مراحل ترخیص کالا از گمرک

ترخیص کالا از گمرک، یک عملیات اداری و قانونی برای آزادسازی کالاهای وارداتی یا صادراتی است. هر کالایی که به مرزهای کشور می رسد، ابتدا باید به انبار گمرک منتقل شود. در این نقطه، صاحب کالا یا نماینده قانونی او، مجموعه ای از اقدامات را برای اثبات قانونی بودن محموله و پرداخت هزینه های دولتی انجام می دهد. این فرایند، کنترل دولت بر ورود و خروج کالاها را ممکن می سازد و از تجارت غیرقانونی جلوگیری می کند. پس از طی شدن این مسیر و دریافت تأییدیه های لازم، کالا اجازه خروج از گمرک و ورود به بازار داخلی یا ارسال به مقصد خارجی را پیدا می کند.    

ترخیص کالا از گمرک چیست؟ 

به زبان ساده، ترخیص کالا مجموعه ای از تشریفات گمرکی است که باید برای هر کالای تجاری که از مرزهای کشور عبور می کند، انجام شود. تصور کنید گمرک مانند یک دروازه بزرگ برای کشور عمل می کند. هر چیزی که بخواهد از این دروازه عبور کند، باید بازرسی شود تا مشخص شود چیست، از کجا آمده، چقدر ارزش دارد و آیا ورود یا خروج آن طبق قوانین مجاز است یا خیر. 

یکی از پیش‌نیازهای مهم برای ترخیص کالا، داشتن کارت بازرگانی است. اگر پرسیده شود «کارت بازرگانی چیست؟» باید گفت که این کارت مجوز رسمی فعالیت تجاری است که به افراد یا شرکت‌ها اجازه می‌دهد کالاهای تجاری را وارد یا صادر کنند و بدون آن، فرآیند ترخیص کالا امکان‌پذیر نخواهد بود.

این فرایند به دولت کمک می کند تا بر تجارت نظارت داشته باشد، مالیات و عوارض لازم را دریافت کند و از ورود کالاهای غیرمجاز یا قاچاق جلوگیری نماید. در حقیقت، ترخیص کالا یک امر تخصصی است و به دلیل تغییر مداوم قوانین و آیین نامه ها، نیازمند دقت و آگاهی بالایی است. هرگونه اشتباه در این مسیر می تواند به توقف طولانی کالا در انبار و تحمیل هزینه های سنگین منجر شود. به همین دلیل، بسیاری از بازرگانان این کار را به افراد یا شرکت های متخصص به نام «ترخیص کار» یا «حق العمل کار گمرکی» می سپارند.

مراحل ترخیص کالا از گمرک

فرایند آزادسازی کالا از گمرک، مسیری چندمرحله ای و دقیق است که باید گام به گام طی شود. هرچند جزئیات ممکن است بسته به نوع کالا کمی متفاوت باشد، اما ساختار کلی آن به شرح زیر است:

1. ثبت اطلاعات در سامانه الکترونیکی (EPL)

نخستین گام، ورود اطلاعات کالا در سامانه جامع امور گمرکی (EPL) است. در این مرحله، صاحب کالا یا نماینده او، مشخصات دقیق محموله را بر اساس اسناد خرید و حمل، به صورت آنلاین در سیستم ثبت می کند. این کار "دور اظهاری" نامیده می شود و نیازی به مراجعه حضوری ندارد. دقت در این مرحله اهمیت بالایی دارد، زیرا تمام محاسبات بعدی بر پایه همین اطلاعات اولیه انجام خواهد شد.

2. احراز هویت و دریافت کوتاژ

پس از ثبت اظهارنامه، گمرک اسناد را بررسی می کند. در صورت تأیید اولیه، یک شماره منحصربه فرد به نام «کوتاژ» به پرونده اختصاص داده می شود. این شماره، کد شناسایی محموله شما در تمام مراحل بعدی خواهد بود. همزمان، سیستم به صورت هوشمند یکی از سه مسیر گمرکی زیر را برای کالا تعیین می کند:

• مسیر سبز: سریع ترین مسیر است و کالا بدون بازرسی فیزیکی و صرفاً با بررسی اسناد، ترخیص می شود.

