برخلاف تصور عمومی، قانون هیچ مبلغ مشخصی را به عنوان کف یا سقف مهریه تعیین نکرده است. در حقیقت، تعیین مقدار مهریه به طور کامل به توافق دو طرف بستگی دارد و نکته مهم این است که مهریه باید ارزش مالی داشته و قابل تملک باشد. بنابراین، هر چیزی که این دو ویژگی را داشته باشد، می‌تواند به عنوان مهریه در نظر گرفته شود. عدم تعیین مهریه، عقد موقت را از اساس باطل میکند.
برای اطلاعات بیشتر و آگاهی از هزینه صیغه موقت در تهران، پیشنهاد می‌کنیم که مقاله جامع ما را مطالعه کنید و از جزئیات دقیق آن بهره‌مند شوید!
چرا مهریه در عقد موقت اهمیت ویژه‌ای دارد؟
عقد موقت یا نکاح منقطع، یک پیمان زناشویی زمان‌دار است که بر دو ستون اصلی استوار است:
تعیین مدت و تعیین مهریه. حذف هر یک از این دو ستون، کل بنای عقد را فرو می‌ریزد و آن را از نظر قانونی و شرعی باطل میکند. اهمیت مهریه در این نوع عقد به چند دلیل اساسی است که آن را از عقد دائم متمایز میکند.
اولین و مهم‌ترین دلیل، جایگاه مهریه به عنوان رکن صحت عقد است. در ازدواج دائم، اگر طرفین در زمان عقد مهریه‌ای را مشخص نکنند، عقد همچنان صحیح است و بعدا می‌توانند در مورد آن توافق کنند یا قانون برای زن «مهرالمثل» در نظر می‌گیرد. اما در عقد موقت، این امکان وجود ندارد. طبق ماده ۱۰۹۵ قانون مدنی، عدم ذکر مهریه در زمان جاری شدن صیغه، به طور مستقیم به ابطال عقد منجر میشود. حتی اگر زن بگوید مهریه‌ای نمی‌خواهد، باز هم عقد صحیح نیست و باید مقداری هرچند اندک به عنوان مهریه مشخص شود.
دلیل دوم، حمایت از حقوق مالی زن است. در عقد موقت، به طور پیش‌فرض مرد تکلیفی به پرداخت نفقه (هزینه‌های زندگی زن) ندارد، مگر اینکه این موضوع به صورت یک شرط جداگانه در عقد ذکر شود. همچنین، زن و شوهر در عقد موقت از یکدیگر ارث نمی‌برند. به همین علت، مهریه به عنوان اصلی‌ترین و گاهی تنها پشتوانه مالی زن در این رابطه شناخته میشود. قانونگذار با الزامی کردن تعیین مهریه، تلاش کرده است تا حداقل حقوق مالی زن در این پیمان کوتاه‌مدت حفظ شود.
برای اطلاع از اینکه نفقه زن چقدر است؟ مطلب موردنظر در سایت وکیل وند را حتما مطالعه کنید.
سومین دلیل، جلوگیری از ابهامات آینده است. از آنجا که بسیاری از عقدهای موقت به صورت رسمی ثبت نمی‌شوند، تعیین دقیق و شفاف مهریه از ابتدای رابطه، از بروز اختلافات و مشکلات بعدی جلوگیری میکند. وقتی مهریه به وضوح مشخص و توافق شده باشد، زن در صورت لزوم می‌تواند حق خود را ساده‌تر مطالبه کند، حتی اگر سندی رسمی در دست نداشته باشد.
در نهایت، زن بلافاصله پس از جاری شدن صیغه، مالک تمام مهریه میشود و می‌تواند هر زمان که بخواهد آن را طلب کند. این حق وابسته به پایان مدت صیغه یا وقوع نزدیکی نیست و از همان لحظه اول برای زن ایجاد میشود. حتی فوت زن در طول مدت عقد نیز این حق را از بین نمی‌برد و ورثه او می‌توانند مهریه را از مرد مطالبه کنند.
برای محاسبه دقیق مهریه، می‌توانید به صفحه محاسبه مهریه به نرخ روز مراجعه کنید و به صورت آنلاین و دقیق مهریه خود را محاسبه کنید.
