طلاق غیابی و شرایط طلاق غیابی از سمت زوج و زوجه

طلاق در لغت به معنی ترک کردن و رهایی است و مفهوم آن نیز منحل شدن رابطه زوجیت میان زن و مرد می‌باشد. اما طلاق در قوانین ایران دارای انواع مختلفی همچون طلاق رجعی، خلع و مبارات، توافقی و ... است که هر کدام آن ‌ها برای محقق شدن دارای شرایط مشخصی است. اما ما در این مقاله قصد داریم بررسی کنیم طلاق غیابی چیست و تحت چه شرایطی می تواند از سمت زوج و زوجه مطرح شود با ما همراه شوید.

هرگاه موضوع طلاق به میان می آید، یکی از سوالاتی که برای زوجین به وجود می آید این است که طلاق غیابی چیست؟ و اعتبار آن چگونه است. به طور خلاصه باید بیان داشت طلاق غیابی به طلاقی گفته می شود که خوانده پرونده در هیچ یک از جلسات دادرسی شرکت نکرده است و همچنین ابلاغ واقعی ای نیز صورت نگرفته است، در چنین شرایطی دادگاه موظف است رای را بصورت غیابی صادر نماید و به همین علت به رسیدگی به درخواست طلاقی که رای آن بصورت غیابی صادر شده است، طلاق غیابی گفته می شود که در ادامه به بررسی آن خواهیم پرداخت.

رای غیابی

بر اساس ماده 303 قانون آئین دادرسی مدنی هرگاه خوانده یا وکیل و یا قائم مقام قانونی خوانده در هیچ یک از جلسات دادگاه حضور پیدا نکند و همچنین لایحه ای جهت دفاع از حقوق خود تقدیم دادگاه ننماید و یا اخطاریه ، ابلاغ واقعی نشده باشد، در چنین شرایطی رای صادره دادگاه بصورت غیابی خواهد بود.همچنین براساس ماده 304 قانون آیین دادرسی مدنی درخصوص رسیدگی هایی که چندین خوانده در پرونده وجود دارد اگر تعدادی از خواندگان حضور پیدا کنند و تعدادی از خواندگان حضور پیدا نکرده و نه لایحه مکتوبی دهند و یا اخطاریه ابلاغ واقعی نشده باشد ، دادگاه مکلف به صدور رای خواهد بود و رای صادره نسبت به اشخاصی که در جلسه حضور پیدا نکرده اند بصورت غیابی صادر خواهد شد.

درصورتی که خواهان دسترسی به نشانی خوانده نداشته باشد در این حالت می بایست نشانی خوانده را مجهول المکان تعیین نماید و در این حالت دادگاه موظف است ابلاغیه را با هزینه خواهان در روزنامه ای کثیر الانتشار آگهی و به چاپ برساند در این حالت اگر خوانده در دادگاه حضور نیافت ، رای دادگاه بصورت غیابی صادر خواهد شد.

 نحوه درخواست طلاق غیابی

درخواست طلاق می تواند از سوی یکی از زوجین انجام شود اما همانطور که میدانیم در این میان تنها زوج بر اساس ماده 1133 قانون مدنی می تواند در هر زمانی که بخواهد درخواست طلاق بدهد و زوجه تنها منوط به شرایط خاصی این حق را خواهد داشت.  به همین دلیل می بایست طلاق غیابی را از دو منظر(از سوی زوج و زوجه) مورد بررسی قراردهیم.

• درخواست طلاق غیابی از سوی زوج

همانطور که بیان شد ماده 1133 قانون مدنی این حق را به زوج داده است تا هر زمان که بخواهد بتواند درخواست طلاق خود را تقدیم دادگاه نماید و درصورت عدم حضور زوجه در مراحل رسدیگی رای صادره غیابی خواهد بود و حق واخواهی برای زوجه وجود خواهد داشت. باید توجه داشت  که ثبت واقعه طلاق منوط به پرداخت کلیه حقوق مالی زوجه اعم از مهریه، نفقه و... می باشد. حال اگر زوج حقوق مالی زوجه را پرداخت ننماید، هرچند رای طلاق صادر شده است ولیکن تا زمان پرداخت حقوق مالی زوجه قابلیت اجرایی نخواهد داشت.