• مسیر زرد: در این مسیر، علاوه بر اسناد، ممکن است نیاز به بررسی آزمایشگاهی یا اخذ مجوزهای خاصی باشد، اما بازرسی فیزیکی انجام نمی شود.

• مسیر قرمز: این مسیر سخت گیرانه ترین حالت است و کالا به طور کامل از نظر فیزیکی بازرسی و با اسناد تطبیق داده می شود.

3. کنترل و ارزیابی کالا

اگر کالا در مسیر زرد یا قرمز قرار گیرد، کارشناسان گمرک آن را کنترل می کنند. در این مرحله، مشخصات کالا از جمله تعداد، نوع، مدل و ارزش آن با اطلاعات ثبت شده در اظهارنامه مقایسه می شود. هدف این است که از صحت اطلاعات اظهاری اطمینان حاصل شود.

4. اخذ مجوزهای لازم

بسیاری از کالاها برای ورود به کشور نیازمند دریافت مجوز از سازمان های مختلف هستند. برای مثال، محصولات غذایی و بهداشتی به مجوز از سازمان غذا و دارو، تجهیزات ارتباطی به مجوز از سازمان تنظیم مقررات رادیویی و برخی کالاها به گواهی استاندارد احتیاج دارند. این مجوزها باید قبل از شروع فرایند یا در حین آن اخذ و به گمرک تحویل داده شوند.

5. بررسی نهایی توسط کارشناس سرویس

در این مرحله، یک کارشناس ارشد گمرک، کل پرونده شامل اظهارنامه، نتایج ارزیابی و مجوزها را بازبینی می کند. او تعرفه گمرکی و ارزش کالا را نهایی کرده و در صورت عدم وجود مغایرت، پرونده را تأیید می کند.

6. پرداخت هزینه ها و صدور سند ترخیص

پس از تایید نهایی، صاحب کالا باید تمام وجوه محاسبه شده را به صندوق گمرک واریز کند. این وجوه شامل حقوق ورودی، مالیات ها و سایر هزینه های جانبی است. پس از پرداخت، سند ترخیص یا همان «برگ سبز گمرکی» صادر می شود که به منزله اجازه خروج کالا است.

7. خروج کالا از گمرک

آخرین گام، مراجعه به انبار گمرک است. با تحویل سند ترخیص و تسویه هزینه انبارداری، مجوز بارگیری صادر می شود. پس از بارگیری، وسیله نقلیه حامل کالا یک بار دیگر در درب خروج گمرک کنترل نهایی شده و سپس اجازه خروج کامل را دریافت می کند.

مدارک مورد نیاز برای ترخیص کالا

آماده سازی کامل اسناد، یکی از اصلی ترین بخش ها برای سرعت بخشیدن به فرایند ترخیص است. هرگونه نقص یا مغایرت در مدارک می تواند باعث توقف طولانی کالا شود. این مدارک به طور کلی به دو دسته تقسیم می شوند: اسناد مربوط به کالا و اسناد مربوط به صاحب کالا.

اسناد اصلی مربوط به کالا:

• پیش فاکتور: اولین سندی که فروشنده صادر می کند و جزئیات کالا و قیمت را مشخص می نماید.

• فاکتور خرید: سند رسمی خرید که ارزش نهایی کالا را نشان می دهد.

• لیست عدل بندی: فهرستی از محتویات هر بسته، شامل وزن، تعداد و ابعاد.

• بارنامه: سندی که توسط شرکت حمل ونقل صادر می شود و مالکیت کالا در حین حمل را مشخص می کند.

• گواهی مبدا: سندی که کشور سازنده کالا را تأیید می کند.

• ترخیصیه: سندی که نشان دهنده تسویه حساب صاحب کالا با شرکت حمل ونقل است.

