برای استرداد جهیزیه چه اقدامی را باید انجام داد ؟

برای پاسخگویی به این سوالات ابتدا باید با معنی و مفهوم جهیزیه آشنا شویم .

 

جهیزیه به یک سری از اموال منقول گفته و اطلاق میشود که زن به منزل همسر و منزل مشترک می آورد .

در قانون تعریف خاصی از جهیزیه نشده است ولی مطابق رویه عرف به اموالی گفته میشود که زوجه به منزل زوج می آورد و در مناطق مختلف با عنایت به آداب و رسوم آنها متفاوت است .

نکته ای که حایز اهمیت است اینکه در قانون مدنی ایران اشاره ای به جهیزیه نشده است چرا که آوردن جهیزیه به منزل شوهر نه وظیفه شرعی و نه وظیفه قانونی همسر و زوجه است ، اما یک قانون نانوشته و عرف وجود دارد که زوجه را مکلف به آوردن جهیزیه میکند و بحث استرداد آن به یکی از موضوعات مبتلا به جامعه تبدیل شده است که باعث کثرت پرونده ها  در دادگاه خانواده شده است .

 

در پاسخ باید گفته شود زمانی که زوجه اموالی را به منزل شوهر می آورد آن اموال به شوهر تملیک نمیشود بلکه زوج فقط اذن در انتفاع دارد و هر زمانی که زن بخواهد میتواند از اذن رجوع کند و اموال را مسترد کند و نیازی به طلاق هم نیست و حتی قبل از طلاق هم می‌تواند اموال را مسترد کند .

 

در پاسخ گفته میشود که با توجه به توضیحات آمده در بند فوق امکان استرداد جهیزیه قبل از طلاق امکان پذیر است چرا که اذن در انتفاع قابل رجوع است ولی نکته ای که حایز اهمیت است اینکه استرداد جهیزیه قبل از طلاق گویا نشان‌دهنده ی تمایل زوجه برای جدایی و طلاق است چرا که بی دلیل معمولا هیچ زنی جهیزیه ی خود را مسترد نخواهد کرد .

 

در پاسخ به این سوال گفته میشود که اموال و وسایل و تجهیزاتی که شوهر خریداری می‌کند و برای استفاده در زندگی مشترک به خانه می آورد به هیچ وجه جزو جهیزیه محسوب نمیشود و جهیزیه همان چیزهایی است که زوجه در ابتدای زندگی با خود به منزل مشترک آورده ، حتی اگر وسایلی که زن با خود تحت عنوان جهیزیه به منزل شوهر آورده است در طول زندگی دچار خرابی یا استهلاک شوند نمیتوان از شوهر مطالبه مبلغ آنها را کرد و اگر زن بخواهد دادخواستی به عنوان استرداد جهیزیه بدهد ،هر آنچه که هست و باقی است مسترد میشود .

 

 

توصیه وکلا و مشاوران و کارشناسان حقوقی سایت وکیلوند اولین استارتاپ حقوقی ایران به بانوان و دختران جوان که در شرف ازدواج هستند برای جلوگیری از اختلافات احتمالی این است که حتما لیستی از اموالی که به عنوان جهیزیه قصد بردن آنها را به منزل شوهر دارید تهیه کنید و به امضا همسر خود برسانید و چند نفر نیز به عنوان شاهد آنرا امضا کنند ، هر چند که داشتن لیست اموال و سیاهه اقلام از دیر باز جزو آداب و رسوم و جزو لاینفک مراسمات عقد و ازدواج محسوب میشود .

اگر حوصله ندارید که تمامی اموال را لیست کنید میتوانید حداقل اموالی که دارای ارزش بیشتری است مانند یخچال ،اجاق گاز، تلویزیون و ...را در فهرست اموال بیاورید .

توجه داشته باشید که سعی شود اموال را با مشخصات آن ذکر کنید به طور مثال بنویسید که یخچال چه رنگی است ، دارای چه مارک و برندی است و ....

