حق طلاق

حق طلاق چیست؟ و با کیست؟

به طور کلی، قانون مدنی و شرع این اصل را تأیید می‌کند که بر اساس ماده ۱۱۳۳، حق طلاق به دست مرد است. اما در مواردی که مرد تمایل دارد، او می‌تواند اجرای این حق را به یک وکیل یا هر شخص دیگری وکالت کند. این وکالت، به سادگی به معنای اصطلاحی حق طلاق زن می‌شود.

دو راه برای وکالت حق طلاق یا گرفتن حق طلاق وجود دارد:

اول این که برای اعطای وکالت حق طلاق، باید به عنوان یک شرط در سند نکاحیه ضمن عقد ذکر شود.

دوم این که به منظور اعطای وکالت حق طلاق، زوج (مرد)می‌تواند به یکی از دفاتر اسناد رسمی مراجعه کند و در قالب یک سند رسمی، وکالت طلاق را به همسرش یا فرد دیگری اعطا کند. در این موارد زوج ممکن است برای اعطای طلاق به سفارت یا کنسولگری ایران در خارج از کشور مراجعه کند. اما به طور رایج، مرد وکالت طلاق را به همسر خود می‌دهد. با این حال، زوج می‌تواند این وکالت طلاق را به هر شخص دیگری که می‌خواهد، مانند پدرش، دوستش یا حتی همسر دیگر واگذار کند.

نکته: نکته مهمی که باید در نظر داشته باشید این است که وکالت طلاق باید به صورت رسمی و محضری انجام شود، به این معنی که باید در قالب یک سند رسمی صورت گیرد. این سند می‌تواند در قالب سند رسمی ازدواج یا به صورت وکالتنامه طلاق صورت بگیرد. 

داشتن حق طلاق و گرفتن مهریه

حق طلاق برای زن اهمیت بیشتری به خاطر حدود اختیارات مرتبط با آن دارد. مثلا بر اساس توافقات قبلی و شرایط موجود، مرد می‌تواند از سردفتر درخواست کند که در وکالت طلاق قید کند طلاق در قبال بخشش کامل مهریه صورت گیرد، یا حتی بذل هر مقدار از مهریه یا غیر آن را برای وکالت در طلاق تعیین کند.

درباره سؤال اینکه اگر حق طلاق با زن باشد مهریه به زن تعلق می‌گیرد یا خیر، باید بگوییم که بستگی به حدود اختیارات وکیل در وکالت زن در طلاق دارد. 

اگر در زمان عقد نکاح (سند ازدواج) شرط وکالت برای طلاق وارد شده باشد، آنگاه وکالت غیر قابل عزل از طرف مرد خواهد بود. اما اگر اعطای وکالت در مورد طلاق در دفترخانه صورت گرفته باشد، می‌تواند بلاعزل، قابل عزل یا مدت دار باشد. در واقع نوع وکالتی که در طلاق اعطا می‌شود، به تصمیم مرد بستگی دارد. 

مزایای حق طلاق برای زن

اگر زن حق طلاق را داشته باشد، می‌تواند بدون نیاز به حضور شوهر در تمام مراحل، از طریق وکیل دادگستری، طلاق توافقی را به راحتی دریافت کند. در صورت تمایل به دریافت اطلاعات بیشتر درباره مراحل طلاق با ما تماس بگیرید

به عنوان مثال اگر حق طلاق به زن داده شده باشد، وکیل شوهر در مراجعه به وکیل دادگستری و امضا وکالتنامه، اعطای وکالت و طی در مراحل یا اختیارات و مندرجات مربوط به وکالتنامه محضری طلاق است.

سوال دیگر اینکه آیا زن می‌تواند وکالت را به شوهر خود واگذار کند؟ یعنی آیا شوهر حق طلاق دارد؟ در این موضوع هیچ مشکل حقوقی و قضایی وجود ندارد و اگر زنی تمام یا قسمتی از مهریه خود را به شوهرش بذل (بخشش) کند، می تواند به سادگی به دفتر اسناد رسمی مراجعه کند و به شوهر وکالت بدهد و وکیل بگیرد تا اقدامات لازم جهت مطلقه نمودن خود را انجام دهد.

