تامین خسارت مالی در تصادفات با صندوق تامین خسارات بدنی

از وقتی استفاده از وسایل نقلیه موتوری در شهرها و روستاها رواج پیدا کرد، علاوه بر مزایایی که در تسهیل حمل و نقل مردم داشت، با چالش ‌هایی نیز رو به رو بود. با افزایش وسایل موتوری در بین مردم، چالش‌هایی همچون تصادفات نیز به وجود آمد. ممکن است تا به حال دیده باشید یا برای خودتان به وجود آمده باشد که تصادفی را دیده باشید که در آن فرد مقصر صحنه تصادف را ترک کرده باشد. یا اینکه بیمه وسیله نقلیه فرد به اتمام رسیده باشد. در هر یک از این حالت‌ ها ممکن است فکر کنید فردی که آسیب جانی دیده است راهی جز افسوس نخواهد داشت!

این در حالی است که یک نهاد مستقل از بیمه در کنار افراد آسیب دیده از تصادفات وجود دارد که در مواردی که در ادامه بیان می‌کنیم از افراد آسیب دیده سوانح حمایت می‌کند. این سازمان که صندوق تامین خسارات بدنی نام دارد که وظیفه ‌شان در زمینه حمایت از افراد آسیب دیده در اثر سوانح وسایل موتوری است.

سوالی که ممکن است همین حالا به ذهن ‌تان رسیده باشد این است که این صندوق کجاست و منبع کسب درآمد آن از کجاست؟ چطور می‌توان از این صندوق خسارت گرفت؟ و این صندوق چه میزان از خسارت ‌های جانی وارده را تامین می‌کند؟ برای آگاهی از پاسخ هر یک از این سوالات کافی است تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.

ویژگی­‌های صندوق تأمین خسارت‌های بدنی

تا اینجا گفتیم که صندوق تامین خسارت‌ های بدنی با هدف حمایت و تامین خسارت‌ های اشخاص ثالث تشکیل شده است. این صندوق دارای ویژگی­‌هایی است که در ادامه به آن‌ ها اشاره می­کنیم:

• تعهد صندوق تامین خسارت بدنی در برابر اشخاص ثالث یک تکلیف قانونی می‌باشد.
• مدیریت این صندوق به عهده بیمه مرکزی ایران بوده و چگونگی آن بر اساس تصویب‌ نامه هیأت وزیران تعیین می‌شود.
• حمایت این صندوق از افراد زیان ­‌دیده که به خاطر حوادث تحت پوشش بیمه دچار خسارت بدنی شوند، اما شرکت ‌های بیمه بنا به هر دلیلی قادر به انجام تعهدات خود نباشند.
• طبق موارد قانونی، شرایط عمومی و خصوصی ذکر شده در بیمه نامه، تمام موارد عدم پرداخت زیان بدنی خسارت‌ دیده توسط صندوق تامین خسارات بدنی قابل جبران است. این جبران خسارات به جز مواردی که در ماده 7 قانون اصلاح بیمه اجباری مطرح شده است، قابلیت جبران دارد.
• مراجعه به صندوق صرفا در مواردی انجام می‌شود که جبران خسارت از طرف شرکت ­‌های بیمه امکان ‌پذیر نباشد.
• این صندوق حق دارد جهت استرداد خسارتی که پرداخت کرده به مسبب حادثه یا مسئول بروز زیان مراجعه کند.

