بله، اگر زن حق طلاق داشته باشد، مهریه همچنان به او تعلق میگیرد. نگرانی از دست دادن مهریه، که یک پشتوانه مالی برای زن محسوب می‌شود، در کنار تمایل به داشتن اختیار برای پایان دادن به زندگی مشترک، وضعیتی پیچیده پدید می‌آورد.
آیا با داشتن حق طلاق زن، مهریه به او تعلق میگیرد؟
بر اساس قوانین مدنی ایران، مهریه یکی از حقوق مالی زن است که به‌محض جاری شدن عقد نکاح، بر عهده مرد قرار میگیرد. این حق، کاملاً مستقل از سایر حقوق قانونی زن مانند حق طلاق بوده و داشتن یا نداشتن آن، تأثیری بر استحقاق مهریه نخواهد داشت.
به بیان ساده‌تر، اگر زنی در عقدنامه خود وکالت در طلاق (اصطلاحاً حق طلاق) داشته باشد، این موضوع باعث از بین رفتن مهریه یا سقوط آن نمی‌شود؛ مگر آنکه خود زن در توافقی جداگانه، مهریهاش را ببخشد یا از آن صرف‌نظر کند.
برای اطلاعات بیشتر درباره مهریه و حق طلاق به بخش سوالات حقوقی خانواده مراجعه کنید و قسمت طلاق را مطالعه کنید شاید سوالات این صفحه سوال شما هم باشد.
مهریه (صداق) حق مالی زن است که به‌محض انعقاد عقد نکاح برای او ثابت می‌شود؛ حتی اگر هنوز زندگی مشترک آغاز نشده باشد. این حق، هیچ ارتباط مستقیمی با حق طلاق ندارد و قابل اسقاط نیست مگر اینکه خود زن آن را ببخشد.
✅ ۲. حق طلاق، ناشی از وکالت در طلاق است.
طبق قانون مدنی ایران، حق طلاق در اصل با مرد است، اما مرد میتواند طی «شرط ضمن عقد» یا «وکالتنامه رسمی»، این اختیار را به زن واگذار کند. به این ترتیب زن میتواند از طرف شوهر برای طلاق اقدام کند.
این وکالت در طلاق به معنای آن نیست که زن خودش از طرف خود اقدام میکند؛ بلکه از طرف شوهر، طلاق را جاری می‌سازد. بنابراین از نظر قانونی، زن همچنان مستحق دریافت مهریه است.
✅ ۳. دریافت مهریه در طلاق به خواست زن (با وکالت)
حتی اگر زن از حق طلاق استفاده کند، باز هم مهریه پابرجاست؛ مگر اینکه:
زن خودش در توافق طلاق، مهریهاش را ببخشد یا مصالحه کند.
طلاق قبل از نزدیکی باشد که در این صورت فقط نصف مهریه به زن تعلق میگیرد (طبق ماده ۱۰۹۲ قانون مدنی).
مفهوم حق طلاق و ارتباط آن با مهریه
حق طلاق چیست؟ طبق ماده ۱۱۳۳ قانون مدنی ایران، اختیار طلاق اصولاً در دست مرد است. یعنی مرد هر زمان که تصمیم به جدایی بگیرد، پس از پرداخت حقوق مالی زن، میتواند همسر خود را طلاق دهد. اما قانون این امکان را نیز پیش‌بینی کرده که مرد بتواند این اختیار خود را به همسرش یا شخص دیگری واگذار کند. این واگذاری، "وکالت در طلاق" نام دارد. پس وقتی می‌گوییم زن "حق طلاق" دارد، منظور این است که از شوهر خود وکالت گرفته تا بتواند از جانب او، خودش را مطلقه کند.
این وکالت به دو شکل عمده داده می‌شود:
-
به عنوان شرط ضمن عقد ازدواج: هنگام جاری شدن صیغه عقد، این شرط در سند ازدواج نوشته می‌شود.
-
از طریق تنظیم وکالتنامه رسمی: پس از ازدواج، مرد به یک دفتر اسناد رسمی مراجعه میکند و وکالت در طلاق را به همسرش میدهد. اگر مرد خارج از کشور باشد، این کار از طریق سفارت یا کنسولگری ایران انجام‌پذیر است.
نکته مهم این است که دادن وکالت در طلاق به زن، به این معنی نیست که مرد دیگر خودش نمی‌تواند طلاق بدهد. حق اصلی مرد برای طلاق همچنان پابرجاست و او نیز میتواند برای جدایی اقدام کند. وکالت، تنها یک اختیار اضافه به زن میدهد.