حداقل مهریه در صیغه موقت
یکی از پرتکرارترین سوالات در مورد ازدواج موقت، میزان حداقل مهریه است. بسیاری به دنبال یک عدد یا یک معیار مشخص هستند، اما حقیقت این است که قانون مدنی ایران هیچ مبلغی را به عنوان حداقل یا حداکثر مهریه در صیغه موقت مشخص نکرده است. این موضوع به طور کامل به اراده و توافق طرفین واگذار شده است.
بر اساس ماده ۱۰۸۰ قانون مدنی، تعیین مقدار مهر به توافق طرفین بستگی دارد؛ این یعنی یک زن و مرد می‌توانند بر سر هر مقداری، از یک مبلغ بسیار کم تا مبالغ بالا، به عنوان مهریه به تفاهم برسند. آنچه اهمیت دارد، نفسِ «تعیین مهریه» است، نه مقدار آن.
یکی از سوالات پرتکرار کاربران از وکلای ما را با عنوان شرایط تعیین مهریه به چه صورت است؟ را بخوانید.
با این حال، قانون برای آنچه به عنوان مهریه تعیین میشود، شرایطی را در نظر گرفته است. طبق ماده ۱۰۷۸ قانون مدنی، هر چیزی را که مالیت داشته و قابل تملک باشد، میتوان به عنوان مهریه قرار داد.
بیایید این دو شرط را به زبان ساده بررسی کنیم:
داشتن مالیت (ارزش مالی): مهریه باید چیزی باشد که در عرف جامعه ارزش اقتصادی داشته باشد. برای مثال، یک شاخه گل، یک جلد کتاب یا مبلغی پول نقد همگی ارزش مالی دارند. اما چیزهایی که ارزش مالی ندارند، مانند تعهد به انجام یک کار غیر مادی که عرفاً برای آن دستمزدی وجود ندارد، نمی‌توانند به عنوان مهریه تعیین شوند.
قابل تملک بودن: مهریه باید چیزی باشد که زن بتواند آن را به مالکیت خود درآورد. برای مثال، اموال عمومی یا چیزهایی که خرید و فروش آن‌ها غیرقانونی است، نمی‌توانند مهریه باشند. همچنین، مهریه باید مشخص و معین باشد. برای مثال، اگر مهریه «یک دستگاه خودرو» تعیین شود بدون آنکه مدل و مشخصات آن معلوم باشد، این مهریه مجهول است و ممکن است باعث باطل شدن عقد شود. بهتر است گفته شود «یک دستگاه خودروی پراید مدل ۱۴۰۲ به شماره پلاک مشخص».
بنابراین، پاسخ به سوال «حداقل مهریه چقدر است؟» این است: هیچ حداقل قانونی وجود ندارد، اما هر آنچه به عنوان مهریه تعیین میشود، باید دارای ارزش مالی و قابل انتقال به زن باشد و مقدار و مشخصات آن نیز شفاف باشد.
شرایط و ارکان مهریه در عقد موقت
برای اینکه عقد موقت از نظر قانونی صحیح و معتبر باشد، باید پایه‌های آن به درستی گذاشته شود. این پایه‌ها که در قانون به آن‌ها ارکان عقد گفته میشود، دو مورد اساسی هستند:
تعیین مدت: اولین رکن، مشخص کردن دقیق زمان شروع و پایان عقد است. این مدت باید کاملا شفاف و بدون ابهام باشد. برای مثال، نمی‌توان گفت «تا زمانی که دانشگاهمان تمام شود». باید به طور دقیق روز، ماه و سال ابتدا و انتهای رابطه مشخص شود.عدم تعیین مدت، عقد را باطل میکند.
تعیین مهریه: دومین رکن اساسی، تعیین مهریه است. همان‌طور که پیش‌تر گفته شد، بدون مشخص کردن مهریه، عقد موقت از اساس باطل است.
علاوه بر این دو رکن اصلی، خود مهریه نیز باید دارای شرایطی باشد تا از نظر قانونی پذیرفته شود. این شرایط عبارتند از:
مالیت داشتن: مهریه باید ارزش اقتصادی داشته باشد.
قابل تملک بودن: زن باید بتواند آن را به مالکیت خود درآورد و قانون این انتقال را به رسمیت بشناسد.
معلوم و معین بودن: مقدار، جنس و وصف مهریه باید کاملاً روشن باشد تا هیچ ابهامی وجود نداشته باشد. برای مثال، اگر مهریه سکه است، باید نوع آن (تمام بهار، ربع سکه و...) مشخص شود.
