر شد، باید از کارمندان یا کارکنان دولتی باشد وگرنه جرم تحقق نمی یابد. این افراد باید از مستخدمین رسمی یکی از پست های وزارتخانه ای یا موسسات دولتی باشند؛ بنابراین کارمندان و کارکنان ارگان های خصوص یا افرادِ عادی که به هر دلیلی اموال دولتی به آن ها سپرده می شود، مشمول جرم اختلاس نیستند.

موضوع جرم: همان طور که می دانید، موضوع جرم اختلاس نیز اموال دولتی است؛ پس برداشت، تصاحب، اتلاف و مفقود کردن اموال غیر دولتی به نفع خود یا دیگری مشمول جرم اختلاس نمی باشد. به طور مثال اگر یکی از کارمندان دولت اقدام به برداشتن و تصاحب لپ تاپ شخصی همکار خود کند، مختلس نیست و باید به عنوان سارق مجازات شود.

 

عنصر معنوی اختلاس

عنصر معنوی جرم اختلاس شامل دو مورد است: 1- سوء نیت عام 2- سوء نیت خاص که در ادامه به شرح مفصل هر یک از آن ها می پردازیم.

سوء نیت عام به معنای وجود قصد عمدیِ برداشت، تصاحب، تلف کردن یا مفقود نمودنِ اموال در فرد مختلس است، به نحوی که تمامی این افعال مجرمانه با قصد عامدانه او همراه باشد؛ بنابراین وجود نیت و علم به اینکه مال مورد نظر به دیگری (دولت یا سایر اشخاص) تعلق دارد، برای تحقق جرم اختلاس کفایت می کند.

نکته: منظور از سایر اشخاص، هر شخص حقیقی و حقوقی است؛ زیرا اموال یا اسناد و مدارک موضوع جرم اختلاس ممکن است در مالکیت دولت یا سایر اشخاص حقیقی و حقوقی دیگر باشد و مالکیت دولت شرط نیست، چه بسا که تصاحب وجوه از حساب مشتریان یک بانک توسط کارمند آن نیز (به شرط وجود سایر شرایط لازم) اختلاس محسوب می شود.

سوء نیت خاص به معنای وجود قصد تحقق و حصول نتیجه مجرمانه در فرد مختلس است؛ به بیان دیگر یعنی مختلس به صورت عالمانه و عامدانه خواستار تصاحب، تلف یا مفقود شدن مال مورد اختلاس بوده باشد. این سوء نیت موجب تحصیل منفعت برای مختلس و اضرار به دولت خواهد شد و بین این دو نتیجه رابطه علت و معلولی حاکم است.

 

شروع به جرم اختلاس

شروع به جرم اختلاس نیز در قانون جرم انگاری شده و مجازات آن همانند اختلاس است؛ ملاک تشخیص شروع به اختلاس از اختلاس تام، نتیجه عمل می باشد، به این معنا که اگر فعل مجرمانه مختلس (برداشت، تصاحب، تلف و مفقودی) باعث خروج اموال از تصرف دولت شده باشد، اختلاس تام بوده و اگر خروج اموال از تصرف دولت را در پی نداشته، شروع به اختلاس محسوب می شود

به عبارت دیگر، چنانچه مختلس موفق به برداشت و تصاحب اموال دولتی سپرده شده به خود نباشد، شروع به جرم اختلاس محقق شده است. مجازات شروع به جرم اختلاس در ماده 6 قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء اختلاس و کلاهبرداری اینگونه بیان شده است

مجازات شروع به اختلاس حسب مورد حداقل مجازات مقرر در همان مورد خواهد بود و در صورتیکه نفس عمل انجام شده نیز جرم باشد، شروع کننده به مجازات آن جرم نیز محکوم می شود

مستخدمان دولتی علاوه بر مجازات مذکور، چنانچه در مرتبه مدیر کل یا بالاتر و یا هم طراز آن ها باشند، به انفصال دائم از خدمات دولتی و در صورتیکه در مراتب پایین تر باشند، به 6 ماه تا 3 سال انفصال موقت از خدمات دولتی محکوم می شوند.

 

معاونت در اختلاس

مصادیق معاونت در تمامی جرایم از جمله جرم اختلاس در ماده 126 قانون مجازات اسلامی مصوب سال 92 بیان شده است. با استناد به ماده مذکور، چنانچه شخصی به یکی از راه های پیش بینی شده در ماده مذکور، در وقوع اختلاس موثر باشد، به عنوان معاون در این جرم شناخته و مجازات می شود.

