شما در این مقاله می خوانید:
- قانون تجارت الکترونیک چیست؟
- قانون تجارت الکترونیک درباره چه مواردی است؟
- چرا قانون تجارت الکترونیک لازم است؟
- جلوگیری از حضور افراد سودجو
- ایجاد اعتماد مردم به تعاملات الکترونیکی
- شفافیت مبادلات الکترونیکی
- قلمروی قانون تجارت الکترونیک
- اعتبار امضای الکترونیکی
- مزایای تجارت الکترونیک
- امنیت در تجارت الکترونیک
- زیر ساخت قانونی تجارت الکترونیک
- مجازات افشای اسرار تجارت الکترونیک
- مرجع رسیدگی به تخلفات تجارت الکترونیک
قانون تجارت الکترونیک به شما این امکان را می دهد تا در فضایی قانونمند کارهای تجاری خود را انجام دهید. بر کسی پوشیده نیست فقط محیط هایی از ایمنی لازم برخوردار هستند که قانون در آن جا حکمفرما باشد. به این ترتیب، در دنیای امروزی که گریزی از معاملات الکترونیکی امکان ندارد، حضور قانون بهترین گزینه محسوب می شود. فقط با وجود چنین راهکارهایی است که بستر مبادلات الکترونیکی به یک بستر قابل اطمینان و امن تبدیل خواهد شد.
تنها قوانین تجارت الکترونیکی هستند که شرایط را برای انجام خدمات و تبادلات اقتصادی در مسیری روشن قرار می دهند. طبیعتاً چنین مسیر روشنی انجام فعالیت های مختلف را در بستر اینترنت و فضای مجازی سلامت و پربارتر خواهد کرد. بر همین اساس است که قانون تجارت الکترونیک ایران مثل یک چتر حمایتی برای همه معاملات الکترونیکی عمل می کند. اما سؤالی که ممکن است مطرح شود این است که دقیقاً قانون تجارت الکترونیک چیست؟
قانون تجارت الکترونیک چیست؟
تجارت الکترونیک (Electronic commerce) به هر نوع روش برای مدیریت و اجرای کارهای مختلف به صورت حضور غیر مستقیم افراد گفته می شود. امروزه این روش ها در تمام عرصه های زندگی، از کوچک ترین آن ها تا بزرگ ترین، وارد شده است. در واقع فناوری اطلاعات در هر فرایندی که به تعاملات تجاری و غیر تجاری ارتباط دارد، ورود پیدا کرده است. کارایی اقتصادی مجموعه های کوچک و بزرگ در دنیای امروزی فقط با بهره مندی از فناوری اطلاعات بالاتر می رود. در حقیقت مزیت های رقابتی تنها در یک صورت برای شرکت ها و سازمان ها ایجاد خواهد شد.
فقط در صورتی که سازمان ها همراه با تحولات دنیا پیش بروند می توانند از مزیت های رقابتی بهره مند شوند. چرا که بدون تردید یکی از حلقه های لازم برای تکمیل زنجیره انجام همه تعاملات در دنیای کنونی بهره گیری از فناوری اطلاعات است. قانون تجارت الکترونیک دقیقاً برای بهینه شدن فعالیت های مبتنی بر استفاده از فناوری اطلاعات تدوین شده است. قانون تجارت الکترونیک به زبان ساده قانونی است که همه ابعاد حقوقی و قانونی مسائل مربوط به تجارت الکترونیک را در بر می گیرد. این قانون جامع و مدون یک مرجع قانونی دارای اعتبار برای این نوع معاملات به شمار می آید.
قانون تجارت الکترونیک درباره چه مواردی است؟
طیف گسترده ای از فعالیت های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در بستر اینترنت جزء تجارت الکترونیک به شمار می آیند. قوانین تجارت الکترونیکی ایران همه موارد مربوط به این فعالیت ها و موارد مشابه آن ها را شامل می شوند. فرایندهایی که در این رابطه می توان به آن ها اشاره کرد، عبارت هستند از:
- خرید و فروش
- انبارداری
- تبادل محصولات
- خدمات ارائه محصول
- اطلاع رسانی به کمک شبکه های اجتماعی و اینترنت
- تبادل الکترونیکی اطلاعات
چرا قانون تجارت الکترونیک لازم است؟
قانون تجارت الکترونیک زمانی حضورش بسیار لازم به نظر رسید که مشخص شد قوانین موجود در این حوزه ناکارآمد هستند. به خصوص این که کشور باید با تحولاتی که در ساختار معاملات اقتصادی جهان ایجاد شده بود، پیش می رفت. به این ترتیب، قوانین تجارت الکترونیکی متناسب با تغییرات به وجود آمده در معامله ها و مذاکرات تجاری تدوین شد.
