تحصیل مال از طریق نامشروع
در طول زندگی برخی از افراد اموال خود را از طریق غیر قانونی و به اصطلاح نامشروع به دست می آورند که در این مقاله ما با مفهوم جرم ( تحصیل مال از طریق نامشروع ) آشنا می شویم و با مجازات پیش رو این جرم آشنا می شویم .
مفهوم تحصیل مال نامشروع چیست ؟
واژه ی تحصیل به معنای فراهم کردن و یا به دست آوردن می باشد و همینطور واژه ی نامشروع به معنای خلاف قوانین و مقررات می باشد
بنابراین تحصیل مال نامشروع یعنی به دست آوردن مال از طریق غیر قانونی که به لحاظ حقوقی جرم محسوب می شود و در قانون برای این جرم ، مجازات در نظر گرفته شده است.
عناصر تشکیل دهنده ی تحصیل مال نامشروع :
عنصر قانونی :
مطابق ماده 2 قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء،اختلاس و کلاهبرداری ، تنها عنصر قانونی این جرم می باشد که طبق آنچه که در این ماده گفته شد، قلمرو این ماده مشتمل بر سه عنوان جزائی است که بر اساس آن می توان جرم را تشخیص و فرد مرتکب را مجازات نمود که عبارتند از:
الف) خرید و فروش امتیاز یا سوء استفاده از آنها
ب) تقلب و توزیع کالاهایی که تابع ضوابط معین است
ج) تحصیل مال
2- عنصر مادی :
می توان گفت هر آنچه که در جرم تحصیل مال نامشروع تاثیر داشته را عنصر مادی این جرم می گویند که دارای سه عنوان
رفتار مجرمانه : یعنی هر رفتار مجرمانه ای که تحصیل عامدانه مال دیگری از طریق غیر قانونی را شامل باشد عنوان مجرمانه (( تحصیل مال از طریق نامشروع)) را در بر می گیرد، مانند دروغ گویی که در قانون مجازاتی برایش پیش بینی نشده اما ارتکاب آن خلاف موازین اخلاقی است .
اوضاع و شرایط جهت ارتکاب جرم: منظور هر نوع تحصیل عامدانه مال دیگری از طریق توسل به طرق غیر قانونی را شامل می شود که با می تواند مرتکب جرم باشد یا موضوع جرم :
- الف) مرتکب جرم : هر شخص حقیقی یا حقوقی می تواند باشد که مرتکب جرم می شود.
- ب) موضوع جرم: موضوع جرم می توند (تحصیل مال یا وجه) باشد که شامل انواع مال اعم از منقول یا غیر منقول
( اسناد،نوشتجات،اوراق بهادار،سهام ،حواله.... و یا وجه نقد باشد.)
3- عنصر روانی جرم:
تحصیل مال از طریق نامشروع یک جرم عمدی است و نیازمند ( وجود عنصر روانی ) مرتکب در حین ارتکاب جرم می باشد که این عنصر شامل دو نوع :1- سوء نیت عام 2- سوء نیت خاص می باشد .
سوء نیت عام : بدین معنی است که جرم با سوء نیت و اراده و عمد صورت گرفته و اگر غیر از این باشد و به صورت سهوی یا سهل انگاری رخ دهد (جرم تحصیل مال ) صورت نگرفته است.
سوء نیت خاص: به معنای قصد و رساندن جرم به مرحله ی نهایی و حصول نتیجه است به این ترتیب قصد متهم از به دست آوردن مال غیر و تصاحب آن از جمله موارد سوء نیت خاص متهم یا مجرم است.
حال تحصیل مال نامشروع چه مجازاتی را به همراه دارد ؟
به موجب ماده ۲ قانون تشدید مجازات، ارتشاء، اختلاس، کلاهبرداری مصادیقی از تحصیل نامشروع مال بیان شده است.
به موجب همین ماده: «هر کس به نحوی از انحاء امتیازاتی را که به اشخاص خاص به جهت داشتن شرایط مخصوص تفویض می گردد نظیر جواز صادرات و واردات و آن چه عرفا موافقت اصولی گفته می شود در معرض خرید و فروش قرار دهد و یا از آن سوء استفاده نماید و یا در توزیع کالاهایی که مقرر بوده طبق ضوابطی توزیع نماید مرتکب تقلب شود و یا به طور کلی مالی یا وجهی تحصیل کند که طریق تحصیل آن فاقد مشروعیت قانونی بوده است مجرم محسوب و علاوه بر رد اصل مال به مجازات 3 ماه تا 2 سال حبس و یا جریمه نقدی معادل دو برابر مال به دست آمده محکوم خواهد شد.»
