حکم تجدید نظر

حکم تجدید نظر و هر آنچه باید در مورد آن بدانید

تجدید نظر خواهی یکی از قانونی ترین حقوق طرفین دعوی، برای اعتراض به حکم صادر شده از دادگاه بدوی است. پس از صدور رای اولیه، هر یک از طرفین، چه خواهان و چه خوانده، می توانند نسبت به آنچه دادگاه حکم کرده اعتراض نموده و درخواست تجدید نظر نماید. پس بررسی مجدد مدارک ارائه شده و در صورت نیاز مدارک جدید، دادگاه تجدید نظر حکم نهایی و قطعی را صادر خواهد نمود.

تجدید نظر خواهی به چه معنا است؟

قوانین آیین دادرسی مدنی و کیفری، برای افرادی که به منظور رسیدگی به پرونده های خود سراغ راهکار قانونی هستند، احتمال بروز اشتباه یا هر نوع اعتراض را در نظر گرفته و امکان اعتراض قانونی را نیز فراهم نموده است. روش های متعددی برای اعتراض به رای دادگاه بدوی در قانون آیین دادرسی وجود دارد که یکی از آنها درخواست تجدید نظر و بررسی مجدد پرونده است.

این درخواست محدودیتی در حوزه پرونده مورد رسیدگی نداشته و در مورد تمام موارد مدنی و کیفری قبل ارائه است. بدین منظور که، طبق مصوبه قانونی، دادگاه بدوی پس از صدور و ابلاغ حکم اولیه، مهلتی 20 روزه برای طرفین دعوی مشخص نموده و در طول این مدت حکم صادره اجرا نخواهد شد. چنانچه هر یک از طرفین، نسبت به حکم اولیه اعتراض یا شکایتی داشته باشند، می توانند با ارائه درخواستی به دادگاه، خواستار بررسی مجدد آن شوند.

اما آیا اعتراض و درخواست تجدید نظر به همین سادگی است و همه می توانند به رای اولیه اعتراض کنند؟ در ادامه این مقاله به این موضوع مهم خواهیم پرداخت.

مدت زمان ارائه درخواست تجدید نظر

یکی از اصلی ترین سوالاتی که در مورد تجدید نظر خواهی پرسیده می شود، مدت زمان مجاز برای ارائه درخواست است. همان گونه که در بخش قبل به آن اشاره شد، طبق ماده 336 قانون آیین دادرسی، مدت زمان مقرر شده برای اعتراض به رای دادگاه و ارائه درخواست تجدید نظر، 20 روز از زمان ابلاغ حکم اولیه تعیین شده است.

البته در این ماده قانونی، شرایط ویژه نیز در نظر گرفته شده است. چنانچه یکی از طرفین در خارج از کشور حضور داشته باشد، این مهلت به دو ماه افزایش خواهد یافت. پس از اتمام مهلت مقرر، هیچ گونه اعتراضی مورد قبول دادگاه نبوده و حکم به اجرا در خواهد آمد. مگر اینکه، فرد معترض و تجدیدنظرخواه به دلیل عذری موجه، هرگونه مدارک و مستندات مورد قبول دادگاه مبنی بر عدم توانایی ارائه درخواست در مهلت مقرر، را به دادگاه ارائه نماید. 

در چنین شرایطی نیز پس از انجام بررسی های لازم و تایید نهایی مدارک ارائه شده، امکان ثبت اعتراض و تشکیل دادگاه تجدید نظر امکان پذیر خواهد بود. در این حالت، تمام مدت لازم برای بررسی مدارک، اجرای حکم به تعویق افتاده و در صورت رد ادله ارائه شده، حکم قطعی صادر می گردد.

آیا تجدید نظر در همان دادگاه اولیه انجام می شود؟

این مسئله نیز ممکن است سوال بسیاری از افرادی باشد که به رای صادر شده اولیه اعتراض داشته و در فکر درخواست تجدید نظر هستند. در پاسخ به این دسته از عزیزان باید گفت که رسیدگی مجدد به پرونده هایی که به مرحله تجدید نظر رسیده اند، به مرجع قضایی با رتبه و درجه بالاتر ارجاع داده می شود که به عنوان دادگاه تجدید نظر شناخته می شود. 

از آنجا که تعداد پرونده هایی که به مرحله بعد و بررسی مجدد می رسند در مقایسه با موارد اولیه بسیار کمتر است، طبق قانون آیین دادرسی، یک دادگاه تجدید نظر برای هر استان و در مرکز استان تشکیل می شود.

البته توجه به این نکته نیز لازم و ضروری است که برخی از احکام کیفری، قابلیت بررسی مجدد در دادگاه تجدید نظر استان را نداشته و تنها مرجع صالح برای اعتراض رسیدگی به آنها، دیوان عالی کشور خواهد بود.از جمله جرایمی که اعتراض به حکم اولیه آنها در حوزه مسئولیت دیوان عالی کشور قرار می گیرد می توان به حکم قصاص، قطع عضو، جرائم تعزیری درجه 3 و بالاتر، حبس ابد و جرائم سیاسی اشاره نمود.

آیا در دادگاه تجدید نظر رای تغییر می کند؟

نمی توان گفت که اعتراض به رای و درخواست تجدید نظر می تواند به طور قطع به یقین موجب تغییر رای دادگاه بدوی شود. اما چنانچه مدارک و ادله ارائه شده در دادگاه تجدید نظر، اثبات کننده صحت اعتراض باشد و تجدیدنظر خواه، وکیلی قوی داشته باشد، امکان تغییر مسیر رای و تغییر حکم تجدید نظر وجود دارد.