تصویب قانون تجارت الکترونیک در سال 1382 در مجلس شورای اسلامی ایران انجام شد. از آن پس همه افراد فعال در این حوزه به رعایت تمام مواد قانونی درج شده در آن ملزم شدند. تمام کارهایی که برای تدوین این قوانین انجام شد به این دلیل بود که همه فعالیت های الکترونیکی قانونمند شوند. با قانونمند شدن این فضا بسیاری از مشکلات این حوزه از بین می روند و بستری ایمن ایجاد می شود. برخی از مهم ترین دلایل لزوم وجود قوانین تجارت الکترونیکی عبارت هستند از:
جلوگیری از حضور افراد سودجو
بدیهی است که در صورت فقدان قانون تجارت الکترونیک افراد سودجو به راحتی فرصت خودنمایی پیدا می کنند. وقتی معاملات دارای چارچوبی تعیین شده نباشند، کلاهبردارها به راحتی می توانند از خلأهای قانونی به نفع خود استفاده کنند. در واقع هر جا شرایط معامله به روشنی مشخص نشده باشد، راه برای سودجویان باز می شود. به عنوان مثال، این امکان وجود دارد که محصولی تقلبی خریده شود. یعنی محصولی با ویژگی های دروغین به فروش برسد.
ایجاد اعتماد مردم به تعاملات الکترونیکی
در صورت عدم وجود قانون تجارت الکترونیک جولان سودجویان و کلاهبردارها در چرخه تبادلات الکترونیکی زیاد می شد. به این ترتیب، اعتماد افراد به معاملات الکترونیکی رفته رفته از بین می رفت. با این شرایط، چه کسانی که گیرنده خدمات بودند و چه ارائه دهندگان خدمات الکترونیکی ضرر می کردند. از آن جایی که در دنیای امروزی نمی توان این نوع مبادلات را از زندگی حذف کرد، تمام فعالیت ها با اختلال مواجه می شد. علاوه بر این، افراد قانونمدار نیز هر اندازه تلاش می کردند نمی توانستند اعتماد مشتریان خود را به دست بیاورند.
شفافیت مبادلات الکترونیکی
یکی از نکات مهم قانون تجارت الکترونیک وجود شفافیت کامل در همه مبادلات الکترونیکی است. به این صورت که هر آن چه مورد معامله قرار می گیرد باید دارای توضیحات کامل، دقیق و صحیح باشد. در واقع عرضه کنندگان خدمات و محصولات بایستی توضیحاتی مطابق با واقعیت به مشتریان خود ارائه دهند. این موضوع در رابطه با آگهی های تبلیغاتی نیز صدق می کند. یعنی در تبلیغات هم باید به ویژگی های واقعی خدمات و محصولات اشاره شود. در غیر این صورت خلاف قانون تجارت الکترونیک عمل شده است.
قلمروی قانون تجارت الکترونیک
در رابطه با قلمروی قانون تجارت الکترونیک باید گفت، قلمرو و عملکرد این قانون مانند سایر قوانین مشخص و در محدوده خاصی است. بسیاری از کارشناسان حقوقی معتقدند که سر منشا قانون تجارت الکترونیک، قانون اساسی کشور می باشد؛ زیرا تمامی اصول و پایه های اصلی تجارت یک کشور در قانون اساسی آن بیان شده است.
علاوه بر قانون اساسی، کنوانسیون های بین المللی، عهد نامه ها، قانون تجارت و به خصوص قوانین مربوط به فعالیت در فضای مجازی، تکمیل کننده قانون تجارت الکترونیک بوده اند؛ بنابراین قلمروی این قانون در محدوده معاملات اینترنتی و غیر حضوری می باشد.
خوشبختانه در سال های اخیر تجارت الکترونیک با پیشرفت های بسیار زیادی همراه بوده و اعتبار چنین معاملاتی به اندازه معاملات حضوری، بالا رفته است؛ به همین دلیل مورد حمایت حقوقی قرار گرفته و به صورت کاملا قانونی قابل پیگیری می باشد.
همچنین تمامی مکاتبات و پیام هایی که میان طرفین در معاملات رد و بدل می شوند، قابل پیگیری بوده و اطلاعات دقیقی از آن ها در دست است تا در صورت نیاز و برای اثبات، از آن ها استفاده شود.