بنابراین:
- خرید و فروش و یا سوء استفاده از امتیازاتی که به افراد خاصی تعلق می گیرد مصداق جرم تحصیل مال نامشروع خواهد بود.
- تعقیب در توزیع کالاهایی که نیازمند قوانین خاصی بوده مصداق جرم تحصیل مال نامشروع هستند.
- جرم تحصیل مال نامشروع شامل به دست آوردن هر گونه مال یا وجه می گردد و تنها مختص پول نقد یا ارز نمی شود.
- تحصیل مال می بایست از طریق نامشروع باشد و این طریق به موارد مذکور محدود نیست.
- مرتکب می بایست آگاهانه و با قصد و عامدانه اقدام به عمل مجرمانه تحصیل مال نامشروع کند.
مجازات در نظر گرفته شده در ماده 2 قانون مذکور جهت جرم تحصیل مال از طریق نامشروع عبارتند از:
- رد اصل مال
- ۳ ماه تا 2 سال حبس یا جزای نقدی معادل 2 برابر مال به دست آمده.
در این جرم مستند قانونی که انجام آن را جرم تلقی کند وجود ندارد و اصولا این جرم مقید به نتیجه بوده و تا موقعی که تحصیل مال صورت نگرفته باشد انتساب عنوان مجرمانه به مرتکب امکان ندارد و به همین خاطر جرمی انجام نشده است که شروع به آن دارای مجازات باشد.
در رابطه با معاونت در این جرم در صورت وجود شرایط معاونت اعم از وحدت قصد، تقدم یا اقتران زمانی بین عمل معاون و مباشر و دیگر شرایط، معاون به یک یا دو درجه کمتر از مجازات مجرم محکوم خواهد شد. در این خصوص مجازات مباشر درجه 6 خواهد بود. لذا معاون به حبس تعزیری درجه 7 یا 8 محکوم می گردد یا در صورتی که جزای نقدی مجازات اصلی باشد، معاون حبس نمی گردد.
کلاهبرداری چیست؟
کلاهبرداری به عملی سودجویانه و مجرمانه ای اتلاق می گردد که در آن با بهره گیری شیوه های مختلف اقدام به فریب فرد یا افرادی جهت کسب سود برای شخص، اشخاص و یا موسسه ای که کلاهبرداری می کند، صورت می‌پذیرد.
ممکن است در این عمل از اقداماتی همچون: فریب کاری، زورگویی، جعل نام و یا عنوان تجاری و سوء استفاده از ناآگاهی فرد فریب خورده استفاده گردد و از این روش بدون اطلاع فرد فریب خورده به سوء استفاده از مال یا دارایی آن اقدام نمایند؛ که البته این تفسیر کوتاه جهت شناخت تفاوت کلاهبرداری و تحصیل مال از طریق نامشروع کافی نبوده و نیاز به توضیح کامل تری خواهد داشت.
به طور مثال با این که کلاهبرداری یک نوع جرم شناخته شده به حساب می آید، ولی با در نظر گرفتن این که قوانین درکشور‌های گوناگون متفاوت است، قوانین اجرایی و نوع مجازاتی که جهت این چنین جرم ها صادر می گردد دارای تفاوت بوده و گاها حتی تعریف مجرم در چند کشور با یکدیگر فرق دارد.
با این وجود علاوه بر تعریف کلاهبرداری به منظور بررسی تفاوت کلاهبرداری و تحصیل مال از طریق نامشروع به لحاظ قانونی، لازم است بدانید که به چه شخصی اصطلاحا کلاهبردار گفته می شود.