به طور کلی باید این نکته را در نظر داشت که رای و حکم صادر شده در دادگاه بدوی، با در نظر گرفتن تمام موارد و نکات قانونی بوده و قاضی دادگاه تجدید نظر نیز طبق همان موارد به مطالعه و رسیدگی به پرونده خواهد پرداخت. به همین دلیل احتمال اینکه همان رای اولیه تایید و به صورت حکم قطعی ثبت و ابلاغ گردد.

از دیگر نکاتی که در تغییر حکم تجدید نظر تاثیر مثبت می تواند داشته باشد، نوع و نحوه نگارش لایحه درخواست و استفاده از مواد قانونی قدرتمند در تغییر نظر قاضی است. به همین دلیل توصیه می شود تا قبل از اقدام به اعتراض، با یک وکیل ماهر و مجرب در این زمینه مشورت نمایید.

چنانچه در این زمینه نیاز به مشاوره تخصصی داشته باشید، وکلای مجموعه ما همواره آماده پاسخگویی به سوالات و ارائه مشاوره حرفه ای به شما هستند. 

کدام آرا مشمول ارائه دادخواست تجدید نظر هستند؟

در بخش های قبل در مورد کلیات مربوط به دادخواست و دادگاه تجدید نظر بحث شد. اما آیا می توان نسبت به تمام آرای صادره از دادگاه اعتراض و درخواست تجدید نظر نمود؟

اشاره به این نکته لازم و ضروری است که بر اساس ماده 427 قانون آیین دادرسی کیفری، احکام مربوط به جرائم تعزیری درجه 8 و همچنین حکم پرداخت دیه، مشمول اعتراض و تجدید نظر نبوده و حکم دادگاه بدوی حکم قطعی تلقی خواهد شد. اما موارد زیر قابلیت اعتراض و رسیدگی مجدد را خواهند داشت.

احکام مربوط به جرائم مدنی (حقوقی) از جمله:

• احکام مالی مربوط به پرداخت بالاتر از 3 میلیون ریال

• تمامی احکام مربوط به دعاوی و پرونده های غیر مالی

• تمام احکامی که مطابق با مصوبات ماده 331 قانون آیین دادرسی مدنی، قابلیت تجدیدنظرخواهی و بررسی مجدد را داشته باشند.

احکام مربوط به جرایم کیفری از جمله:

• احکام مربوط به قصاص و اعدام

• احکام مربوط به مصادره یا ضبط اموال

• احکام مربوط به پرداخت یک پنجم یا بیشتر دیه کامل

• احکام مربوط به انفصال از خدمت

• تمام احکام حبس بالای 3 ماه، شلاق و جریمه و جزای نقدی بیش از 50 هزار تومان. 

نکته: کمک گرفتن از یک وکیل مجرب در ارائه دادخواست تجدید نظر برای امور کیفری و همچنین برای حضور در دادگاه تجدید نظر، می تواند تا حد بسیار زیادی امکان موفقیت و تغییر رای اولیه را در پی داشته باشد.

آیا اعتراض به رای و درخواست تجدید نظر یکسان هستند؟

پاسخ به این سوال منفی است. طبق قانون آیین دادرسی و مواد مصوب آن، تجدید نظر خواهی متفاوت از اعتراض به دادگاه بوده و مسیر رسیدگی به آنها نیز متفاوت خواهد بود.

زمانی که پس از صدور و ابلاغ رای اولیه، در طول مدت معین شده، درخواست تجدید نظر طی لایحه ای به دادگاه ارسال می شود، طبق قانون، دادگاه بدوی نمی تواند مجددا به پرونده رسیدگی نماید. به همین دلیل، کلیت پرونده دعوی مورد نظر به همراه مدارک و شواهد موجود در آن، برای دادگاه با صلاحیت بیشتر و مرتبه قضایی بالاتر ارسال می گردد.

دادگاه تجدید نظر، به دلیل داشتن قضات با تجربه تر و دارای درجه حقوقی بیشتر، با دادگاه بدوی کاملا متفاوت بوده و به منظور بررسی و رسیدگی به پرونده هایی تشکیل شده است که مورد تجدید نظر خواهی قرار گرفته اند.اما چنانچه، دادخواست دعوی ارسالی به دادگاه بدوی، به هر دلیل از سوی مرجع قضایی مسئول آن، رد شود خواهان می توان نسبت به این موضوع اعتراض کند. در چنین شرایطی،  رسیدگی به پرونده، در همان دادگاه اولیه انجام شده و تنها لازم است تا علت رد دعوا مشخص و در صورت لزوم رفع گردد.

آیا حضور در جلسه دادگاه تجدید نظر الزامی است؟

طبق آنچه در قانون مقرر گشته، به طور کلی دادگاه های تجدید نظر غیر حضوری و بدون حضور هر یک از طرفین تشکیل شده و تنها رای نهایی ابلاغ می گردد. مگر در موارد حقوقی و کیفری ویژه که حضور طرفین دعوی به دلیل ارائه مدارک و شواهد بیشتر و همچنین شنیدن سخنان هر دو طرف، از سوی مراجع قضایی ضروری تشخیص داده شود.

نکته: چنانچه لایحه درخواست تجدید نظر، به درستی تنظیم نشود، یا دارای نواقصی بوده و علیرغم اخطار برای رفع نقایص آن، اقدامی از سوی تجدیدنظر خواه مبنی بر رفع نقص صورت نگیرد، درخواست تجدید نظر رد خواهد شد.