کلاهبرداری در ماده 1 قانون تشدید مجازات های رشا ارتشاء و کلاهبرداری

 الف: رفتار = توسل به وسایل متقلبانه یعنی صحنه سازی و مانورهایی که چیزی بیش از صرف دروغ می باشد بنابر این هیچگاه صرف دروغ حتی اگر منجر به اغفال فرد و بردن مال او گردد کلاهبرداری محسوب نمی شود اگرچه جرم تحصیل مال به طور نامشروع خواهد بود. 

نکته: بین توسل به وسایل متقلبانه و اغفال ملازمه وجود ندارد بنابراین

 اولاً: هر صحنه سازی کلاهبرداری نخواهد بود زیرا ممکن است فرد فریب نخورده باشد ثانیاً: هرگاه فردی فریب خورده و مالش برده شده کلاهبرداری نیست زیرا ممکن است مرتکب توسل به وسایل متقلبانه نکرده باشد بلکه فرد با دروغ صرف فریب خورده باشد.

 ضابطه توسل به وسایل متقلبانه نوعی است یعنی عرف تایید کند که رفتار چیزی بیش از صرف دروغ بوده است نه آنکه خود مال باخته آنرا صحنه سازی بداند اما ضابطه اغفال و فریب  شخصی است یعنی باید همین مقدار که خود فرد فریب خورده را برای تحقق کلاهبرداری کافی دانست اگرچه ممکن است افراد دیگری در آن شرایط فریب نمیخوردند. 

نکته مهم اینکه کلاهبرداری هیچگاه با ترک فعل واقع نمی شود بلکه فعل مثبت نیاز دارد به همین دلیل عدم ذکر عیوب مبیع توسط فروشنده اگرچه منجر به فریب خریدار و برده شدن مال او شود کلاهبرداری محسوب نخواهد شد 

1-وسیله شکلاً متقلبانه و ماهیتاً متقلبانه مانند کارت جعلی 

2-وسیله ای که شکلاً صحیح اما ماهیتاً متقلبانه است مانند سند خالی از وجه یعنی سندی که فرد از آن استفاده مجدد میکند با علم به اینکه یکبار مبلغ آن پرداخت شده است اگرچه چنین سندی جعلی نیست و لذا شکلاً هم متقلبانه نمی باشد اما چون خالی از وجه است ماهیاتاً متقلبانه بوده و اگر منجر به فریب و بردن مال شود کلاهبرداری محسوب می شود.

 در توسل به وسایل متقلبانه باید همواره مقدم بودن آن بر تحصیل مال احراز شود بنابراین اگر ابتدا مال را به دیگری سپرده است اما دیگری با توسل به وسایل متقلبانه وانمود کند که مال به سرقت رفته و بدین شکل مال را بازنگرداند کلاهبرداری محسوب نمی شود اگرچه صحنه سازی متقلبانه کرده است اما مؤخر بر تحصیل مال بوده یعنی ابتدا مال را گرفته و سپس صحنه سازی کرده است درحالیکه باید تحصیل مال بعد از صحنه سازی متقلبانه و در نتیجه آن باشد.

نکته: گاهی رضایت ظاهری وجود دارد اما تحت تاثیر فریب بوده است و لذا در حکم عدم رضایت است بنابراین عدم رضایت هم شامل عدم رضایت واقعی می شود و هم مواردی که ظاهراً فرد راضی بوده اما تحت تاثیر فریب رضایت داده است.

 هیچگاه در یک رفتار واحد عنوان کلاهبرداری و خیانت در امانت جمع نمی شود زیرا کلاهبرداری مبتنی بر رکن فریب و خیانت در امانت مبتنی بر رکن رضایت است بنابراین اگر فرد با رضایت واقعی مالی را سپرده است حتی اگر بعد از آن گیرنده مال صحنه سازی کند عنوان خیانت در امانت خواهد بود اما اگر با صحنه سازی یعنی از طریق حیله و تقلب کاری کند که فرد مال به او بسپارد چون رضایت واقعی نبوده اگرچه رکن سپردن وجود دارد، اما کلاهبرداری است و نه خیانت در امانت

 همواره در کلاهبرداری دلیل برده شدن مال فریب خوردن یعنی عدم رضایت است درحالی که در خیانت در امانت لزوماً باید سپردن واقعی باشد یعنی از روی رضایت سپرده باشد لذا مواقعی که سپردن اگرچه با رضایت ظاهری بوده اما فرد واقعا راضی نبوده خیانت در امانت نخواهد بود. 