استفاده از وکالت برای طلاق به شوهر، اگرچه کمتر دیده می‌شود، اما قانوناً مشکلی ندارد. اما مشکل اصلی این وکالت نامه ‌ها (یعنی زوج، وکیل زوجه می شود) در این است که همچنان نیازمند حضور زوجه برای آزمایش بارداری و یا تست بکارت است. به طور عمومی، این نوع وکالت‌ها در مواردی استفاده می‌شوند که زن در خارج از کشور به سفارت ایران در کشور اقامتی خود مراجعه کرده و وکالت برای طلاق تنظیم می‌شود.

بهتر است در این مورد ابتدا به سامانه "میخک" مراجعه شود. همچنین توصیه می‌شود که زوجه وقتی می‌خواهد اصل مدارک و وکالتنامه طلاق را به ایران ارسال کند، یک تست بارداری به زبان انگلیسی را هم برای شخص مورد نظر در ایران ارسال کند. 

چرا وقتی وکالت برای طلاق را داریم باید وکیل دادگستری داشته باشیم ؟

هر فرد قادر است برای امور حقوقی و اداری، وکالت محضری به شخص دیگری بدهد. اما در مواردی که به وکالت در دادگاه نیاز است، شخص وکیل باید دارای پروانه وکالت معتبر و تخصص لازم باشد. این به این معنی است که هر کسی نمی‌تواند با اخذ وکالت در دفتر خانه، به جای دیگری در دادگاه وکالت کند. 

به عنوان مثال در صورتی که زنی تصمیم به طلاق از شوهر خود دارد و او وکالتنامه به طلاق دارد, در واقع وکالت دارد وکیل دادگستری را برای او انتخاب کند. وکیل انتخاب شده باید دارای پروانه وکالت معتبر و صلاحیت لازم را داشته باشد. اما زوجه می‌تواند بدون نیاز به وکیل به مراجع قضایی مراجعه کند، زیرا داشتن وکیل در این موارد اختیاری است و لزومی به آن نیست.

نکته: باید به‌خاطر داشت که وکالت طلاق، برای زن یا مرد، می‌تواند مشروط یا معلق باشد. در این صورت، زوجه در طلاق مطلق نیست و روند طلاق به سرعت تکمیل نخواهد شد. زوجه مجبور است ابتدا در دادگاه اثبات کند که شرطی که در سند وکالت ذکر شده، برآورده شده است، و سپس می‌تواند از وکالتی که از شوهر دریافت کرده است، استفاده کند.

شرط گذاشتن در وکالت طلاق معادل یک نوع سنگ اندازی است و باعث کاهش ارزش وکالت در طلاق یا حق طلاق می‌شود. در این حالت، شرایط مشروط در سند ازدواج وکالت طلاق گنجانده می‌شود. به طور مثال، در عقدنامه شرطی تعیین می‌شود که اگر مرد به مدت ۶ ماه نفقه پرداخت نکند و اجبار زن نیز فایده ایی نداشته باشد، زن وکیل در طلاق خواهد بود. در اینجا، زوجه می‌بایستی دادخواست مطالبه نفقه‌های عقب‌افتاده (معوقه) را به دادگاه ارائه کند. پس از صدور حکم قطعی و عدم پرداخت نفقه‌ها توسط شوهر، می‌تواند دادخواست طلاق یکطرفه بر اساس تحقق شرط ضمن عقد را به دادگاه ارائه دهد. با توجه به امکان حق اعتراض و فرجام خواهی، روند رسیدگی به پرونده طلاق تا صدور حکم قطعی طولانی مدت خواهد بود.

