در این مقاله مطالعه خواهید کرد:
شرایط عقد رهن
به طور معمول بسیار پیش می آید که افراد بخواهند در قبال دینی که به شخصی دارند وثیقه ای را نزد او قرار دهند. این کار به دلیل آن است که شخص بدهکار به فرد طلبکار اطمینان دهد که بدهی خود را پرداخت می کند. خوب است بدانید مال یا وثیقه ای که نزد طلبکار می ماند می تواند یک وسیله مانند ماشین باشد و یا هر چیز قیمتی دیگر.
در قانون به شخص بدهکار مدیون و به شخص طلبکار داین گفته می شود و اگر شخص مدیون بدهی خود را پرداخت نکند داین نمی تواند طلب خود را از مرهونه یا همان مال رهن شده کم کند. در ادامه قصد داریم به شرایط عقد رهن بپردازیم و قوانین مرتبط با آن را بیان کنید.
شرایط عقد رهن چیست؟
همانطور که گفته شد عقد رهن این گونه است که مالی به عنوان وثیقه در اختیار طلبکار قرار می گیرد و تا زمان پرداخت بدهی نزد او باقی می ماند. در صورتی که بدهکار از پرداخت بدهی خود خودداری کند طلبکار می تواند از وثیقه قرار گرفته در دستش استفاده کرده و مال خود را بردارد.
همانطور که میدانید برای هر نوع عقدی شرایط خاصی باید فراهم باشد. عقد رهن نیز مانند سایر عقود برای آنکه درست انجام شود نیاز است شرایطی برقرار باشد. به عنوان مثال:
- برای آنکه بتوان عقد رهن را مطرح کرد باید یک قرارداد شفاهی یا لفظی خوانده شود.
- دلیلی لازم است که موجب وجود عقد شود به عنوان مثال یک دین و یا یک طلب.
- مالی لازم است که دارای شرایط رهن باشد.
به جز شرایط بالا عقد رهن به شرط دیگری نیز نیاز دارد که در ادامه آن ها را به طور جدا توضیح خواهیم داد. این شروط، شرط سلب حق فروش از مرتهن، شروط وکالت برای فروش مال مورد رهن و همچنین شرط درستی و صحت عقد رهن هستند.
شرط سلب حق فروش از مرتهن
یکی از سوالاتی که اغلب در حوزه عقد رهن پیش می آید آن است که آیا می توان از مرتهن حق فروش را سلب کرد یا خیر؟
در جواب این سوال باید بگوییم شروط برای آنکه معتبر دانسته شوند باید در قرارداد ذکر شده و مورد قبول طرفین واقع شوند اما یک سری شروط را نه تنها نمی توان در قرارداد نوشت بلکه در صورتی که نوشته شود باطل خواهد بود.
شرط سلب حق فروش از مرتهن نیز به همین گونه است و و در صورتی که این شرکت بیان شود مورد پذیرش نبود و باطل دانسته می شود. ماده ۷۷۸ قانون مدنی در این باره چنین می گوید که: «اگر شرط شده باشد که مرتهن، حق فروش عین مرهونه را ندارد، باطل است. »
شرط وکالت برای فروش مال مورد رهن
در ماده ۷۷۷ قانون مدنی به شرط وکالت برای فروش مال مورد رهن به طور مفصل اشاره شده است. طبق ماده مذکور طرفین یعنی راهن و مرتهن می توانند با یکدیگر توافق کنند چنانچه شخص طلب خود را نپردازد مرتهن بتواند مال مرهونه را در صورت شرایط فروش، بفروشد و مال خود را از آن حساب کند.
ماده مذکور به این صورت است که: « در ضمن عقد رهن یا به موجب عقد علیحده، ممکن است راهن، مرتهن را وکیل کند که اگر در موعد مقرر، راهن، قرض خود را ادا ننموده، مرتهن از عین مرهونه یا قیمت آن، طلب خود را استیفا کند و نیز ممکن است، قرارداد وکالت مزبور، بعد از فوت مرتهن با ورثه او باشد و بالاخره ممکن است که وکالت، به شخص ثالث داده شود»
لازم به ذکر است همانطور که در بخش قبل گفته شد شخص نمی تواند حتی در صورتی که سلب حق فروش از مرتهن در قرارداد ذکر شده باشد، حق فروش را از طرف مقابل سلب کند و اگر این مسئله در قرارداد ذکر شود نیز باطل است و قانون آن را جایز نمی داند.