چنانچه زوجه منزل زوج را ترک کرده باشد بهتر است زوج نشانی محل اقامت جدید و یا محل کار زوجه را در دادگاه اعلام نماید چراکه رای غیابی قابلیت واخواهی داشته و زوجه می تواند هر زمان که متوجه صدور رای شد درخواست واخواهی خود را تقدیم نماید و بار دیگر به پرونده رسیدگی شود.

چنانچه زوج توانایی پرداخت یکجای مهریه را نداشته باشد می تواند درخواست اعسار خود را در همان شعبه صادر کننده رای تقدیم نماید و درصورتی که زوجه حضور نیافت، دادگاه بابررسی درخواست زوج در نهایت رای به تقسط مهریه صادر خواهد شد.

•  درخواست طلاق غیابی از سوی زوجه

قانون گذار درخصوص درخواست طلاق زوجه نسبت به زوج شرایط سختگیرانه تری را درنظر گرفته برخلاف ماده 1133 قانون مدنی که زوج هر زمان بخواهد می تواند درخواست طلاق خود را تقدیم دادگاه نماید، زوجه این حق را نداشته و تنها در شرایط خاصی تحت عنوان عسر و حرج که در ماده 1130 قانون مدنی مصادیق آن بیان شده است، این حق را برای زوجه متصور شده است. زوجه می‌تواند در سه حالت غیبت و مفقود شدن مرد، وکالت در طلاق و عسر و حرج درخواست طلاق غیابی از دادگاه داشته باشد که در ادامه هر کدام را به صورت مختصر توضیح خواهیم داد.

غیبت و مفقود شدن مرد

زمانی که زوج به مدت چهار سال تمام غایب مفقودالاثر باشد و هیچ خبری نیز از وی در دست نباشد زوجه می ‌تواند درخواست طلاق غیابی را به دادگاه بدهد. در این صورت دادگاه سه نوبت آگهی را به فاصله یک ماه در روزنامه‌ های محلی و در یکی از روزنامه ‌های کثیر الانتشار منتشر خواهد شد که هزینه آن ‌ها نیز با خواهان خواهد بود. پس از گذشت یک سال از اولین آگهی در صورتی که باز هم هیچ خبری از زنده بودن مرد نشد دادگاه حکم موت فرضی او را صادر کرده و طلاق غیابی را برای زن صادر خواهد نمود.

وکالت در طلاق

در صورتی که مرد هنگام عقد نکاح حق طلاق را به زن بدهد دیگر برای طلاق نیازی به حضور مرد نخواهد بود و زن می‌تواند درخواست طلاق غیابی را به دادگاه ارائه نماید. البته از نظر حقوقی این طلاق را نمی‌ توان طلاق غیابی دانست؛ زیرا زن وکیل شوهر در طلاق محسوب می‌ شود اما به این دلیل که حکم بدون حضور شوهر صادر خواهد شد آن را طلاق غیابی می‌ نامند. 

عسر و حرج

 حال اگر زوجه به استناد یکی از شرایط ماده 1130 قانون مدنی درخواست طلاق خود را به ثبت برساند طلاق غیابی محسوب شده و احکام آن جاری خواهد بود.

مصادیق عسر و حرج در ماده 1130 قانون مدنی به شرح ذیل می باشد:

• ترک زندگی توسط زوج به مدت شش ماه متوالی و یا نه ماه متناوب در مدت یکسال بدون عذر موجه.
• اعتیاد زوج به یکی از انواع مواد مخدر و یا مشروبات الکلی و امتناع از ترک اعتیاد.
• محکومیت قطعی زوج به حبس پنج سال یا بیشتر.
• سود رفتار و یا ضرب و شتم زوج که عرفا برای زوجه قابل تحمل نباشد.
• ابتلا به هرگونه بیماری صعب الاعلاجی که زندگی مشترک را مختل نماید.

البته باید توجه داشت که این موارد تمثیلی بوده یعنی قانون گذار این اجازه را به دادگاه داده است که در صورت بروز شرایط دیگری که دلالت بر عسر و حرج زوج دارد بتواند اقدام به صدور رای طلاق نماید.