ارتباط حق طلاق (وکالت در طلاق) و مهریه در نگاه قانون، مهریه و وکالت در طلاق دو موضوع کاملاً جدا و مستقل از یکدیگر هستند. داشتن وکالت در طلاق توسط زن، به خودی خود، موجب از بین رفتن حق او بر مهریه نمی‌شود. مهریه یک تعهد مالی بر عهده مرد است که تنها از سه راه ساقط می‌شود:
-
پرداخت کامل آن به زن.
-
بخشیدن (بذل) مهریه توسط زن، چه تمام آن و چه قسمتی از آن.
-
توافق دو طرف بر سر چگونگی آن، مثلاً در جریان طلاق توافقی.
بنابراین، صرف اینکه زن وکالت در طلاق دارد، او را از حق دریافت مهریه محروم نمی‌کند. اما جزئیات و شروطی که در وکالتنامه طلاق ذکر می‌شود، اهمیت زیادی دارد و میتواند بر این موضوع اثر بگذارد که در ادامه توضیح خواهیم داد.
آیا با داشتن حق طلاق، مهریه به زن تعلق میگیرد؟
پاسخ کوتاه و صریح به این پرسش در حالت کلی "بله" است. مهریه یک دین و تعهد مالی است که به محض وقوع عقد ازدواج بر ذمه مرد قرار میگیرد و زن مالک آن می‌شود. این حق مالی، مستقل از سایر شروط و حقوقی است که ممکن است زن در ازدواج داشته باشد، از جمله وکالت در طلاق.
داشتن وکالت در طلاق از سوی زن، به هیچ عنوان به معنای ساقط شدن حق او بر مهریه نیست. این دو، دو موضوع حقوقی مجزا هستند. مهریه تنها در صورتی از زن سلب می‌شود که:
-
مرد آن را پرداخت کند.
-
زن مهریه خود را به مرد ببخشد (ابراء ذمه کند). این بخشش میتواند در قبال طلاق باشد (طلاق خلع یا مبارات) یا بدون هیچ‌گونه عوضی صورت گیرد.
-
زن مهریه خود را در قبال گرفتن وکالت در طلاق یا هر امتیاز دیگری، به همسرش بذل کند و این موضوع به طور رسمی ثبت شود.
-
در وکالتنامه طلاق صراحتاً قید شده باشد که اعمال وکالت منوط به بذل مهریه است.
بنابراین، اگر زن وکالت در طلاق داشته باشد و در متن وکالتنامه شرطی مبنی بر بخشیدن مهریه در ازای طلاق وجود نداشته باشد، او میتواند هم از وکالت خود برای طلاق استفاده کند و هم مهریه خود را به طور کامل مطالبه نماید. رویه‌های قضایی نیز بر این استقلال تاکید دارند و دادگاه‌ها عموماً حتی اگر زن درخواست طلاق را بر اساس وکالت دریافتی مطرح کند، حکم به پرداخت مهریه از سوی مرد صادر می‌کنند، مگر اینکه زن صراحتاً از این حق خود گذشته باشد.
مهم است بدانیم که حتی اگر زن از وکالت خود استفاده کند و طلاق بگیرد، این امر مانع از پیگیری او برای دریافت مهریه نخواهد شد، مگر اینکه توافقی مبنی بر بخشش مهریه صورت گرفته باشد.
شرایط و نحوه مطالبه مهریه در صورت داشتن حق طلاق
همانطور که گفتیم، داشتن وکالت در طلاق، حق زن برای مطالبه مهریه را از بین نمیبرد، مگر در شرایط خاصی که به آن اشاره شد. حال سوال این است که زن چگونه میتواند مهریه خود را در صورت داشتن وکالت در طلاق مطالبه کند؟
نحوه مطالبه مهریه تفاوتی نمی‌کند که زن حق طلاق داشته باشد یا خیر. مراحل کلی به شرح زیر است:
-
نوع مهریه:
-
مهریه عندالمطالبه: اگر مهریه از نوع عندالمطالبه باشد، زن هر زمان که اراده کند، میتواند آن را از شوهر خود بخواهد، چه در دوران زندگی مشترک و چه هنگام طلاق یا پس از آن. داشتن وکالت در طلاق این وضعیت را تغییر نمی‌دهد. زن میتواند همزمان هم دادخواست طلاق بر اساس وکالت را تقدیم کند و هم دادخواست مطالبه مهریه را.