در برخی از شروط ضمن عقد نکاح، برخی از سر دفترداران به طور عمد یا سهو ممکن است بنویسند که حق طلاق به زوجه داده شده است. این بیان کاملاً غلط و صرفاً باعث دلخوشی زوجه می شود و تأثیر حقوقی ندارد. زیرا حق طلاق مرد قابل واگذاری نیست و تنها می‌تواند به زوجه یا شخص دیگری در این زمینه وکالت داده شود.

دادگاه تجدید نظر استان تهران، در رای که در دادنامه با شماره ۹۱۰۹۹۷۰۲۲۳۰۰۱۸۶۱ مورخ 11 / 10 / 1391 توسط شعبه ۲۶۱ خانواده تهران صادر شده است، به دلیل آن استدلال که عبارت "زوجه شرط نموده که حق طلاق با او باشد و زوج قبول نمود" وکالت در طلاق را محسوب نمی‌کند و واگذاری حق طلاق نیز باطل است، رای بدوی را نقص کرده است.

نکته: تاکنون، تعدادی از خانم‌ها با داشتن سند ازدواج به دفترهای وکالت مراجعه می کنند و با اعتقاد به اینکه حق طلاق به آنها در عقدنامه داده شده است، تلاش کرده‌اند تا وکیلی را به کارگیرند. اما غافل از این که ۱۲ شرطی که همسرشان امضا کرده است، وکالت طلاق را به اثبات مواردی که در دادگاه ارائه می‌شود و روند طولانی دارد، مشروط کرده است. این شرایط برای طلاق‌های یکطرفه و با درخواست زوجه مورد استفاده قرار می‌گیرند. برخی از این شرایط ممکن است شامل مواردی مانند اعتیاد مضر شوهر، ازدواج مجدد، عدم پرداخت نفقه و غیره باشد.

اعتبار وکالت در طلاق زن پس از رجوع

زنی با استفاده از وکالتی که از شوهر خود داشت، موفق به دریافت دادنامه قطعی و گواهی عدم امکان سازش شده و طلاق را در دادگاه ثبت کرده است. اما در طی سه ماه عده، زن و شوهر هر دو باهم توافق و آشتی کرده و به هم بازگشتند. و یا این که، زن به عنوان فدیه (مابذل) رجوع کرده و شوهر نیز پس از اطلاع از رجوع زن، طلاق رجعی می شود و طلاق از بین می‌رود. این موضوع باعث بروز اختلاف نظر بین شعب مختلف خانواده و دیوان عالی کشور شده است، که آیا زن هنوز وکالت طلاق را دارد یا چون قبلاً یکباره استفاده کرده و حالا رجوع کرده، وکالت لغو شده است.

در نهایت، هیئت عمومی دیوان عالی کشور در تاریخ 11 / 8 / 1395  تصمیم گرفت که استفاده مجدد زن از وکالت حق طلاق صحیح است.

طلاق با داشتن حق طلاق (وکالت طلاق به زن) نیازمند وکیل و مراجعه به دادگاه است.

اگر زنی وکالت طلاق از همسرش داشته باشد، بدون توجه به روش اخذ وکالت (آیا به عنوان شرط در سند ازدواج درج شده است، یا در طول زندگی مشترک به صورت رسمی در دفتر اسناد رسمی اخذ شده است، یا توسط کنسولگری (سفارت) ایران در خارج از کشور تنظیم شده است)، این وکالت به منزله بی‌نیازی زن از مراجعه به دادگاه و اخذ گواهی عدم امکان سازش نیست.

مراحل گرفتن طلاق به وسیله وکالت طلاق به صورت زیر است. زن (یا همان زوجه) می‌بایست با اجبار، به صورت رسمی و با حضور وکیل دادگستری، قراردادی بنویسد و از طرف شوهر وکالت به وکیل بدهد. اگرچه برای سپری کردن مراحل طلاق توافقی وکیل خود را انتخاب کند، اما در مواردی که حق طلاق به شوهر تعلق دارد، انتخاب وکیل دادگستری برای زن اجباری است و شوهر نیازی به حضور در این فرآیند ندارد، حتی اگر در سامانه ثنا ثبت نام نکرده باشد.