اهداف صندوق تامین خسارت‌های بدنی

از جمله مهم‌ترین اهداف صندوق تامین خسارات بدنی می‌توان موارد زیر را نام برد:

• جبران آسیب‌های بدنی زیان‌دیدگان حوادث رانندگی:  مهم‌ترین هدف از ایجاد صندوق تامین خسارات بدنی، جبران آسیب‌ بدنی آن دسته از زیان ‌دیدگانی است که بر اثر حوادث ناشی از رانندگی دچار آسیب شده و از طریق بیمه‌ امکان دریافت غرامت را ندارند.
• حمایت مالی از رانندگان و صاحبان اتومبیل مسئول حادثه در مقابل دعاوی مطالبه ‌ی دیه از سوی آسیب ‌دیدگان: این صندوق با کمک به مسئولان حادثه و خانواده‌ های آن‌ ها که معمولا از اقشار با توان مالی پایین در جامعه هستند و همچنین ارائه‌ ی تسهیلات بلند مدت بدون بهره به آنان از فشار مالی وارد به آن ‌ها و زندانی شدن سرپرست آن‌ها به‌ خاطر عدم توانایی در پرداخت خسارت فرد یا افراد زیان ‌دیده، پیشگیری می‌کند.
• جلوگیری از طولانی شدن رسیدگی به پرونده‌های قضایی:  بعد از وقوع تصادف رانندگی، درصورتی‌ که وسیله نقلیه ‌‌ای که مقصر حادثه است بیمه‌ی اجباری شخص ثالث داشته باشد، شخص زیان‌ دیده با استفاده از پوشش بیمه‌ای فرد مقصر، نسبت به دریافت خسارت خود اطمینان می‌یابد. اما درصورتی که بیمه‌ی مذکور فاقد اعتبار بوده و یا مسئول حادثه شناسایی نشود، تنها راه جبران خسارات زیان‌دیده، اقامه‌ی دعوای حقوقی یا اعلام شکایت کیفری می‌باشد. از آنجایی که جبران خسارت فرد آسیب دیده از طریق مراجع قضایی زمان زیادی را می‌طلبد، این صندوق در صدد کوتاه کردن روند دادرسی و کاستن از پرونده‌های قضایی افراد اقدام می‌کند.
• کمک‌رسانی سریع به آسیب‌دیدگان اورژانسی: در اثر سوانح رانندگی گاها در اثر جراحات زیاد، فرد آسیب دیده نیاز اورژانسی به عمل جراحی پیدا می‌کند که در این صورت صندوق تامین خسارات بدنی به کمک این افراد می‌آید. در واقع این صندوق در این موارد با دستور مدیریت و با کمترین اتلاف وقت، اقدام به پرداخت خسارت جانی افراد می‌کند.

در چه مواردی صندوق تامین خسارات بدنی، خسارت پرداخت می‌کند؟

طبق قانون 21 قانون بیمه اجباری، زیان وارده به شخص ثالث در اثر تصادفات رانندگی مصوب ۲۰ اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۵، به خاطر حمایت از خسارت‌دیدگان تصادفات وسایل نقلیه، خسارات بدنی وارد به اشخاص ثالث، در موارد مختلفی از صندوق تامین خسارات بدنی تامین می‌شود.

این صندوق در موارد مختلفی اقدام به پرداخت خسارت بدنی به اشخاص ثالث زیان ­دیده در سوانح رانندگی می‌کند، که در این بخش به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• ابطال قرارداد بیمه شخص ثالث
• اتمام یا گم شدن یا اعتبار بیمه نامه مقصر حادثه: باطل شدن قرارداد زمانی می‌باشد که قرارداد، به دلیل نبود یک یا چند تا از شرایط اصلی صحت معامله و یا مطابق قانون بیمه به خاطر اظهارات غیرواقع بیمه­گذار و یا دیگر موارد باطل شود.
• تعلیق تامین یا لغو پروانه بیمه‌گر
• متواری بودن شخص مقصر سانحه
• عدم شناسایی مقصر حادثه
• ورشکستگی شرکت‌های بیمه
• پرداخت ما به ‌التفاوت خسارت برای خانم‌­ها تا سقف دیه آقایان
• آسیب‌ های بدنی خارج از شرایط بیمه نامه مثل مواردی که تحت پوشش بیمه نامه ثالث نباشد. مواردی همچون پرداخت ما به ‌التفاوت خسارات بدنی سرنشینان بیش از ظرفیت مجاز وسیله نقلیه.
• پرداخت خسارت جانی به تمام آسیب ‌دیدگان مقصر در آزادراه ‌ها و حوادث ریلی در صورتی که وسیله نقلیه صدمه زننده بیمه نامه نداشته باشند.
• پرداخت خسارت به مصدومان پیاده در سوانح ترافیکی که وسیله نقلیه مقصر بیمه‌نامه نداشته باشد.
• در صورتی که بیمه‌گر شخص ثالث کفایت لازم را برای تامین سقف تعهدات خود را نداشته باشد، خسارات سانحه مورد نظر از محل صندوق تامین خسارات بدنی پرداخت شود.
• اگر مبلغ دیه اشخاص افزایش پیدا کند و به همین خاطر پوشش بیمه نامه کسری بودجه داشته باشد، این مبلغ توسط صندوق تامین جبران می‌شود.

