معافیت از پرداخت هزینه دادرسی مهریه

خانم ها در زندگی مشترک یکسری حق و حقوق دارند که به عنوان حقوق مالی زن در زندگی مشترک شناخته می شود. بسیاری از خانم ها تصور می کنند برای گرفتن حق قانونی خود، یعنی مهریه، حتما باید مبالغ زیادی پول در همان ابتدای کار داشته باشند. وقتی صحبت از سکه های طلا یا مبالغ سنگین می شود، هزینه های دادگاه نیز عدد قابل توجهی خواهد بود. این نگرانی باعث می شود برخی افراد از ترس هزینه ها، قید حق خود را بزنند یا پیگیری آن را به عقب بیندازند.

اما قانون گذار برای حمایت از کسانی که توانایی مالی ندارند، چاره ای قرار داده است. اگر شما هم قصد مطالبه مهریه دارید اما نگران هزینه های اولیه دادرسی هستید، باید بدانید که راه های قانونی برای معافیت از پرداخت هزینه دادرسی مهریه یا پرداخت آن در پایان کار وجود دارد. در این مقاله، تمام جزئیات این موضوع را به زبانی ساده بررسی می کنیم. قبل از آن شما می توانید هزینه دادرسی را به صورت آنلاین محاسبه کنید.

هزینه دادرسی مهریه چیست؟

وقتی شما دادخواستی به دادگاه می دهید، باید مبلغی را به عنوان هزینه رسیدگی به پرونده به دولت بپردازید. این مبلغ در واقع پولی است که دستگاه قضایی برای بررسی درخواست شما، صدور رأی و انجام تشریفات اداری دریافت می کند.

از آنجا که دعوای مطالبه مهریه یک "دعوای مالی" محسوب می شود، هزینه دادرسی آن بر اساس قیمت روز سکه یا مبلغ مهریه محاسبه خواهد شد. برای محاسبه مهریه به صورت آنلاین هم می توانید از طریق سایت وکیل وند اقدام کنید. طبق قانون، اگر مهریه را از طریق دادگاه پیگیری کنید، هزینه دادرسی در مرحله بدوی (اولیه) حدود ۳.۵ درصد ارزش خواسته (قیمت سکه ها) است. 

برای مثال اگر مهریه شما ۵۰۰ میلیون تومان ارزش داشته باشد، هزینه دادرسی آن مبلغ بسیار زیادی خواهد شد که پرداخت یکجای آن برای بسیاری از بانوان مقدور نیست. البته اگر ابتدا از طریق اداره ثبت اقدام کنید، هزینه اولیه کمتر است (نیم عشر دولتی) و در پایان کار گرفته می شود، اما اگر کار به دادگاه بکشد، این هزینه ۳.۵ درصدی مطرح می شود .

معافیت از پرداخت هزینه دادرسی مهریه

قانون برای جلوگیری از ضایع شدن حق افرادی که پول کافی ندارند، "معافیت" را پیش بینی کرده است. این معافیت به این معناست که شما می توانید بدون پرداخت هزینه در ابتدای کار، پرونده خود را به جریان بیندازید.

قانون حمایت خانواده چه می گوید؟

طبق ماده ۵ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱، دست قاضی برای کمک به بانوان باز است. این قانون می گوید اگر فردی توانایی مالی نداشته باشد، دادگاه می تواند او را از پرداخت هزینه های دادرسی، کارشناسی و داوری معاف کند یا پرداخت آن را به زمان اجرای حکم (یعنی وقتی مهریه را گرفتید) موکول نماید .

معافیت دائمی برای افراد خاص

برخی افراد به دلیل شرایط خاص خود، به صورت خودکار و دائمی از پرداخت این هزینه ها معاف هستند. طبق قانون، افرادی که تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی کشور هستند، نیازی به پرداخت هزینه دادرسی ندارند و معافیت آن ها دائمی است .

اعسار زوجه از پرداخت هزینه دادرسی مهریه

اگر جزو افراد تحت پوشش نهادهای حمایتی نیستید، راه اصلی برای نپرداختن هزینه اولیه، اثبات اعسار مهریه است. این بخش مهم ترین قسمت برای اکثر بانوان محسوب می شود.

تفاوت اعسار از هزینه دادرسی با اعسار از پرداخت مهریه

باید دقت کنید که این دو مورد با هم تفاوت دارند:

• اعسار از هزینه دادرسی: مربوط به "خواهان" (زن) است که می گوید پول ندارد تا پرونده را شروع کند.

• اعسار از پرداخت مهریه: مربوط به "خوانده" (مرد) است که بعد از محکوم شدن، می گوید پول ندارد مهریه را یکجا بدهد و تقاضای قسطی شدن (تقسیط) می کند.

مدارک لازم برای اثبات اعسار

برای اینکه ثابت کنید توانایی پرداخت هزینه دادرسی را ندارید، باید مدارک زیر را آماده کنید:

1. استشهادیه محلی: این مهم ترین مدرک است. باید شهادت نامه ای کتبی تنظیم کنید که در آن حداقل دو نفر شاهد که از وضعیت مالی و زندگی شما باخبر هستند، گواهی دهند که شما توانایی پرداخت این هزینه را ندارید . در استشهادیه باید مشخصات کامل، شغل و میزان درآمد (یا عدم درآمد) شما ذکر شود .