 

نکته ای که وجود دارد اینکه در بعضی از لیست های جهیزیه مشاهده میشود که طلا نیز به عنوان جهیزیه در لیست و سیاهه آمده است در حالی که طلا مورد استفاده زن خواهد بود و متعلق به زن است و برای استفاده مشترک کاربرد نخواهد داشت پس نمیتوان طلا را به عنوان جهیزیه محسوب کرد و دعوای استرداد  آن به عنوان جهیزیه را خواست ، هرچند میشود تحت عناوین حقوقی و کیفری دیگر آن اموال را مسترد کرد ولی از بحث استرداد جهیزیه خارج است .

 

 

پاسخ به این سوال بر اساس رویه محاکم منفی است و نمیتوان از زوج تحت عنوان خیانت در امانت شکایت کرد چون در خیانت در امانت باید از ابتدا قرار بر استرداد اموال باشد در حالی که در مانحن فیه  قرار بر استرداد اموال نیست چرا که ازدواج اقتضا بر تداوم دارد مگر اینکه از ابتدا شرط کنند که قرار بر استرداد اموال باشد و زوجه به همسر خود بگوید که من این اموال را زمانی که به خانه تو می آورم هر موقع هم که دلم خواست آنها را می‌توانم مسترد کنم و برگردانم یا اینکه مثلا در هنگام طلاق اظهار نامه ای به وی ارسال کند و در آن استرداد اموال را بخواهد .

در ماده ۶۷۴ کتاب تعزیرات قانون مجازات اسلامی مقرر شده است که «هرگاه اموال منقول یا غیر‌منقول یا نوشته‌هایی از قبیل سفته، چک، قبض و نظایر آن به عنوان اجاره یا امانت یا رهن یا برای وکالت یا هر کار با اجرت یا بی‌اجرت به کسی داده شده و بنا بر این بوده باشد که اشیا مذکور مسترد شود یا به مصرف معینی برسد و شخصی که آن اشیا نزد او بوده است، آنها را به ضرر مالکان یا متصرفان آنها استعمال یا تصاحب یا تلف یا مفقود کند به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد.»

 

روش های استرداد جهیزیه

بعد از توضیح در خصوص این موضوع که قانون مدنی و قانون آیین دادرسی مدنی، حاکم بر استرداد جهیزیه هستند، در این بخش لازم است تا در رابطه با روش‌های استرداد جهیزیه به موجب قانون استرداد جهیزیه چیست صحبت کنیم.

با توجه به رویه دادگاه‌ها و همچنین در نظر داشتن عرف، شیوه‌های پس گرفتن جهیزیه از قرار ذیل است:

·        توافق طرفین جهت استرداد جهیزیه

·        اقدام از طریق لیست جهیزیه

·        شهادت شهود

پس گرفتن جهیزیه  با توافق زوجین: در این شیوه از شیوه‌های استرداد جهیزیه، دو طرف با توافق و بدون هیچ اختلافی نسبت به استرداد جهیزیه اقدام کرده و زوجه بدون نیاز به حکم و دستور دادگاه قادر به پس گرفتن جهیزیه خود خواهد بود.

پس گرفتن جهیزیه توسط حکم دادگاه با استفاده از لیست سیاهه جهیزیه: لیست سیاهه جهیزیه یک نوشته است که در آن کلیه وسایلی که زوجه آنها را تهیه نموده است درج گردیده و معمولا مرد و دو شاهد ذیل آن را امضا می‌نمایند. در این شیوه، زوجه بر اساس این سند عادی و بعد از ثبت دادخواست از طریق یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، مالکیت خود را بر جهیزیه به اثبات رسانده و با حکم قاضی نسبت به پس گرفتن جهیزیه خود اقدام می‌نماید.

