خیانت در امانت مانند برخی از جرایم مالی یکی از مقوله هایی است که باعث رجوع متضررین از جرم به محاکم در جهت احقاق حق خود میباشد .
تفاوت خیانت در امانت و سرقت
خیانت در امانت در نظام حقوقی ایران با کشورهای آنگلا ساکسون و کامون لا متفاوت است چرا که در کشورهای مذکور به جرم خیانت در امانت رسیدگی نمیشود و همه را تحت عنوان جرم سرقت میگیرند در حالی که که در ایران بین جرم خیانت در امانت و سرقت تفاوت وجود دارد و آن هم در عنصر سپردن مال به شخص خائن است.
مذموم بودن خیانت در امانت در فقه و روایات اسلامی
در روایات متعددی از اهل بیت علیهم السلام به لزوم رعایت حقوق دیگران و عدم خیانت در امانت اشاره شده است که در ادامه به ذکر بعضی از این روایات میپردازیم ؛
١ـ «پیامبر گرامی اسلام صلیالله علیه و آله و سلم»:
أَدِّ الأَمانَةَ اِلی مَنِ ائْتمَنَكَ وَ لا تَخُن مَن خانَكَ.
اگر کسی تو را امین دانست و امانتی به تو سپرد آن را به او برگردان و اگر کسی به تو خیانت و دغلكاری کرد تو به او خیانت مکن. (شهابالاخبار، ص ٣٢٦)
٢ـ «مولی امیرالمؤمنین علیهالسلام»:
اَفضُل الایمانِ، اَلأمانةُ.
برترین درجات ایمان یک انسان، امانتداری و امین بودن او است. (فهرست غرر، ص ٢٧)
٣ـ «مولی امیرالمؤمنین علیهالسلام»:
صِحَّةُ الأَمانةِ عُنوانُ حُسن المُعتَقَد.
صداقت عمل شخص امین، نشانة صداقت عقیده و ایمان او است. (فهرست غرر، ص ٢٦)
٤ـ «امام جعفرصادق(علیهالسلام)»:
الأمینُ مَن خَشِیَ الله.
شخص امین آن کسی است که از خدا میترسد. (بحار، ج ٧٥، ص ٩٩)
٥ـ «پیامبر گرامی اسلام صلیالله علیه و آله و سلم»:
لَیسَ مِنّا مَن خانَ بِالأمانَة.
هر کس در امانت خیانت کند پیرو ما نیست. (سفینه، ص ٤٣٣)
٦ـ «مولی امیرالمؤمنین علیهالسلام»:
مَن عَمِلَ بِالأمانةِ فَقَد اكمَلَ الدِّیانَةَ.
کسی که امانتداری را به خوبی رعایت کند دین و ایمان خود را به حد کمال رسانده است. (فهرست غرر، ص ٢٦)
٧ـ «امام جعفرصادق(علیهالسلام)»:
اَدُّوا الأمانَةَ الی اَهِلها وَ إن كانَ مجَوسیّاً.
امانت را به صاحبانش برگردانید هر چند که آنها (کافر) زردشتی باشند. (وسائل، ج ١٣، ص ٢٢٣)
٨ـ «پیامبر گرامی اسلام صلیالله علیه و آله و سلم»:
کسی که امانتی را که در دست او است اهمیت ندهد و سهلانگاری کند تا از دست برود، پیرو ما نیست. (بحار، ج ٧٥، ص ١٧٢)
عنصر قانونی و مجازات جرم خیانت در امانت
طبق ماده 674 قانون مجازات اسلامی سال 92 ، مجازات جرم خیانت در امانت از قرار زیر است : "هر گاه اموال منقول یا اموال غیرمنقول یا نوشته هایی از قبیل سفته و چک و قبض و نظایر آن به عنوان اجاره یا امانت یا رهن یا برای وکالت یا هر کارِ با اجرت یا بی اجرت به کسی داده شده و بنا بر این بوده است که اشیاء مذکور مسترد شود یا به مصرف معینی برسد و شخصی که آن اشیاء نزد او بوده آنها را به ضرر مالکین یا متصرفین آنها استعمال یا تصاحب یا تلف یا مفقود نماید به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد " .
اگر بین زوجین اختلافی صورت گیرد و یکی از زوجین مبادرت به بردن اموال کند چه اقدامی را میتوان انجام داد؟
آیا میشود طرح دعوای سرقت و خیانت در امانت نمود؟
اگر بین زوجین اختلافی صورت گیرد و یکی از زن و شوهر اموال موجود در خانه را ببرد بهترین اقدام برای طرح دعوا تنظیم دادخواست مبنی بر استرداد مال است چرا که برخی از محاکم طرح دعوای خیانت در امانت و سرقت بین زوجین را منتفی و غیر قابل مسموع میدانند .