2. لیست اموال: فرمی که در آن لیست دارایی های خود (یا نداشتن دارایی) را اعلام می کنید.

نحوه رسیدگی دادگاه

بعد از ثبت درخواست اعسار، مدیر دفتر دادگاه پرونده را به قاضی می دهد. قاضی ممکن است بدون تشکیل جلسه و فقط با دیدن مدارک، اعسار را بپذیرد یا اینکه دستور دهد شهود شما در دادگاه حاضر شوند و شهادت دهند .

چه زمانی زوجه نیازی به ارائه دادخواست اعسار ندارد؟

در حالت عادی، برای اثبات بی پولی باید دادخواست اعسار بدهید. اما موارد استثنایی وجود دارد که نیازی به این کار نیست:

1. مددجویان نهادهای حمایتی: همان طور که گفته شد، افراد تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی با ارائه کارت یا نامه مددجویی، به طور خودکار معاف می شوند و نیازی به طی کردن پروسه اثبات اعسار و آوردن شاهد ندارند .

2. تشخیص قاضی طبق ماده ۵ قانون حمایت خانواده: برخی نظریات حقوقی می گویند طبق ماده ۵ قانون حمایت خانواده، قاضی می تواند بدون نیاز به دادخواست اعسار و تشریفات آن، صرفاً با احراز عدم تمکن مالی، دستور معافیت موقت یا انتقال هزینه به پایان کار را صادر کند . البته در رویه عملی دادگاه ها، معمولاً ارائه دادخواست اعسار نتیجه مطمئن تری دارد.

مراحل عملی ثبت دعوای مهریه با استفاده از معافیت یا اعسار

برای اینکه بتوانید از این امکان قانونی استفاده کنید، باید مراحل زیر را با دقت طی کنید:

1. مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: ابتدا باید به یکی از این دفاتر بروید.

2. تنظیم دادخواست اصلی: دادخواست مطالبه مهریه را تنظیم می کنید.

3. تنظیم دادخواست اعسار: همزمان با دادخواست مهریه، دادخواست "اعسار از پرداخت هزینه دادرسی" را نیز ثبت می کنید . این کار باعث می شود تا زمان تعیین تکلیف اعسار، پرونده مهریه شما متوقف نشود.

4. ضمیمه کردن استشهادیه: فرم استشهادیه که توسط دو شاهد امضا شده است را به دادخواست پیوست می کنید .

نکته مهم: حتما مشخصات و آدرس شهود را دقیق بنویسید، چون ممکن است دادگاه آن ها را احضار کند.

اشتباهات رایج و نکات کلیدی حقوقی

در مسیر گرفتن معافیت از پرداخت هزینه دادرسی مهریه، ناآگاهی از برخی نکات ریز می تواند باعث رد شدن درخواست شما شود.

• باور غلط در مورد بخشیدن مهریه: برخی فکر می کنند اگر مهریه را ببخشند، دیگر نباید هزینه دادرسی بدهند. این تصور اشتباه است. هزینه دادرسی بابت خدماتی است که دادگاه انجام می دهد و ربطی به اینکه شما در نهایت پول می گیرید یا می بخشید ندارد. حتی در صورت بخشش مهریه در میانه کار، هزینه دادرسی تا آن مرحله بر عهده خواهان است .

• اعتبار حکم اعسار: حکم اعساری که می گیرید فقط برای همان پرونده معتبر است. اگر پرونده دیگری باز کنید، باید دوباره درخواست اعسار بدهید. مگر اینکه هم زمان چند دعوا علیه یک نفر (شوهر) مطرح کرده باشید که در آن صورت حکم یکی به بقیه هم تسری پیدا می کند .

• پرداخت هزینه در پایان کار: اگر اعسار شما قبول شود، به این معنی نیست که کلا هیچ پولی نخواهید داد. بلکه "معافیت موقت" است. وقتی حکم صادر شد و شما توانستید مهریه را از همسرتان بگیرید، دولت هزینه دادرسی را از پولی که وصول شده کسر می کند .

مقایسه معافیت و اعسار برای زوجه

برای درک بهتر تفاوت این دو روش، جدول زیر را مطالعه کنید:

سخن پایانی

مطالبه مهریه حق قانونی شماست و نباید نگرانی های مالی مانع رسیدن به آن شود. قانون گذار با پیش بینی معافیت از پرداخت هزینه دادرسی مهریه و همچنین پذیرش ادعای اعسار، این امکان را ایجاد کرده است که حتی بدون داشتن پول نقد در ابتدای کار، بتوانید پرونده خود را در دادگاه به جریان بیندازید.

اگر تحت پوشش کمیته امداد یا بهزیستی هستید، کار شما ساده تر است و معافیت دائم دارید. در غیر این صورت، می توانید با معرفی دو شاهد و اثبات اینکه فعلاً دسترسی به پول نقد ندارید، پرداخت هزینه ها را به پایان کار و زمان گرفتن مهریه موکول کنید. این روش باعث می شود بدون فشار مالی، حقوق خود را پیگیری نمایید .

فراموش نکنید که تنظیم درست استشهادیه و دادخواست اعسار، در پذیرش آن توسط قاضی بسیار موثر است؛ بنابراین مشورت با یک متخصص در این زمینه می تواند به شما کمک کند.