پس گرفتن جهیزیه از طریق حکم دادگاه با استفاده از شهادت شهود و یا امارات: در مواردی که زوجه دارای لیست سیاهه نباشد و یا شوهر و شهود ذیل آن را امضا نکنند، زوجه این امکان را دارد که بعد از ثبت دادخواست استرداد جهیزیه به کمک اماراتی اعم از فاکتورهای خرید و یا حضور شهودی در دادگاه به منظور شهادت مالکیت وی بر جهیزیه، در صورت قبول امارات یا شهادت شهود از طریق قاضی و حکم به استرداد نسبت به پس گرفتن جهیزیه خود اقدام نماید.

 

استرداد جهیزیه بدون اجازه شوهر

لازم به توضیح است که برای استرداد جهیزیه لزومی به اجازه شوهر نخواهد بود. ولی بهتر است استرداد جهیزیه بدون حکم دادگاه، در حضور چند تن از همسایگان تحت عنوان شاهد صورت گیرد.

 

استرداد جهیزیه با سیاهه

طی مراسم عروسی و بردن جهیزیه عروس به منزل داماد، خانواده عروس یک لیست از جهیزیه (سیاهه) شامل نام، قیمت و مدل اقلام جهیزیه، تهیه می‌کنند. این لیست را داماد و چند نفر شاهد (معمولا تعدادی از مردان و فامیل های داماد) امضا می‌کنند.

چنانچه سیاهه جهیزیه به امضای داماد و شاهدین نرسد، آن برگه از درجه اعتبار ساقط شده و هیچ اعتباری در دعوای استرداد جهیزیه نخواهد داشت. در بعضی از شهرها، قسمتی از جهیزیه را داماد تهیه می‌کند. اگر این اقلام در لیست جهیزیه ذکر شوند، در زمان استرداد جهیزیه، در صورت اثبات مالکیت آنها توسط زوج، زوجه حق استرداد آنها را به عنوان جهیزیه خود نخواهد داشت

 

عدم نبود سیاهه به منظور استرداد جهیزیه

در این شرایط بایستی با دیگر ادله اثبات استرداد جهیزیه خود را در محكمه به ثابت رسانیم. به طور مثال چنانچه اجناس دارای فاكتور خريد معتبر به اسم زن يا خانواده وی باشند، تسلیم شود. در صورت نبود سياهه و فاكتور خريد عمدتا شهادت شهود تحت عنوان راهكاری جهت كشف حقيقت پيشنهاد می‌شود. در این شرایط بایستی زوجه یک استشهاديه‌ شامل ليست وسايل جهيزيه به منظور استرداد جهیزیه تهیه کند که به امضای چند نفر از اقوام، دوستان و آشنايان رسد و قاضی با شنیدن شهادت شهود علم به مالکیت زن بر اموال جهيزيه پيدا خواهد کرد.

 

 

اقدام قانونی جهت پس گرفتن جهیزیه

در صورتی که طرفین بر استرداد جهیزیه به توافق نرسند، متقاضی پس گرفتن جهیزیه می‌بایست با انجام اقدامات قانونی نسبت به پس گرفتن جهیزیه خویش اقدام نماید. از این رو در این بخش از مطلب در خصوص اقدام قانونی جهت پس گرفتن جهیزیه صحبت خواهیم کرد.

اقدام قانونی استرداد جهیزیه یعنی ثبت دادخواست استرداد جهیزیه از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و ارسال آن به دادگاه خانواده است تا قاضی پرونده بعد از در نظر داشتن مدارکی اعم از اقرار دو طرف، شهادت شهود، امارات قانونی، لیست سیاهه جهیزیه و فاکتورهای پرداخت به استرداد جهیزیه حکم دهد.

در صورتی که زوجه یا مالک جهیزیه بر اساس حکم دادگاه مالکیت خود را بر این اموال اثبات کند، بایستی با مراجعه به اجرای احکام شعبه صادر کننده رای نسبت به درخواست صدور اجراییه اقدام نموده و در موعد مقرر در حضور مامورین به محل استقرار جهیزیه مراجعه نماید و جهیزیه خود را پس بگیرد.