اعتبار امضای الکترونیکی
در نظر بسیاری از افراد، امنیت و اعتبار معاملات الکترونیکی قابل تأمل و بررسی می باشد؛ زیرا فضای مجازی تا حدودی غیر قابل دسترس است و این مسئله نگرانی های افراد را تشدید می کند. معمولا اعتبار و هویت یک معامله زمانی تایید می شود که به امضای طرفین آن رسیده باشد و بر همین اساس در تجارت الکترونیک نیز باید اثری از امضای معتبر وجود داشته باشد.
وجود امضای الکترونیکی می تواند میزان امنیت و اعتبار معاملات تجارت الکترونیک را تضمین کند؛ منظور از امضای الکترونیکی نوعی امضای خاص است که توسط کامپیوتر ایجاد می شود و می توان آن را به شخص خاصی منتسب دانست. از نظر قانون تجارت الکترونیک، یک امضای الکترونیکی معتبر باید دارای ویژگی های زیر باشد:
1. منتسب به شخص خاصی بوده و منحصرا برای او ایجاد شده باشد.
2. هویت واقعی و مشخصات کامل فرد امضا کننده داده پیام را معلوم کند.
3. با اراده واقعی صاحب امضا ایجاد شده باشد.
4. امضا باید به نحوی به داده پیام متصل شود که تمامی تغییرات داده پیام را مشخص کند.
مزایای تجارت الکترونیک
شاید برای شما هم جای سوال باشد که دلیل اهمیت زیاد تجارت الکترونیک و وضع قانون اختصاصی برای آن چیست؟ در پاسخ به این پرسش لازم است به تعدادی از مزیت های تجارت الکترونیک اشاره کنیم:
· افزایش رقابت در بازار های داخلی و جهانی
· خرید و فروش محصولات و خدمات در سریع ترین زمان ممکن
· ایجاد اشتغال و کسب سود برای کارآفرینان
· حذف واسطه های بازار و ایجاد امکان خرید مستقیم
· افزایش نرخ سرمایه گذاری برای رشد و پیشرفت
· ایجاد بازار رقابتی برای تولیدکنندگان
· تبلیغات عظیم کالاها در سطح بین المللی
· کاهش ترافیک و حذف تردد های غیر ضروری
· صرفه جویی در زمان، هزینه و انرژی
· افزایش سطح تولید و ایجاد امکان خرید مقایسه ای
· کنترل بهتر موجودی های گمرکی، انجام مناقصه های بین المللی و امور بانکی
· انتقال نظرات و انتقادات مشتریان به فروشندگان در کوتاه ترین زمان ممکن
به طور کلی تجارت الکترونیک در واقعیت، چیزی فراتر از کلاهبرداری است و با قابلیت های فوق العاده ای که دارد، موفق به کسب جایگاه خاصی در سراسر دنیا شده است.
تجارت الکترونیک پیش از آن که یک حرفه یا صنعت باشد، یک فناوری می باشد و به همین دلیل به آموزش صحیح شیوه استفاده و آشنایی با تکنولوژی نیاز دارد؛ تدوین قانون تجارت الکترونیک نیز با هدف آموزش نحوه استفاده از این فناوری صورت گرفته است.
امنیت در تجارت الکترونیک
مسئله امنیت یکی از بزرگترین نگرانی های افراد در زمینه تجارت الکترونیک است؛ مشاغل تجارت الکترونیکی می توانند با ایمن سازی شبکه های خود و اجرای سیاست های لازم برای حفاظت از اطلاعات خصوصی مشتریان در زمان خرید و پس از آن، تلاش کنند و به این ترتیب از اطلاعات آنان محافظت نمایند. نگرانی هایی که افراد از امنیت تجارت الکترونیک دارند، در مواردی زیر خلاصه می شود:
محرمانه بودن و عدم افشای اطلاعات، رمزگذاری داده ها، صحت اطلاعات (اطمینان از انتقال اطلاعات بدون تغییر) در دسترس بودن (دسترسی کاربر به اطلاعات) احراز هویت و جعلی نبودن (تایید هویت کاربر و اثبات ادعای او) انکار ناپذیری هویت (فرستنده نمی تواند اطلاعات ارسال شده را انکار کند) قابلیت بررسی (اطمینان از قابل بررسی بودن داده ها) و...
زیر ساخت قانونی تجارت الکترونیک
یکی از مهم ترین مسائلی که در رابطه با تجارت الکترونیک مطرح می شود و برای گسترش آن الزامی می باشد، این است که دولت ها در هنگام طراحی زیر ساخت های حقوقی و قانونی تجارت الکترونیک، باید توجه داشته باشند که این کار تأثیرات بسیار اساسی بر عملکرد تجاری کشور خواهد داشت.