در مواردی که زوجه وکالت کامل در طلاق از سوی زوج داشته باشد برای آنکه رای بصورت غیابی صادر نشود می تواند با انتخاب وکیل دادگستری برای شوهر خود ،اقدام به درخواست طلاق توافقی نماید. در این خصوص رای صادره از دادگاه بصورت غیابی صادر نخواهد شد.

شرایط درخواست طلاق غیابی برای افراد مقیم خارج از کشور 

طلاق یکی از موارد احوال شخصیه محسوب می‌ شود و طبق قانون ایرانیان مقیم خارج از کشور در خصوص طلاق نیز تابع قوانین ایران خواهند بود. در صورتی که هم زن هم مرد خارج از ایران باشند دادگاه شهرستان تهران صلاحیت رسیدگی به پرونده مورد نظر را خواهد داشت اما اگر یکی از زوجین در ایران ساکن باشند چه به صورت دائم و چه به صورت موقت دادگاه محل سکونت وی به پرونده رسیدگی خواهد کرد. تا زمانی که طلاق به صورت کامل جاری نشده باشد زن در عقد شوهر است و نمی‌ تواند قبل از صادر شدن حکم توسط دادگاه ایران ازدواج کند. 

مراحل طلاق غیابی 

برای اینکه حکم طلاق غیابی چه از طرف مرد چه از طرف زن صادر شود ابتدا باید دادخواست زوجین در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت شود. پس از ثبت دادخواست اگر زوج آن را مطرح کرده باشد پس از پرداخت حقوق مالی زن همچون مهریه صیغه طلاق جاری خواهد شد اما اگر زوجه درخواست را ثبت کرده باشد باید دلیل خود از طلاق غیابی را ثابت کرده و پس از اینکه علت برای دادگاه محرز شد طلاق غیابی صادر خواهد شد. 

واخواهی رای غیابی طلاق

واخواهی حقی است که به موجب ماده 305 قانون آئین دادرسی برای خوانده پرونده در نظر گرفته شده است و بر اساس این اصل زمانی که رای بصورت غیابی صادر شود خوانده این حق را دارد که درخواست واخواهی خود را تقدیم دادگاه نماید موضوعی که در این میان مطرح است برخی تصور میکنند با ثبت درخواست واخواهی پرونده به مرجع تجدیدنظر رفته و آن مرجع اقدام به صدور رای می نماید اما اینگونه نبوده و زمانی که خوانده پرونده درخواست واخواهی نماید دادگاه صادر کننده رای بدوی مکلف است جلسه ای دیگر برای بررسی مجدد پرونده برگزار نماید و پس از آن اقدام به صدور مجدد رای نماید.

بر اساس ماده 306 قانون آئین دادرسی مدنی مهلت واخواهی از احکام غیابی برای اشخاص مقیم در ایران  20 روز از تاریخ صدور رای و برای اشخاص مقیم در خارج از کشور 2 ماه می باشد و درصورتی که خوانده موفق نشود در این بازه زمانی درخواست خود را به ثبت برساند و چنانچه شخص معترض در این بازه زمانی اقدامی به عمل نیاورد تنها درصورت داشتن عذرموجه می تواند اقدام به واخواهی پس از مهلت مقرر در ماده 306 قانون آئین دارسی مدنی نماید.

برخی از مصادیق عذر موجه که در ماده 306 قانون آئین دادرسی مدنی بیان شده است:

1.  بیماری که مانع از حرکت شخص شود.
2. فوت یکی از والدین یا همسر و یا اولاد شخص.
3. حوادث قهریه مانند زلزله و.. که سبب تاخیر در تقدیم درخواست شود.
4. توقیف یا حبس بودن به نحوی که نتوان در مهلت مقرر دادخواست واخواهی تقدیم کرد.

درصورتی که درخواست واخواهی شخص مورد پذیرش دادگاه قرارگیرد اجرای حکم تا زمان صدور رای قطعی متوقف خواهد شد و  اگر پس از رسیدگی مجدد رای قطعی به نفع خوانده پرونده صادر شود، خواهان مکلف است در صورت درخواست خوانده تمامی خساراتی که به وی وارد شده است را پرداخت نماید.