 

چنانچه طول زندگي مشترک خسارتی به اموال جهيزيه وارد آمده باشد آيا اين خسارت از شوهر قابل مطالبه است؟

در یک سری موارد در زندگی زناشویی قسمتی از جهيزيه تخريب می‌شود و یا از بين می‌رود. حال سوال این است كه آيا امکان مطالبه خسارت نقصان و خرابی جهيزيه از شوهر وجود دارد؟ همانطور که پیشتر هم بيان شد جهيزيه به صورت امانت در زندگی مشترک نزد شوهر است و مرد در اين مورد امين به حساب می‌آید.

بر اساس قانون مربوط به وديعه مندرج در قانون مدنی، امين مسئول جبران خسارت يا تلف شدن مالی که به وی واگذار شده است نبوده جز در صورت تعدی يا تفریط. بدین معنی که خسارت اموالی كه ناخواسته تلف می‌گردند قابل مطالبه نمی‌باشد اما خسارت اموالی كه مرد عامدا تلف يا ناقص می‌کند، قابل مطالبه خواهد بود.

 

مدارک مورد نیاز جهت دادخواست استرداد جهیزیه

·        مشخصات خواهان (زن)

·        مشخصات خوانده (مرد)

·        لیست جهیزیه

·        سند ازدواج و یا رونوشت (کپی) برابر با اصل آن

·        شهادت شهود در صورت فقدان سیاهه

 

نحوه دادخواست استرداد جهیزیه

·        ارسال اظهارنامه رسمی استرداد جهیزیه از طریق زن به شوهر

·        مشورت با وکیل، در صورت عدم توجه و پس ندادن جهیزیه از طرف شوهر

·        اعطای وکالت به وکیل خانواده

·        ثبت نام در سیستم ثنا

·        طرح دادخواست استرداد جهیزیه از طریق زن از مرد (فقط لوازم به جا مانده از جهیزیه قابل استرداد هستند.)

·        پیوست ادله اثبات کننده جهیزیه اعم از سیاهه یا فاکتور خرید به دادخواست

·        طرح دادخواست تامین (به منظور اطمینان زن از امنیت وسایل جهیزیه از بابت تضییع و تفریط)

·        ابلاغ دادخواست تامین به شوهر

·        اجرای دادخواست تامین

 

مدت زمان استرداد جهیزیه

استرداد جهیزیه یک دعوایی است که به نظر خیلی راحت و آسان می‌رسد، ولی لازم است بدانید که بدون در دست داشتن ادله حقوقی نباید هیچ اقدامی کرد و بایستی حتما با یک وکیل خانواده که به قانون واقف است مشورت نمایید.

لازم است این نکته را در نظر داشته باشید که استرداد جهیزیه حتما بایستی به صورت قانونی باشد. چرا که اگر غیر از این باشد و تصور کنید که همانطور که جهیزیه را آوردم همانگونه هم با خود می‌برم، این کار موجب می‌گردد که شوهر شما شکایت خیانت در امانت کند و کار را برای شما بسیار سخت خواهد کرد.

مدت زمان استرداد جهیزیه هم کاملا بستگی به توانایی و کاردانی وکیل شما دارد که چه میزان در اجرای چنین پرونده‌هایی توانایی دارد و به رای دادگاه هم بستگی دارد.

 

هزینه استرداد جهیزیه چقدر است؟

هزینه استرداد جهیزیه بر عهده زن است و بایستی بر اساس عرف خدمات قضایی ۵/۳ درصد از بهای کل جهیزیه را پرداخت کند. علاوه بر این از موقع اقدام جهت گرفتن جهیزیه یک تا سه ماه زمان نیاز است تا پرونده به سرانجام برسد.