معاون جرم اختلاس به صورت مستقیم در افعال مجرمانه این جرم (برداشت، تصاحب و...) دخالت ندارد؛ بنابراین اگر کسی اقدام به تهدید، ترغیب، تحریک و تطمیع شخص دیگری برای ارتکاب به اختلاس کند، معاون او در ارتکاب به جرم خواهد بود

 

مشارکت در اختلاس

مطابق ماده 125 قانون مجازات اسلامی مصوب سال 92 ملاک مشارکت در اختلاس، مستند بودن جرم به رفتار همه شرکا می باشد و چنانچه فعل مجرمانه برداشت و تصاحب توسط دو نفر یا بیشتر انجام شود، همه آن ها در وقوع جرم شریک بوده و مجازاتی برابر با مجازات فاعل اختلاس خواهند داشت.

 

مراجع رسیدگی به جرم اختلاس

بر اساس صلاحیت ذاتی، مرجع صالح رسیدگی به جرم اختلاس دادگاه کیفری دو است؛ مگر در مواردی که درجه مجازات درجه سه به بالا باشد که در این صورت دادگاه کیفری یک برای رسیدگی صالح می باشد.

بر اساس صلاحیت محلی، مرجع صالح رسیدگی به جرم اختلاس همان دادگاهی است که در محل وقوع جرم یعنی محل برداشت، تصاحب و... وجود دارد؛ مطابق نظر قانون آیین دادرسی کیفری، این دادگاه ها باید به صورت روزانه و بدون تشریفات خاصی به بررسی شکایت های این جرم بپردازند.

 

تفاوت اختلاس و خیانت در امانت

مهم ترین تفاوتی که میان جرم اختلاس و خیانت در امانت وجود دارد، مرتکب جرم و موضوع جرم است. در جرم اختلاس، مرتکب باید از کارکنان یا کارمندان دولتی بوده و اقدام به برداشت، تصاحب، تلف یا مفقود کردن اموال دولتی (یا حتی شخصی مانند سپرده های مردم در بانک) نموده باشد؛ اما در جرم خیانت در امانت، مرتکب می تواند هر شخص عادی باشد و نسبت به تصاحب مال دیگری اقدام نماید.

 

نحوه تنظیم شکوائیه برای اختلاس

برای طرح شکایت از مرتکبین جرم اختلاس انجام مراحل زیر الزامی است:

  • مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضائی و پرداخت هزینه دادرسی جهت ثبت شکایت
  • ثبت نام در سامانه ثنا جهت ثبت شکایت
  • درج عنوان شکایت و توضیحات مربوط به آن در شکوائیه
  • مشورت با یک وکیل ماهر جهت استناد به قانون و بهتر نوشتن شکوائیه
  • ارجاع شکایت به دادسرا
  • ارسال شکایت با کیفر خواست به دادگاه جهت محکومیت مجرم (در صورت مجرمانه بودن عمل)
 
جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد اختلاس و مجازات آن میتوانید به وکلا و مشاوران و کارشناسان حقوقی سایت وکیلوند اولین استارتاپ حقوقی ایران جهت انجام مشاوره تلفنی یا به صورت حضوری مراجعه نمایید .

اشتراک گذاری مقاله:

دیدگاه کاربران

نظر و دیدگاه خود را در مورد این مقاله با ما در میان بگذارید.

0 کاراکتر

مشاوره حقوقی آنلاین وکیل وند

در هر ساعت از شبانه روز و در هفت روز هفته می توانید با به صورت تلفنی و متنی از وکلای وکیل وند مشاوره دریافت کنید.

پشتیبانی و راهنمای خدمات: 91017949-021

شنبه تا پنجشنبه ساعت 8 صبح تا 12 شب

دیدگاه کاربران

نظر و دیدگاه خود را در مورد این مقاله با ما در میان بگذارید.

0 کاراکتر

راهنمایی و سوالات متداول

در صورت نیاز به راهنمایی می توانید از سوالات زیر استفاده و یا سوال موردنظر خود را مطرح کنید.

اختلاس چیست؟

شرایط تحقق جرم اختلاس چیست؟

مجازات جرم اختلاس چیست؟

معاون جرم اختلاس چه کسی است؟

اختلاس و خیانت در امانت چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟

آیا شروع به اختلاس جرم است؟

به راهنمایی بیشتری نیاز دارید؟

خدمات حقوقی وکیل وند

وکیل وند طیف گسترده ای از خدمات حقوقی را در قالب های مختلف به شما ارائه می دهد، از جمله:

  • مشاوره حقوقی متنی و تلفنی در زمینه های مختلف
  • تنظیم و نگارش دادخواست، لایحه و سایر اوراق قضایی
  • وکالت در دعاوی حقوقی و کیفری
  • انجام امور قراردادها
  • و سایر خدمات حقوقی