مدت طول کشیدن طلاق غیابی

یکی از سوالاتی که ممکن است برای زوجین هنگام طلاق غیابی به وجود بیاید زمانی است که طلاق غیابی طول می‌کشد تا جاری شود است که در جواب نیز باید گفت برای طلاق غیابی نمی‌توان زمان مشخصی تعیین نمود؛ زیرا جاری شدن آن بستگی به عوامل مختلفی دارد. همچنین اگر درخواست طلاق از طرف زوج مطرح شود روال تند تری خواهد داشت نسبت به زمانی که زوجه این درخواست را به دادگاه تقدیم می‌کند که دلیل آن هم زمان بر بودن اثبات ادله است.

عده در طلاق غیابی

پس از صادر شدن حکم طلاق غیابی از مرد مفقودالاثر، زن موظف است عده نگه دارد یعنی باید به مدت چهار ماه و ده روز از ازدواج مجدد جلوگیری نماید. در طول این زمان مرد می‌تواند به همسر خود رجوع کرده و زندگی زناشویی را از سر بگیرد اما پس از سپری شدن این مدت مرد چنین حقی نخواهد داشت. البته اگر حکم طلاق وفات نیز صادر شود عده آن همین مدت خواهد بود مگر اینکه زن حامله باشد که در این صورت عده وی تا زمان وضع حمل خواهد بود.

مهریه در طلاق غیابی از طرف زوج

همانطور که به آن اشاره کردیم طلاق غیابی می‌ تواند هم از طرف زوج و زوجه مطرح شود که رسیدگی به هر کدام آن ‌ها تحت شرایط ویژه‌ ای امکان‌ پذیر خواهد بود. اما اگر این درخواست از طرف زوج مطرح شود حق مهریه به صورت کامل به زوجه تعلق خواهد گرفت و وی می‌تواند در هر زمان که بخواهد برای دریافت حق خود اقدام نماید. 

مهریه در طلاق غیابی از طرف زوجه

اگر درخواست طلاق غیابی از طرف زوجه مطرح شود مهریه دارای شرایط پیچیده ‌ای خواهد بود. در صورتی که زوجه از طرف زوج وکالت تام ‌الاختیار طلاق داشته باشد یعنی به عبارتی حق طلاق برای وی در عقدنامه مشخص شده باشد دیگر طلاق غیابی محسوب نشده و طلاق، توافقی محسوب شده و قوانین طلاق توافقی نیز جاری خواهد شد. اما اگر زوج مفقود شده باشد و زوجه درخواست طلاق داشته باشد امکان محاسبه مهریه به صورت مستقیم وجود نخواهد داشت اما دادگاه می‌تواند رای صادر نماید که از طریق آن زوجه حساب بانکی و اموال و مستغلات زوج را توقیف نماید و حق مهریه را از این طریق دریافت نماید.

حضانت فرزند در طلاق غیابی 

طبق ماده 1169 قانون مدنی حضانت کودکانی که ابوین آن ‌ها جدا از یکدیگر زندگی می‌ کنند تا قبل از هفت سالگی با مادر و پس از آن با پدر خواهد بود. در طلاق غیابی نیز همین قانون برقرار خواهد بود اما به عنوان مثال اگر مرد مجهول ‌المکان باشد حضانت فرزندان با مادر خواهد بود حتی اگر سن فرزند بالای هفت سال باشد و حضانت آن ‌ها با مادر نباشد. حال هر زمان که پدر بازگردد می‌ تواند حضانت فرزند خود را بازگرداند و این موضوع را از طریق مراجع قضایی پیگیری نماید. 

سخن آخر

طلاق یکی از بن ‌بست ‌هایی است که امروزه زندگی ‌های مشترک زیادی به آن می ‌رسند. یکی از انواع طلاق در قوانین ایران، طلاق غیابی است که طی آن خوانده در هیچ ‌یک از جلسات دادرسی حضور نداشته و در نهایت صیغه طلاق نیز بدون حضور وی جاری خواهد شد.

هم زوج هم زوجه حق دارند این درخواست را به دادگاه ارائه نمایند اما زوج برای اثبات خواسته خود نیاز به هیچ دلیل و مدرکی ندارد اما زوجه باید به دلایلی همچون مفقود شدن، وکالت در طلاق و عسر و حرج درخواست طلاق خود را ثابت کند. همچنین زن باید در این طلاق نیز عده آن را نگه دارد و مرد می‌ تواند در زمان عده به زن رجوع کرده و زندگی مشترک را ادامه دهد.