 

استرداد جهیزیه و تمکین

به صورت قانونی چنانچه مرد از اجرای قانون استرداد جهیزیه و تمکین اجتناب نماید و یا بعد از طلاق فرم بگیرد که در این شرایط زن در خانه شوهر اقامت ندارد، لازم است دادخواست آن به دادسرا تقدیم سود و با ارائه اسناد مورد نیاز این کار اجرا گردد. ولی مشکل دوم زیاد رخ نمی‌دهد. به این دلیل که دادسرا موظف است همزمان با صدور دستور طلاق، تکلیف جهیزیه را نیز مشخص نماید.

 

اعتراض به حکم استرداد جهیزیه

امکان اعتراض از طرف مرد به حکم صادر شده وجود دارد. از جمله دلایل اعتراض باید به موارد ذیل اشاره داشت:

1.      ثبت اقلام مضاف تهیه شده از طریق مرد در طول زندگی مشترک در لیست جهیزیه

2.      ذکر اقلام جایگزین تهیه شده از طریق مرد به جای لوازم جهیزیه خراب یا تلف شده در لیست جهیزیه

از این رو دادخواست استرداد جهیزیه تنها در رابطه با آنچه از جهیزیه اصلی به جا مانده است، خواهد بود.

 

جرائم مربوط به جهیزیه

محکوم کردن مرد به جرم نقصان یا اتلاف جهیزیه (خیانت در امانت)، ممکن نیست. زیرا که جرم خیانت در امانت به اموالی مربوط می‌شود که استرداد آنها حتمی است.

ولی جهیزیه تحت عنوان امانتی که قرار است زمانی به زن بازگرداننده شود، به مرد واگذار نمی‌شود. بلکه آوردن جهیزیه از جانب زن در قالب همراهی و کمک او در شروع زندگی مشترک به مرد می‌باشد.

به طور قطع مرد هم از روی عمد باعث نقصان یا اتلاف جهیزیه نمی‌شود. از این رو اقدامات ناخواسته علیه سالم ماندن لوازم جهیزیه جرم به شمار نمی‌رود. فقط موقعی که به دلیل بروز اختلاف میان زن و مرد و داشتن قصد طلاق زن مرد را از استفاده منع نماید، هر نوع بهره‌گیری از آن لوازم با سوء نیت استعمال به حساب آمده و وارد کردن خسارات به آنها خیانت در امانت به شمار می‌رود.

در قانون جهت فروش جهیزیه از طریق مرد عنوان خاصی بیان نشده است. اقدام مذکور امکان دارد با مصادیق سرقت، فروش مال غیر، خیانت در امانت و… محاکمه گردد.

 

 

خواهان :

خوانده :

 

وکیل یا نماینده قانونی :نیازی به نوشتن نیست

 

تعیین خواسته و بهای آن : بدوا قرار تامین خواسته سپس الزام خوانده به استرداد عین جهیزیه طبق سیاهه و اعمال ماده 117 ق آ د م و 1118 ق م

 

دلایل و منضمات دادخواست : کپی شناسنامه و عقدنامه و لیست سیاهه

ریاست محترم دادگاه خانواده :

احتراما به عرض می رساند به دلالت تصویر مصدق عقدنامه پیوست مدت ….. است که با خوانده ازدواج نموده ام اخیرا به دلایلی بین ما اختلاف بروز کرده است و دور از یکدیگر زندگی می کنیم ولی جهیزیه و اثاثیه شخصی ام طبق رسوم و رویه عرفی به منزل مشترک منتقل شده و اینک نیز در محل سکونت وی باقی مانده و حاضر نیست به طور مسالمت آمیز آن را به بنده مسترد نماید لذا ناگزیر به طرح این دعوی گردیده خواهشمند است به موضوع رسیدگی و بدوا قرار تامین خواسته و اجرای قبل از ابلاغ سپس احضار نامبرده و الزام و محکومیت وی به استرداد جهیزیه طبق سیاهه پیوست را با احتساب خسارات قانونی استدعا دارم