منابع مالی صندوق تأمین خسارت‌های ثالث چگونه تامین می‌شود؟

صندوق تامین خسارات بدنی برای دستیابی به اهداف خود و انجام وظایفی که به خاطر آن به وجود آمده همچون پرداخت دیه به خسارت­دیدگان و خانواده آن‌ ها، به تامین مالی نیاز دارد. برای تحقق این امر منابعی در نظر گرفته شده است که در ادامه به طور خلاصه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد.

• 5 درصد از حق بیمه اجباری بیمه شخص ثالث
• 20 درصد از وجوه جرایم وصولی راهنمایی و رانندگی در سرتاسر کشور
• 20 درصد از کل هزینه‌های مربوط به دادرسی و جزای نقدی که قوه قضائیه دریافت کرده است
• وجوهی که از مسئولان و مقصرین حوادث رانندگی پس از پرداخت خسارت به زیان­‌دیدگان دریافت می‌شود.
• اعطای کمک‌های مالی اشخاص حقیقی و حقوقی به این صندوق حمایتی
• یکی دیگر از منابع مالی این صندوق درآمد حاصل از سرمایه‌­گذاری وجوه آن می‌باشد.
• جرایم نقدی که از شرکت‌های بیمه به علت اجرا نشدن مفاد قانون 21 بیمه اجباری دریافت شده است.

4 مورد خارج از شمول تعهدات صندوق تامین خسارات بدنی

براساس ماده‌ی ۱۷ قانون بیمه‌ی اجباری، موارد زیر خارج از شمول بیمه‌ی این قانون می‌باشند:

• پرداخت جریمه یا جزای نقدی به افراد
• در صورتی که خسارت وارد شده به وسیله نقلیه مقصر در حادثه و محمولات آن باشد
• خسارت وارده بر اثر مستقیم یا غیرمستقیم ناشی از تشعشعات اتمی و رادیواکتیو بوده باشد
• اثبات سهوی یا عمدی بودن آسیب در ایراد صدمه به فرد آسیب‌دیده همچون خودکشی، سقط جنین و نظایر آن‌ها و همچنین اثبات هر نوع فریب و تبانی در حضور مراجع قضایی ذیربط

میزان تعهدات صندوق تامین خسارات بدنی چقدر است؟

با توجه به ماده‌ی ۲۱ قانون بیمه‌ی اجباری، تعهدات صندوق تامین خسارات بدنی به آسیب‌های بدنی وارد بر اشخاص ثالث محدود شده است. به همین خاطر این صندوق نسبت به جبران خسارات مالی و همچنین خسارات معنوی افراد تعهدی نخواهد داشت.

این در حالی است که در مورد خسارات بدنی ناشی از حوادث رانندگی، بند الف ماده‌ی ۱ این قانون، خسارات بدنی را مورد توجه قرار داده است. طبق این ماده دیه ناشی از هرگونه آسیب به بدن همچون فوت، شکستگی و از کارافتادگی عضو مشمول بیمه‌ی موضوع این قانون به شمار می‌رود. علاوه بر این هزینه‌ معالجه‌ اشخاص ثالث آسیب دیده و راننده‌ی مسبب سانحه، حسب مورد بر عهده‌ی بیمه‌گر مربوطه یا صندوق تامین خسارات بدنی می‌باشد.