طلاق از طریق وکالت طلاق زوجه، شیوه‌ای است که همانند طلاق توافقی عمل می‌کند، با این تفاوت که شوهر به جای حضور شخصی خود یا داشتن وکیل به طور مستقیم، از وکیل به عنوان واسطه استفاده می‌کند یا وکیل مع الواسطه دارد.

پس به عبارت ساده وکالت زن در طلاق یا حق طلاق برای زن به این معنی است که زن از شوهر وکالت دارد و می‌تواند به طور مستقل وکیل خود را انتخاب کند. با استفاده از اختیارات مندرج در وکالتنامه، زن می‌تواند به دادگاه مراجعه کرده و زن را طلاق دهد.

یک نکته مهم درباره شرایط طلاق و وکالت زن در اینجا وجود دارد. در واقع، شرط های دوازده گانه در عقدنامه وجود دارد، اما آنها به تنهایی کافی نیستند تا طلاق برای زن را فوری کنند. به این معنی است که زن برای طلاق باید به دادگاه مراجعه کند و در یک روند طولانی، یکی از شرایط دوازده گانه را اثبات کند. پس از اثبات یکی از این شرایط، وکیل شوهر در طلاق می‌شود. اما وکالت مطلق و کامل زن به معنای آن است که زن به صورت مستقل در سند ازدواج این شرط را درج کند یا پس از ازدواج، از طریق دفتر اسناد یا کنسولگری ایران، وکالت رسمی زن به خود در امور طلاق داده شود. در این صورت، زن می‌تواند هر زمانی که بخواهد، با استفاده از وکیل خود به دادگاه مراجعه و ازدواج خود را به پایان برساند و خود را مطلقه کند.

اگر یک مرد وکالت برای طلاق به همسرش اعطا کند و در عین حال بلاعزل باشد، این بدان معنا نیست که او دیگر اختیاری در مورد طلاق ندارد. با این حال، اگر مرد، حتی پس از اعطای وکالت به همسرش، تصمیم گیری مستقلی درباره طلاق بگیرد، می‌تواند خود به دادگاه مراجعه کند و با ارائه دادخواست طلاق، همسر خود را به طلاق بدهد. 

سوال می شود که امکان اعتراض و ممانعت از جاری شدن حکم و صیغه طلاق در فرض بودن وکالت طلاق زن وجود دارد؟

در اینجا نکته‌ای وجود دارد که مرد در وکالتی که به زن یا حتی شخص دیگری برای طلاق اعطا می‌کند، اختیارات مشخصی را تعیین می‌کند. به عنوان مثال، وکالت می‌تواند در اسقاط حق تجدید نظر و فرجام خواهی بدهد مفید باشد و یا مرد وکالت می دهد که زن تمام مهریه را به ازای طلاق بذل کند یا هر مقداری که طبق تشخیص زن معین شده باشد. اگر رأی قضایی در حدود اختیارات وکالتنامه صادر شده باشد، مرد در صورت پشیمانی از این تصمیم، اعتراضی نخواهد داشت.

پس گرفتن حق طلاق

ابطال حق طلاق و وکالت طلاق اعطا شده به زن یک عمل حقوقی است و مانند سایر اعمال حقوقی دارای تبعات حقوقی خاصی است. اما برای وقوع این آثار، شرایط لازمی وجود دارد که برآورده شدن آنها ضروری است. در این بخش، به بررسی شرایط ابطال حق طلاق می‌پردازیم. لازم به ذکر است که این شرایط فقط در مواردی که امکان ابطال وکالت طلاق وجود دارد، باعث باطل شدن حق طلاق می‌شود.