-
مهریه عندالاستطاعه: اگر مهریه از نوع عندالاستطاعه باشد، پرداخت آن منوط به توانایی مالی مرد است. زن برای دریافت این نوع مهریه باید استطاعت و توانایی مالی مرد را در دادگاه اثبات کند. داشتن وکالت در طلاق، این شرط را برنمی‌دارد. زن میتواند طلاق بگیرد، اما برای دریافت مهریه، همچنان باید توانایی مالی مرد ثابت شود. اگر مرد مدعی عدم توانایی مالی (اعسار) شود و دادگاه آن را بپذیرد، ممکن است پرداخت مهریه به صورت اقساطی تعیین شود یا تا زمان بهبود وضعیت مالی مرد به تعویق بیفتد. این موضوع، مانع اجرای طلاق نیست.
-
مراجعه به وکیل و دادگاه: زن برای مطالبه مهریه، میتواند از طریق وکیل دادگستری اقدام کند. او باید دادخواست مطالبه مهریه را به دادگاه خانواده تقدیم نماید. حتی اگر زن خودش وکیل در طلاق باشد و بخواهد از این وکالت استفاده کند، برای اجرای صیغه طلاق و ثبت آن، و همچنین برای مطالبه مهریه، معمولاً نیاز به مراجعه به دادگاه و طی تشریفات قانونی است. داشتن وکالت در طلاق، زن را از مراجعه به دادگاه برای ثبت رسمی طلاق بی‌نیاز نمی‌کند؛ بلکه این وکالت به او اجازه میدهد که از طرف شوهر، وکیلی برای انجام امور طلاق انتخاب کند یا خودش این پروسه را به نمایندگی از شوهر پیش ببرد.
-
بررسی متن وکالتنامه: حیاتی‌ترین نکته، بررسی دقیق متن وکالتنامه طلاق است. اگر در وکالتنامه قید شده باشد که "زوجه وکیل است خود را مطلقه نماید در قبال بذل کل مهریه" یا عباراتی مشابه، در این صورت زن اگر بخواهد از این وکالت استفاده کند، باید مهریه خود را ببخشد. اما اگر چنین شرطی وجود نداشته باشد، یا مثلاً قید شده باشد "زوجه وکیل است خود را مطلقه نماید با هر شرط و قراری از جمله اخذ یا بذل مهریه به تشخیص خود"، در این حالت زن اختیار دارد که مهریه را بگیرد یا ببخشد.
-
شروط دوازدهگانه عقدنامه: باید توجه داشت که شروط دوازدهگانه چاپی در عقدنامه‌ها، وکالت مطلق در طلاق محسوب نمی‌شوند. این شروط، وکالت مشروط هستند. یعنی زن تنها در صورت اثبات تحقق یکی از آن موارد (مانند اعتیاد مضر شوهر، ترک زندگی خانوادگی و...) در دادگاه، وکیل شوهر در طلاق می‌شود. این فرآیند اثبات میتواند زمان‌بر باشد. وکالت مطلق در طلاق، معمولاً به صورت شرطی جداگانه در عقدنامه درج می‌شود یا طی یک وکالتنامه رسمی در دفتر اسناد تنظیم می‌گردد. در هر دو حالت فوق (وکالت مشروط یا مطلق)، موضوع مهریه جداگانه بررسی می‌شود مگر اینکه صراحتاً به آن در وکالت اشاره شده باشد.
در نهایت، اگر زن دارای وکالت در طلاق باشد و بخواهد مهریهاش را نیز دریافت کند، باید به مفاد وکالتنامه خود دقت کند. اگر محدودیتی در وکالتنامه برای دریافت مهریه وجود نداشته باشد، او میتواند هم برای طلاق اقدام کند و هم مهریه خود را مطالبه نماید.
کلام آخر
در جمع‌بندی باید گفت که داشتن وکالت در طلاق (که عموما به آن حق طلاق زن گفته می‌شود) به طور خودکار زن را از مهریهاش محروم نمی‌کند. مهریه و وکالت در طلاق دو مقوله حقوقی جدا از هم هستند. زن میتواند هم اختیار طلاق را داشته باشد و هم مهریهاش را دریافت کند.
مسائل مربوط به طلاق و مهریه اغلب پیچیدگی‌های خاص خود را دارند و هر پرونده شرایط منحصربه‌فردی دارد. بنابراین، دریافت مشاوره حقوقی دقیق از یک وکیل متخصص، پیش از هر اقدامی، بسیار ضروری است. کارشناسان حقوقی در وکیلوند می‌توانند شما را در این مسیر راهنمایی کنند و به شما کمک کنند تا از تمامی حقوق قانونی خود آگاه شوید و بهترین تصمیم را برای آینده خود بگیرید.