نحوه ی پرداخت خسارات بدنی صندوق تامین خسارات بدنی

بر اساس قانون جدید بیمه اجباری، فرد آسیب دیده در تصادف برای دریافت خسارت خود از صندوق تامین خسارات بدنی یکی از دو راه زیر را می‌تواند انتخاب کند.

1. شخص آسیب دیده مستقیما به صندوق تامین خسارات بدنی مراجعه کند.
2. فرد مصدوم در سانحه، خسارت خود را از طریق دادگاه پیگیری کند.

چگونه مستقیما خسارت خودرا از صندوق تامین بدنی دریافت کنیم؟

بر اساس ماده ۳۰ قانون بیمه اجباری، افراد خسارت‌ دیده حق دارند که برای دریافت خسارت خود به طور مستقیم، با در دست داشتن مدارک لازم به شرکت ‌های بیمه مربوط یا صندوق تامین خسارات بدنی مراجعه کنند. از طرفی طبق ماده ۳۱ همین قانون، صندوق تامین خسارات بدنی و بیمه‌گر موظفند تا حداکثر 15 روز پس از دریافت مدارک مورد نیاز از افراد آسیب دیده، خسارت آن‌ها را پرداخت کنند.

علاوه بر این طبق ماده ۳۴ قانون بیمه اجباری، در سوانح رانندگی که منجر به خسارت بدنی به جز فوت شده، در صورت مطالبه فرد خسارت دیده بعد از دریافت گزارش کارشناس راهنمایی و رانندگی، پلیس راه یا کمیسیون جلوگیری از سوانح راه آهن و پزشکی قانونی، بیمه‌گر وسیله نقلیه مقصردر حادثه یا صندوق تامین، موظفند تا فورا تا حداقل 50 درصد از دیه تقریبی را به اشخاص ثالث آسیب دیده پرداخت کنند. علاوه بر این موظفند باقی مانده خسارت را پس از معین شدن میزان قطعی دیه پرداخت نمایند.

صندوق تامین خسارات بدنی برای پرداخت خسارات، هرگز وابسته به رای دادگاه نبوده و باید پس از ارائه مدارکی شامل گزارش کارشناس راهنمایی و رانندگی، پلیس راه و یا درصورت لزوم گزارش مقامات انتظامی و پزشکی قانونی به پرداخت خسارت اقدام نماید.

در واقع بخش اولیه تعهدات صندوق تامین شامل حداقل پنجاه درصد از خسارت تقریبی مصدوم حادثه است و باقی مانده آن بعد از قطعی شدن میزان خسارات باید توسط این صندوق پرداخت شود. منظور از قطعی شدن خسارت صدمات، صدور حکم نمی‌باشد.

بلکه زمانی است که در آن دیگر نیاز به معاینه مجدد مصدوم توسط پزشک نبوده و مقدار و همچنین نوع صدمات به حالت قطعی خود رسیده باشد. بنابراین پس از قطعی شدن میزان خسارت، این صندوق باید به پرداخت کل خسارت وارده اقدام کرده و آن را بی‌دلیل به صدور حکم موکول نکند.

در صورت عدم شناسایی راننده مقصر در حادثه، باید تحقیقات لازم انجام شده و پس از ناامیدی از دسترسی به مقصر حادثه، به صندوق تامین مراجعه کرد. علاوه بر این درصورت بیمه نداشتن راننده مقصر، باید به صندوق اعلام شود تا پرداخت فوری صورت گیرد. البته در این صورت هم حسابرسی دقیق و همچنین تخصیص اعتبار و نظایر این امور نیز زمان متعارفی را طی خواهد کرد.