کلاهبردار چه کسی است؟
این اصطلاح هنگامی استفاده می شود که یک شخص، گروه و یا موسسه ای با بهرهگیری از فعالیت هایی اعم از فریب کاری، حقه بازی و یا وعده دروغ از بی اطلاعی فرد یا افراد سوء استفاده کرده و اموال و دارایی ایشان را با دادن وعده سود و… تصاحب نماید و شخص کلاهبردار از آن اموال به منفعت خویش استفاده نماید که در این میان شخص علاوه بر آن که نارضایتی در برابر انتقال دارایی خویش ندارد بلکه بعضا کلاهبردار از روش هایی بهره می برد که فرد به طور کامل به وی اعتماد کرده و با رضایت و موافقت کامل آن را به شخص کلاهبردار می سپارد؛ ولی به جهت شناخت تفاوت کلاهبرداری و تحصیل مال از طریق نامشروع می بایست گفت:
در حال حاضر با توسعه تکنولوژی و فناوری های گوناگون راه کلاهبرداری نیز بروز و در آن از روش های جدیدی بهره گیری می شود که گاها شخص در مقایسه با آن ها کاملا نا آگاه است. به نحوی که امکان دارد سریعا در دام آن ها گرفتار گردد.
در حال حاضر کلاهبرداری را به لحاظ میانگین سنی می توان به دو گروه کلاهبرداران غیر اینترنتی و کلاهبرداران اینترنتی دسته‌ب ندی نمود که میانگین کلاهبرداران اینترنتی با ۱۸ الی ۳۵ سال کمتر از میانگین سنی کلاهبرداران غیر اینترنتی می باشد.
تحصیل مال از طریق نامشروع
تحصیل مال از طریق نامشروع دارای نکاتی می باشد که در ماده ۲ تشدید مجازات، ارتشاء اختلاس، کلاهبرداری آمده است. منظور قانون‌گذار از کلمه نامشروع در این جرم صرفا به معنی غیرشرعی بودن طریق به دست آوردن سود نیست، بلکه به منظور بررسی تفاوت کلاهبرداری و تحصیل مال از طریق نامشروع می باشد.
به لحاظ قانونی می بایست بدانیم که منظور کسب هر نوع سودی است که از مشروعیت قانونی برخوردار نیست و یعنی شخص با بهره گیری از داشتن شرایط ویژه که اصطلاحا به آن موافقت اصولی گفته می شود از جمله برخورداری از مجوز واردات و صادرات و یا احکامی از این قبیل که شخص را مجاز به استفاده و یا ارزیابی پاره ای از امکانات با رعایت قوانین و اصول می کند سوء استفاده نموده و آن را به منظور کسب سود در اختیار دیگران قرار دهد و یا آن که خود شخصا اقدام به سوء استفاده از آن ها نماید و از این روش وجهی را کسب کند که از مشروعیت قانونی برخوردار نیست.
جرم کلاهبرداری چه مجازاتی دارد؟
کلاهبرداری و تحصیل مال از طریق نامشروع از نظر قانونی و جرم انگاری هر کدام از این جرایم شرایط ویژه ای وجود دارد. به عنوان مثال برای این که بتوان گفت در یک عمل، کلاهبرداری انجام شده است دو شرط لازم است:
- ورود خسارت به قربانی
- برداشت وجه از طریق کلاهبردار یا کسی که فرد از وی شکایت دارد
برای مجازات کلاهبرداری می توان به ماده یک قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری مصوبه از طریق مجمع تشخیص مصلحت مراجعه نمود که بر اساس آن: "کمترین مجازات جهت شروع کلاهبرداری پرداخت همان مبلغ خواهد بود و در شرایطی که تشخیص داده شود هدف شخص از این عمل، کلاهبرداری بوده شخص مجرم به مجازات آن جرم محکوم است و چنانچه شخص مقام مدیرکل یا هم تراز آن داشته باشد به ممنوعیت کامل و با وجود داشتن مقام پایین تر به ۶ ماه تا ۳ سال ممنوعیت بهره گیری از خدمات دولتی محکوم خواهند شد که جزو مجازات اصلی این جرم محسوب می گردد."
مجازات تحصیل مال از طریق نامشروع
مجازات تحصیل مال از طریق نامشروع این است که اشخاصی که از این راه اقدام به کسب منفعت می نمایند بر اساس ماده ۲ قانون مذکور، علاوه بر پرداخت خود مال محکوم به مجازات سه ماه تا دو سال حبس و یا جزای نقدی معادل دو برابر مال تحصیل شده خواهند شد، ولی تحصیل مال از طریق نامشروع دارای ویژگی های زیر است:
- سوء استفاده از امتیاز و یا خرید و فروش آن
- انجام تقلب در توزیع کالاهایی که تابع ضوابط معین است
- کسب سود و منفعت از این طریق