ابطال حق طلاق، که اکثراً از طریق عزل وکیل انجام می‌شود، یک عمل حقوقی است، بنابراین شرایط صحت معامله که در واقع شرایط صحت تمامی اعمال حقوقی است، در این مورد نیز باید موجود باشد. بنابراین، برای اعتبار ابطال وکالت طلاق، شوهر باید قصد و رضایت داشته باشد و صلاحیت لازم را داشته باشد. همچنین، موضوع معین برای ابطال عقد وکالت باید مشخص و قابل تعیین باشد، و هدف شوهر نیز باید قانونی باشد تا عمل او مشروع باشد.

برای اینکه ابطال حق طلاق موثر باشد و وکالت طلاقی که به زن اعطا شده است باطل شود، لازم است که شوهر بلافاصله پس از ابطال وکالت در طلاق، قصد باطل کردن وکالت را به وکیل (زن) اطلاع دهد. این اطلاع‌رسانی ضروری است به دلیل ماده 680 قانون مدنی که می‌گوید: "تمام اموری که وکیل تا قبل از رسیدن خبر عزل به او، در حدود وکالت خود بنماید، نسبت به موکل نافذ است." در نتیجه، تا زمانی که شوهر عزل وکیل (زن) و ابطال حق طلاق را به او اطلاع ندهد، عمل طلاق از طریق وکالتی که به زن اعطا شده، صحیح تلقی می‌شود.

شرط سوم از ابطال حق طلاق این است که موکل (شوهر) با حضور در دفتر اسناد رسمی که سند وکالت طلاق را تنظیم کرده است، در حین اعلام قصد خود برای ابطال حق طلاق، سند وکالت داده را نیز باطل نماید. با این اقدام، سند وکالت طلاق که مبنای اعطای حق طلاق به زن بوده است، باطل می‌شود و بنابراین حق طلاق نیز باطل و بی‌اعتبار می‌شود.

پشیمانی مرد از دادن حق طلاق

ابتدا باید اشاره کنیم که استفاده از عبارت "حق طلاق" برای زن اشتباه است و در اصطلاحات رایج، به طور قانونی، این حق به مرد تعلق دارد. نمی‌توان به زن این حق را سلب کرد یا آن را به فرد دیگری منتقل کرد.

در واقع، در مواردی که زن تمایل به طلاق دارد، مرد می‌تواند وکالت طلاق را به زن بدهد. این به این معنی است که زن با استفاده از این وکالت، درخواست مطلقه شدن خود را  از طرف شوهر خود مطرح می‌کند.

بنابراین می‌توان گفت که امکان ابطال وکالت در طلاق و بازگرفتن آن توسط مرد وجود دارد. به علاوه، وکالت به طور مستقل یک عقد قانونی است، به این معنی که هر یک از طرفین این عقد وکالت را بدون دلیل خاصی می‌توانند فسخ کنند.

در نتیجه، مرد می‌تواند وکالتنامه را در طلاق پس بگیرد، مگر اینکه وکالتنامه به گونه‌ای تنظیم شده باشد که امکان عزل وکیل (زن) از موکل (مرد) در خود عقد وکالت یا در شرایط خاصی وجود داشته باشد که عقد خارج ساقط گردد.

حق طلاق بهتر است یا مهریه؟

به طور کلی، می‌توانیم بگوییم که مهریه حق زن است و برای بدست آوردن حق طلاق، زن مجبور به بخشیدن مهریه خود نیست. زن می‌تواند حق طلاق را از همسر خود بگیرد بدون اینکه به بخشیدن مهریه اش ملزم شود. اما برای بدست آوردن حق طلاق، معمولاً زوجین باید به توافق برسند و این توافق معمولاً با بخشیدن مهریه تحقق می‌یابد. در مورد اینکه آیا بخشیدن مهریه ارزش گرفتن حق طلاق را دارد یا خیر، بستگی به نوع زندگی و شرایط خاص دارد. برای کسب اطلاعات بیشتر، می‌توانید با مشاوران حقوقی و وکیلان متخصص در زمینه طلاق توافقی وکیل وند مشورت کنید.