نحوه پرداخت خسارت توسط صندوق تامین خسارات بدنی

صندوق تامین خسارات بدنی با تشکیل پرونده برای مصدوم حادثه و براساس منابع مالی خود به پرداخت خسارات بدنی اقدام می‌کند. رویه اقدامات این صندوق بدین صورت است که وجه خسارت را به طور مستقیم به خسارت دیده پرداخت نمی‌کند. این صندوق طی چک یا حواله بانکی به حسابِ اعلام شده از طرف مرجع قضایی خسارات را واریز می‌کند تا مبلغ خسارت به دستور این مرجع، به زیان دیده تحویل داده شود. در این صورت در زمان اعلام گزارش به صندوق، شماره حساب شخص آسیب‌ دیده نیز در دادگستری محل قید می‌شود.

نکته قابل توجهی که در قانون جدید بیمه اجباری نیز بیان شده است، امکان مراجعه مستقیم به صندوق تامین خسارات بدنی در موارد فوت شخص آسیب دیده است. در صورتی که شخص ثالث خسارت دیده در اثر تصادف رانندگی فوت کند، وراث او حق مراجعه مستقیم به صندوق تامین خسارات بدنی برای مطالبه دیه متوفی را دارند.

مدارك مورد نياز برای اعلام خسارت و تشكيل پرونده

مدارک لازم برای تعیین میزان خسارت وارده و همچنین تشكيل پرونده در صندوق تامین خسارات بدنی اشخاص ثالث عبارتند از:

• دریافت و تکميل فرم اعلام خسارت
• تهیه گزارش ‌كلانتري يا پاسگاه انتظامي حوزه سانحه درباره چگونگي حادثه
• اخذ كروكي ترسيم شده از تصادف افسركاردان فني برای تشخیص علت اصلي سانحه
• دریافت نظريه كارشناسان رسمي دادگستري راجع به دلیل اصلي سانحه
• دریافت برگه‌هاي بازجويي طرفين تصادف همچون راننده مقصر، مصدوم، اوليا دم متوفي، شاهدان
• اخذ نامه نظريه پزشك قانوني در مورد معاينه فرد آسیب دیده یا متوفي
• اوراق آراء قانونی صادر شده
• گواهی دفن يا رونوشت خلاصه فوت متوفي
• تصویر تمامی صفحات شناسنامه و كارت ملي فرد مصدوم یا فوت شده. اگر سن مجروح حادثه كمتر 18 سال باشد، فتوكپي همه مدارک سرپرست و قیم قانونی او نیز مورد نیاز خواهد بود.
• در صورت مشخص بودن فرد مقصر در سانحه، تصویر تمامی صفحات شناسنامه و كارت ملي وی نیز باید دریافت گردد.
• علاوه بر مدارک شخصی مقصر سانحه، اخذ كپي سند و مدارک مربوط به وسيله نقليه او نیز الزامی است.

چند نکته قانونی در مورد صندوق تامین خسارات بدنی

با توجه به ماده ۷ قانون جدید شخص ثالث، موارد زیر تحت پوشش این قانون قرار نمی‌گیرند:

1. خسارت وارد شده به وسیله نقلیه مقصر در سانحه
2. جبران خسارت وارد شده به محموله‌ های وسیله نقلیه شخص مقصر در سانحه
3. خسارت ناشی از محکومیت جزایی یا پرداخت جرائم
4. جبران خسارت مستقیم و یا غیر مستقیم حاصل تشعشعات اتمی و رادیو اکتیو

بر اساس ماده ۱۴ قانون جدید، اشخاص ثالث آسیب دیده حق دارند پس از ارائه مدارک لازم برای اخذ خسارت به طور مستقیم به شرکت بیمه مربوط و یا صندوق تامین خسارات بدنی مراجعه کنند. روش اجرایی این ماده را بیمه مرکزی ایران آماده کرده و با پیشنهاد وزیر امور اقتصادی و دارایی به تصویب هیات وزیران می‌رسد.