مدارک پیوست

1- اصل و کپی مصدق عقدنامه

2- اصل و کپی مصدق شناسنامه

3- سیاهه جهیزیه

 

 

نمونه رای استرداد جهیزیه

 

شماره دادنامه: 9309970221100106       مورخ: 1393/01/30

 

رای بدوی

 

در خصوص دادخواست خانم م.ن. فرزند ب. با وکالت آقای م. به طرفیت آقای ر.ع. به خواسته صدور حکم بر الزام خوانده به استرداد جهیزیه به شرح لیست پیوستی با توجه به متن دادخواست تقدیمی و ضمایم و ملاحظه سند نکاحیه شماره ترتیب 14323 دفتر ازدواج شماره … حوزه شهر ری، دادگاه با توجه به محتویات پرونده و استماع اظهارات طرفین، رابطه زوجیت فی مابین طرفین محرز و مسلم است و ملاحظه صورت جهیزیه پیوستی و با توجه به سایر قرائن و شواهد موجود در پرونده و اثبات ید خوانده به عنوان عاریه بر اموال جهیزیه محرز است و با درخواست خواهان، خوانده باید آن را مسترد نمایند خوانده دلیلی بر استردادیا بخشش یا برائت ذمه خویش ارائه ننموده اند لذا با استصحاب و منع سابق (اشتغال ذمه خوانده) و عدم استرداد جهیزیه محرز است از آنجا که جهیزیه برده شده به منزل خوانده به عنوان عاریه بوده و خوانده صرفاً تاخیر در تصرف داشته و با عدول از اجازه تصرف و درخواست صاحب آن، مستعیر باید آن را مسترد نماید. خواسته خواهان ثابت تشخیص و با استناد به مواد 635 و 637 و640 و 641 قانون مدنی، و 198 قانون آیین دادرسی مدنی حکم به محکومیت خوانده به استرداد جهیزیه به شرح صورت جهیزیه به انضمام خسارات دادرسی صادر و اعلام می نماید رای صادر حضوری و ظرف مدت 20 روز پس از ابلاغ قابل تجدیدنظرخواهی در محاکم محترم تجدید نظر استان تهران می باشد.

 

                                                                                                                                         رئیس شعبه 236 دادگاه عمومی حقوقی تهران – جاویدی

 

رای تجدید نظر

 

در خصوص تجدیدنظرخواهی آقای ر.ع. به طرفیت خانم م.ن. نسبت به دادنامه شماره 1699-14/10/92 اصداری از شعبه 236 دادگاه حقوقی (خانواده) تهران که به موجب آن زوج محکوم به استرداد جهیزیه زوجه گردیده است اعتراض وارد نیست زیرا جهیزیه به موحب قرار تامین صادره تامین شده است و تنها اعتراض زوج نسبت به دو قلم از اقلام جهیزیه بوده که در ارتباط با یک دستگاه ماکروویو مبلغ هفتاد و پنج میلیون و پانصد هزار تومان بابت ضمانت وام قید شده است که در خصوص ضمانت وام اعتراض وارد است و ضمانت وام جزء جهیزیه محسوب نمی شود زوجه می تواند با تقدیم دادخواست جداگانه و اثبات آن مطالبه نماید و زوج در خصوص ماکروویو فاکتور مبنی بر خرید ارائه نداده است. فلذا نظر به اینکه حکم صادره با رعایت مقررات قانونی تصدیر گردیده ضمن رد اعتراض دادگاه مستنداً به مواد 351 و 358 قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی ضمن حذف مبلغ هفتاد و پنج میلیون و پانصد هزار ریال از بابت پیش قسط وام بقیه اقلام لازمه تایید می گردد این رای قطعی است.

 

                                                                                                                            رئیس شعبه 11 دادگاه تجدیدنظر استان تهران – مستشار دادگاه

 

                                                                                                                                                                               فرهبد – علی