همواره در سرقت عدم رضایت لازم است لذا اگر فروشنده مال را در ظاهر با رضایت به مشتری می سپارد برای آنکه او کالا را بررسی کند چنانچه مشتری با سوءاستفاده از این رضایت ظاهری مال را از مغازه خارج کند جرم سرقت واقع شده است زیرا رضایت واقعی وجود ندارد.

  باید بین توسل به وسایل متقلبانه و برده شدن مال که نتیجه کلاهبرداری می باشد رابطه علیت وجود داشته باشد یعنی علت بردن مال همان صحنه سازی متقلبانه بوده باشد بنابراین اگر کسی با جعل مدرک در شرکتی استخدام شده و حقوق دریافت کند کلاهبرداری نمی باشد زیرا استخدام و کارکردن فرد رابطه علیت را قطع کرده است اگرچه در ظاهر هم توسل به وسایل متقلبانه بوده هم آن شرکت را فریب داده و هم مال را برده است.

مثال:کسی که با جعل مدرک تحصیلی خود در آزمونی شرکت میکند و به دلیل پاسخگویی صحیح به سوالات جایزه ای را دریافت میکند کلاهبرداری محسوب نمی شود زیرا علت برده شدن مال جعل مدرک نبوده بلکه پاسخ دادن صحیح به سوالات بوده است.

1-کلاهبرداری قانون مجازات صرفاً بردن عین مال را شامل می شود در حالیکه در کلاهبرداری رایانه ای مال و منفعت مالی  و امتیازات مالی نیز مشمول این کلاهبرداری می باشند اما به موجب قانون مجازات اگر کسی منفعت مالی یا امتیاز مالی را ببرد کلاهبردار محسوب نخواهد شد. 

2-در کلاهبرداری مرحله تحصیل مال شروع به کلاهبرداری می باشد (مانند آنکه چک را اخذ کرده اما وصول نکرده است) و مرحله بردن مال کلاهبرداری تام است درحالیکه در کلاهبرداری رایانه ای مرحله تحصیل همان کلاهبرداری تام محسوب می شود.

3-چنانچه از طریق فریب دادن انسان مال برده نشده بلکه با فریب دادن دستگاه مال را میبرد مشمول عنوان کلاهبرداری نخواهد بود زیرا در کلاهبرداری لزوماً باید انسان فریب بخورد یعنی کلاهبردار مردم را فریب دهد.

 اوضاع و احوال لازم برای کلاهبرداری تعلق مال به غیر است لذا اگر کسی با توسل به وسایل متقلبانه مال خود را از تصرف دیگری خارج کند کلاهبرداری محسوب نمی شود مانند آنکه مجوز ترخیص کالا از گمرک را جعل کرده و با فریب دادن انباردار مال  خود را ببرد ، ازآنجا که مال توقیف شده خود را برده است کلاهبرداری محسوب نمی شود.

نکته: نتیجه جرم کلاهبرداری بردن مال غیر است و لذا جرم مقید می باشد 

 عنصر روانی کلاهبرداری اولاً سؤنیت عام لازم دارد مانند همه جرائم عمدی ثانیاً سؤنیت خاص نیز لازم دارد که همان قصد نتیجه است یعنی قصد بردن مال غیر لذا اگر به مدارک جعلی متوسل شود به قصد آنکه رغیب تجاری خود را فریب داده و ورشکسته کند به دلیل فقدان سؤنیت خاص یعنی مخدوش بودن عنصر روانی کلاهبرداری محسوب نمی شود.

 اولاً: حتی در صورت وجود جهات وکیفیات مخففه دادگاه می تواند مجازات کلاهبرداری را فقط ا حداقل تقلیل دهد لذا نمی تواند مجازات را از حداقل پایینتر آورد همچنین انفصال دائم از خدمات دولتی قابل تخفیف نمی باشد ثانیاً: ممنوعیتی برای تبدیل مجازات وجود ندارد ثالثا:ً تعلیق مجازات کلاهبرداری ممنوع است.

نکته: مجازات کلاهبرداری ساده 1 تا 7 سال حبس بنابراین کلاهبرداری درجه 4 محسوب می شود.

1-از تبلیغات عامه یعنی از وسایل ارتباط جمعی استفاده شود

2-مرتکب عنوان یا سمت مامور دولت اتخاذ نماید 

3-مرتکب از کارکنان دولت باشد که در این مورد حتی اگر از کارمند دولت بودن خود سؤاستفاده هم نکرده باشد و نیز حتی اگر مال باخته به کارمند دولت بودن او علم نداشته باشد بازهم صرف کارمند دولت بودن کلاهبرداری را مشدده میکند.