• قبض انبار: سندی که گمرک پس از تحویل گرفتن کالا در انبار صادر می کند.

• مجوز ثبت سفارش: مجوزی که قبل از ورود کالا از وزارت صمت دریافت می شود.

• بیمه نامه: در صورتی که کالا بیمه شده باشد، ارائه این سند الزامی است.

اسناد مربوط به صاحب کالا:

• اصل و کپی کارت بازرگانی: مهم ترین مدرک برای هر تاجر.

• اصل و کپی کارت ملی: برای احراز هویت صاحب کالا.

• در صورتی که ترخیص توسط نماینده قانونی انجام شود، وکالت نامه رسمی نیز مورد احتیاج است.

هزینه های ترخیص کالا

هزینه هایی که برای آزادسازی یک محموله پرداخت می شود، به عوامل متعددی بستگی دارد و نمی توان مبلغ ثابتی برای آن تعیین کرد. این هزینه ها به طور کلی به چند دسته اصلی تقسیم می شوند:

حقوق ورودی

این بخش اصلی ترین و بیشترین سهم از هزینه ها را تشکیل می دهد. حقوق ورودی خود از دو جزء تشکیل شده است:

• حقوق گمرکی: مبلغی که طبق قانون برای همه کالاها ثابت است (معمولا ۴٪ ارزش کالا).

• سود بازرگانی: مبلغی که توسط دولت تعیین می شود و برای کالاهای مختلف، متفاوت است.

 مجموع این دو، حقوق ورودی را تشکیل می دهد که بر اساس ارزش کالا محاسبه می شود.

مالیات بر ارزش افزوده (VAT)

این مالیات که در حال حاضر ۱۰ درصد است، بر اساس مجموع ارزش کالا و حقوق ورودی محاسبه و دریافت می شود.

هزینه های جانبی گمرکی

این موارد شامل مبالغی است که برای خدمات دریافت شده در گمرک پرداخت می شود:

• هزینه انبارداری: مبلغی که برای نگهداری کالا در انبارهای گمرک پرداخت می شود و به وزن کالا و مدت زمان توقف آن بستگی دارد.

• هزینه تخلیه و بارگیری (THC): دستمزد جابجایی کالا در محوطه گمرک.

• هزینه آزمایشگاه و استاندارد: در صورتی که کالا برای بررسی به آزمایشگاه ارسال شود.

• هزینه کارشناسی: مبلغی برای ارزیابی و بازرسی کالا.

هزینه مجوزها و دستمزد ترخیص کار

علاوه بر موارد فوق، مبالغی نیز برای اخذ مجوزهای ضروری و همچنین دستمزد شرکت یا شخصی که امور ترخیص را انجام می دهد، باید در نظر گرفته شود.

نگاهی جامع به ترخیص کالا از گمرک

همان طور که مشاهده کردید، ترخیص کالا از گمرک یک فرایند پیچیده، تخصصی و چندوجهی است. این مسیر از ثبت یک اظهارنامه ساده شروع می شود و با عبور از مراحل متعدد بازرسی، اخذ مجوز و پرداخت هزینه های گوناگون به پایان می رسد. آگاهی از قوانین، آماده سازی دقیق مدارک و محاسبه صحیح هزینه ها، سه ستون اصلی موفقیت در این فرایند هستند. کوچک ترین اشتباه یا ناآگاهی می تواند منجر به اتلاف زمان و سرمایه شود.

به همین دلیل، بهره گیری از دانش حقوقی و تجاری متخصصان در این حوزه، یک انتخاب عاقلانه است. موسسه حقوقی وکیل وند با گردآوری وکلای متخصص در امور تجاری و گمرکی، آماده است تا به شما در تمامی چالش های حقوقی مرتبط با واردات، صادرات و ترخیص کالا، مشاوره و یاری برساند. اگر در هر یک از مراحل این فرایند با مشکلی روبرو شدید یا به دنبال راهنمایی برای یک تجارت امن و قانونی هستید، می توانید روی تخصص و دانش کارشناسان ما حساب کنید.