مسائل زیادی مطرح است که کشور های جهان شوم در طراحی و تنظیم قانون تجارت الکترونیک باید به آن ها توجه کنند، از جمله: ترویج مسائل جنسی، کینه توزی های نژادی، پشتیبانی مشتری، حق کپی برداری، مالیات و...
این موضوع که قوانین و حمایت های حقوقی باید چگونه تنظیم و اجرا شوند، امری است که به واسطه فعالیت های تحقیقاتی و سیاست گذاری بررسی می شود. قانون استاندارد بین المللی و قوانین داخلی کشورها، از جمله مواردی است که بر این موضوع تاثیر مستقیم دارد.
مجازات افشای اسرار تجارت الکترونیک
مطابق قانون، تحصیل غیر قانونی اسرار تجاری جرم محسوب می شود؛ به همین دلیل و با توجه به اهمیت زیاد بحث مالکیت معنوی، افراد حق پیگیری این قبیل از مسائل را خواهند داشت. بر همین اساس ماده 75 قانون تجارت الکترونیکی بیان داشته است:
متخلفین از ماده 64 این قانون و هر کس که در بستر مبادلات الکترونیکی، به منظور رقابت، منفعت یا ورود خسارت به بنگاه های تجاری، صنعتی، اقتصادی و خدماتی، با نقض حقوق قرارداد های استخدام مبنی بر عدم افشای اسرار شغلی یا دستیابی غیر مجاز، اسرار تجاری آنان را برای خود تحصیل نموده یا برای اشخاص ثالث افشا نماید، به حبس از شش ماه تا دو سال و نیم و جزای نقدی معادل 250 میلیون ریال محکوم خواهد شد.
مرجع رسیدگی به تخلفات تجارت الکترونیک
واحد رسیدگی به شکایات از کسب و کارهای اینترنتی با همکاری مشترک مرکز توسعه تجارت الکترونیکی و سازمان حمایت از مصرف کنندگان و تولید کنندگان، مرجع رسیدگی به تخلفات تجارت الکترونیکی می باشد.
رسیدگی به تخلفات تجارت الکترونیکی با استفاده از سامانه هوشمند رسیدگی به شکایات از کسب و کارهای اینترنتی و داوری جمعی بر خط CODR، باعث شده است تا مدت زمان رسیدگی به شکایات مذکور سریع تر انجام شود و زمان آن از بیش از سه ماه به کمتر از سه هفته تقلیل یابد.
آدرس اینترنتی درگاه ثبت شکایت از موارد تجارت الکترونیکی، ecsw.ir می باشد که مصرف کنندگان می توانند درخواست شکایت خود را در آن ثبت نموده و در کمتر از سه هفته رای داوری برای آنان صادر شود که این رای باید ظرف حداکثر یک هفته اجرایی شود. لازم به ذکر است که رای صادر شده در این سامانه، از طریق مراجع قضایی نیز قابل اجرا خواهد بود.
کلام آخر در رابطه با قانون تجارت الکترونیک
کلام آخر درباره قانون تجارت الکترونیک به همه افراد اعم از گیرنده و ارائه دهنده خدمات مربوط می شود. هر فردی که با توجه به توضیح تجارت الکترونیک در این حوزه فعالیت می کند باید تابع قوانین باشد. تابع قوانین بودن نیز مستلزم دانستن قوانین این حوزه است. بنابراین ابتدا باید قوانین مربوط به حیطه فعالیت خود را به طور کامل بدانید، سپس فعالیت خود را شروع کنید. تنها با وجود این شرایط است که حین انجام کارها با هیچ گونه مشکلی مواجه نخواهید شد.
یعنی حتی اگر تنها تمایل به ارائه اطلاعات بسیار ساده نیز دارید باید قوانین مربوط به آن را بدانید. اطلاع از قانون تجارت الکترونیک به شما کمک می کند تا مسیری روشن از فعالیت خود پیش رو داشته باشید. البته بدیهی است دانش و تجربه یک وکیل مجرب در این مسیر یک گزینه عالی به شمار می آید. چرا که مشورت با یک وکیل با تجربه برای شما 2 امتیاز بزرگ دارد:
- متن کامل قانون تجارت الکترونیک ایران را به خوبی می داند و با اصطلاحات آن آشنایی کامل دارد. به این ترتیب، با کمک او شما با هیچ نکته مبهمی در این قانون مواجه نخواهید شد. چرا که او به شما کمک می کند تا تمام ماده های قانونی ذکر شده را متوجه شوید.
- با توجه به دانش حقوقی خود، با تفسیر قانون تجارت الکترونیک آشنایی کامل دارد. بر همین اساس، می تواند یک راهنمای فوق العاده عالی برای شما باشد تا قوانین را به خوبی درک کنید.
