آیا مرور زمان، مانع مطالبه خسارت توسط زوج پس از تبرئه در پرونده قطع لوله رحمی می شود
آماده مشاوره
زمان انتظار: کمتر از 60 دقیقه

Question

با سلام
موضوع: «مرور زمان دعوی خسارت»

زوجه (زن) ، سه سال پیش علیه زوج و پزشک جراح شکایت کیفری قطع عمدی لوله های رحمی نموده بود که هردو نفر در دادگاه کیفری طبق دادنامه قطعی مورخ 1402/04/05 (دو سال و سه ماه قبل) تبرئه شدند.
سوال : حال با گذشت این مدت ، زوج‌(شوهر) می تواند علیه زن ، دادخواست حقوقی مطالبه خسارت مادی معنوی دهد؟ 
سوال مهمتر : آیا این دعوی بعنوان یک دعوی خصوصی که در حکم حق الناس است , مشمول مرور زمان می شود ؟

حسین حاجی زاده · Accepted Answer

با سلام و احترام

پاسخ به سوالات شما به شرح زیر است:

### سوال اول: امکان اقامه دعوی مطالبه خسارت توسط زوج علیه زن

**بله، زوج (شوهر) می تواند علیه زوجه (زن) دادخواست حقوقی مطالبه خسارت مادی و معنوی طرح نماید.**

**دلایل:**

1.  **عنوان دعوی:** دعوای طرح شده توسط زوج، یک **دعوای مستقل حقوقی** است که موضوع آن "مطالبه خسارت ناشی از اقامه دعوای کیفری بی اساس" می باشد. این دعوا ربطی به ماهیت حکم تبرئه در پرونده کیفری ندارد، بلکه ناشی از **ضرر و زیانی** است که زوج ادعا می کند به دلیل اقامه آن شکایت به او وارد شده است.
2.  **مبانی قانونی:**
    *   **قانون مسئولیت مدنی:** بر اساس مواد 1 و 7 این قانون، هرکس بدون مجوز قانونی به دیگری خسارت وارد کند، مسئول جبران آن است. زوج می تواند ادعا کند که شکایت کیفری زن، که منجر به تبرئه شده، موجب ورود خسارات معنوی (از قبیل آسیب به آبرو، اعتبار اجتماعی و احساسات) و خسارات مادی (از قبیل هزینه های دادرسی، وکیل و ...) به او شده است.
    *   **اصل حاکمیت اراده (قاعده تسلیط):** بر اساس قاعده "الناس مسلطون علی اموالهم"، هر شخصی حق دارد از اموال و حقوق خود دفاع کند. بنابراین زوج می تواند برای جبران خساراتی که متحمل شده، به دادگاه حقوقی مراجعه کند.

بنابراین، صرف اینکه زن قبلاً شکایت کیفری کرده و زوج تبرئه شده، مانع از اقامه این دعوای مستقل حقوقی توسط زوج نمی شود. البته موفقیت در این دعوا منوط به اثبات سه شرط اصلی **ورود ضرر، تقصیر خوانده (زن) و رابطه سببیت** بین این دو است. زوج باید ثابت کند که شکایت زن، **بدون دلیل موجه و با سوءنیت یا تقصیر** صورت گرفته و موجب ورود خسارت به او شده است.

---

### سوال دوم: شمول مرور زمان بر این دعوی

**خیر، این دعوی مشمول مرور زمان نمی شود.**

**دلایل:**

1.  **ماهیت دعوی: حق الناس**
    همانطور که اشاره کردید، دعوای مطالبه خسارت (اعم از مادی و معنوی) که ناشی از یک عمل زیانبار شخصی است، در زمره **حق الناس** (حقوق الناس) قرار می گیرد. بر اساس اصول فقهی و قوانین اسلامی مورد تأیید قانون اساسی، **حق الناس به طور کلی مشمول مرور زمان نمی شود.** یعنی گذشت زمان، خودبه خود باعث سقوط حق صاحب حق نمی گردد.

2.  **تمایز بین حق الناس و حق الله:**
    *   **حق الله:** اموری که مربوط به خدا و جامعه است (مانند برخی جرایم حدی). این موارد ممکن است در شرایط خاصی مشمول مرور زمان شوند.
    *   **حق الناس:** اموری که مربوط به حقوق اشخاص حقیقی یا حقوقی است (مانند خسارت مالی، دیه، و...). قاعده کلی این است که **حق الناس با مرور زمان از بین نمی رود.**

3.  **مستندات قانونی:**
    *   **قانون آیین دادرسی مدنی:** ماده 731 این قانون مقرر می دارد: «دعاوی زیر مشمول مرور زمان نمی شوند...». اگرچه این ماده به طور صریح به "همه دعاوی حق الناسی" اشاره نکرده، اما رویه قضایی و نظر غالب حقوقدانان بر این استوار است که دعاوی ناشی از خسارات شخصی (حق الناس) مشمول مرور زمان نیستند.
    *   **قانون مجازات اسلامی:** در مورد دیه (که نمونه بارز حق الناس است) تصریح شده که دعوای آن مشمول مرور زمان نمی شود. این نگرش به سایر خسارات شخصی نیز تسری دارد.

**نتیجه گیری نهایی:**

*   زوج می تواند با تنظیم و تقدیم **دادخواست حقوقی** به دادگاه عمومی حقوقی، علیه زن به خواسته "مطالبه خسارت مادی و معنوی ناشی از اقامه دعوای کیفری برائت محکوم" اقامه دعوا کند.
*   این دعوا به دلیل ماهیت **حق الناسی** که دارد، **مشمول مرور زمان نشده** و زوج می تواند حتی با گذشت دو سال و سه ماه از تاریخ تبرئه، آن را مطرح نماید.

**توصیه مهم:**
با توجه به پیچیدگی های اثباتی (به ویژه در مورد خسارت معنوی و رابطه سببیت)، توصیه می شود زوج حتماً از مشاوره و وکالت یک **وکیل دادگستری متخصص در امور حقوقی و خانواده** بهره مند شود.

**خلاصه پاسخ در یک نگاه:**

آیا مرور زمان، مانع مطالبه خسارت توسط زوج پس از تبرئه در پرونده قطع لوله رحمی می شود

حسین حاجی زاده