توافق طرفین: زن و مرد هر دو باید بر سر مهریه تعیین شده رضایت کامل داشته باشند.
نکته مهم دیگر این است که در عقد موقت، مفاهیمی مانند مهرالمثل و مهرالمتعه که در عقد دائم وجود دارند، کاربردی ندارند.این دو نوع مهریه زمانی مطرح می‌شوند که در عقد دائم مهریه‌ای تعیین نشده باشد. از آنجایی که تعیین مهریه شرط صحت عقد موقت است، پس هیچ‌گاه حالتی پیش نمی‌آید که عقد موقت صحیح باشد اما مهریه نداشته باشد تا نوبت به مهرالمثل برسد.
مهریه در ازدواج موقت دختر باکره
موضوع ازدواج موقت دختر باکره (دوشیزه) یکی از حساس‌ترین مباحث حقوقی است و دو جنبه مهم دارد: اجازه ولی و شرایط مهریه.
پیشنهاد می کنم ابتدا سوال یکی از کاربران ما را که از وکیل خانواده درباره ازدواج موقت دختر باکره پرسیده است را مطالعه کنید.
لزوم کسب اجازه از پدر یا جد پدری
بر اساس قانون مدنی، ازدواج دختر باکره، چه به صورت دائم و چه موقت، نیازمند اجازه پدر یا جد پدری (پدرِ پدر) او است. این یک شرط قانونی است و بدون این اجازه، عقد از نظر بسیاری از فقها و حقوق دانان باطل تلقی میشود.
اگر پدر یا جد پدری بدون دلیل موجه و منطقی از دادن اجازه خودداری کنند، دختر می‌تواند به دادگاه مراجعه کرده و از قاضی اجازه ازدواج بگیرد.
در صورتی که پدر و جد پدری در قید حیات نباشند یا دسترسی به آن‌ها ممکن نباشد، اجازه آن‌ها ساقط میشود و دختر برای ازدواج اختیار کامل دارد.
شرایط مهریه دختر باکره
قوانین مربوط به تعیین مهریه برای دختر باکره تفاوتی با دیگر زنان ندارد. مهریه باید ارزش مالی داشته، معین باشد و مورد توافق دو طرف قرار گیرد. اما یک تفاوت در نحوه پرداخت مهریه در شرایط خاص وجود دارد:
دریافت تمام مهریه: زن به محض جاری شدن صیغه، مالک تمام مهریه میشود. اگر مدت عقد به طور کامل سپری شود، مرد باید تمام مهریه را پرداخت کند، حتی اگر هیچ نزدیکی و رابطه زناشویی صورت نگرفته باشد. همچنین اگر مرد یا زن در طول مدت عقد فوت کنند، باز هم تمام مهریه به زن یا ورثه او تعلق می‌گیرد.
دریافت نصف مهریه (یک حالت استثنایی): یک استثنای مهم در قانون وجود دارد. اگر مرد پیش از وقوع نزدیکی، تصمیم بگیرد که به رابطه خاتمه دهد و باقیمانده مدت صیغه را به زن ببخشد (که به این عمل در اصطلاح حقوقی «بذل مدت» گفته میشود)، در این صورت زن تنها مستحق دریافت نصف مهریه خواهد بود. این تنها حالتی است که مهریه نصف میشود. اگر نزدیکی صورت گرفته باشد، حتی اگر مرد بلافاصله بعد از آن مدت را ببخشد، باید تمام مهریه را پرداخت کند.
این نکته حقوقی بسیار دقیق است و نشان می‌دهد که حق مهریه زن در عقد موقت به طور جدی مورد حمایت قانون قرار گرفته است.
جمع بندی
مهریه در عقد موقت یک عنصر مهم و غیرقابل حذف است که صحت و اعتبار قانونی این پیمان به آن بستگی دارد.برخلاف عقد دائم، عدم تعیین مهریه در صیغه به طور خودکار آن را باطل میکند. قانونگذار هیچ حداقل یا حداکثری برای مقدار آن مشخص نکرده و این موضوع را به توافق کامل طرفین واگذار کرده است. شرط اصلی این است که مهریه باید ارزش مالی داشته، قابل انتقال به مالکیت زن و کاملا مشخص باشد.