شرط درستی و صحت عقد رهن
یکی از مهمترین شروط عقد رهن، درستی و صحت آن است. برای آنکه یک قرارداد از صحت و درستی برخوردار باشد اهلیت دو طرف در معامله لازم است؛ به این معنا که هر دو از قراردادی که منعقد می شود راضی باشند و هدف خود را از عقد قرارداد تعیین کرده و شرایط آن را نیز بپذیرند.
همچنین برای آنکه یک قرارداد از صحت و درستی برخوردار شود باید شرایطی را که در ماده ۷۷۲ قانون مدنی به آن ها اشاره شده دارا باشد.
ماده ۷۷۲ قانون مدنی شرط صحت عقد رهن را این گونه معرفی میکند که: «مال مرهون باید، به قبض مرتهن یا به تصرف کسی که بین طرفین معین می گردد، داده شود ولی، استمرار قبض، شرط صحت معامله نیست. »
طبق ماده مذکور شرط درستی عقد رهن دادن قبض و یا دادن مال مرهونه به طلبکار، مرتهن و یا هر شخصی است که بین طرفین توافق شده باشد. البته در این ماده اشاره شده است که استمرار قبض دلیلی بر درستی و یا صحت عقد مذکور نیست.
شرط دادن منافع مال مرهونه به مرتهن
یکی از اصلی ترین سوالاتی که در زمینه عقد رهن ایجاد می شود آن است که منافعی که از مال مرهونه به دست می آید از آن کیست و آیا می توان تعیین کرد که منافع آن به مرتهن تعلق بگیرد؟
در جواب این سوال باید بگوییم که قانون اجازه داده است در قرارداد عقد شرط دادن منافع مال مرهونه به مرتهن ذکر شود و در صورت ذکر آن منافع به مرتهن تعلق گیرد.
این مسئله در ماده ۷۸۶ قانون مدنی ذکر شده است که این گونه درباره آن می گوید:«ثمره رهن و زیادتی که ممکن است در آن حاصل شود، در صورتی که متصل باشد، جزء رهن خواهد بود و در صورتی که منفصل باشد، متعلق به راهن است، مگر اینکه ضمن عقد، بین طرفین، ترتیب دیگری مقرر شده باشد.»
ارکان عقد رهن
هر عقدی برای مطرح شدن نیاز به ارکان خاصی دارد که قوانینی برای ارکان عقود به تصویب رسیده است. لازم است بدانید بدون این ارکان انعقاد عقد غیر ممکن است. در رابطه با عقد رهن نیز باید گفت طبیعتاً اصلی ترین ارکان عقد رهن موتهن، راهن و مال مرهونه است که در ادامه به توضیح آن ها خواهیم پرداخت.
مرهونه
مال مرهونه همان مالی در نظر گرفته می شود که بدهکار با عنوان وثیقه به مرتهن می دهد. مهم ترین شرطی که مرهونه باید دارا باشد قابلیت انتقال است و راهن باید بتواند آن را به طلبکار تحویل دهد. همچنین این مال باید متعلق به مرتهن باشد و از سوی دیگر دین و منفعت نباشد؛ چراکه این نوع رهن باطل است.
مرتهن
مرتهن یکی دیگر از ارکان عقد رهن است که به شخصی گفته می شود که مالی را به عنوان وثیقه از سوی راهن قبول کند. لازم است بدانید مرتهن برای انعقاد عقد باید اهلیت داشته باشد.
راهن
راهن را می توان شخصی دانست که مال خود را به عنوان وثیقه در اختیار مرتهن قرار می دهد و همچون مرتهن برای انعقاد عقد رهن باید دارای اهلیت باشد.
به جز شرایطی که در این قسمت درباره راهن و مرتهن گفته شد برای انعقاد عقد لازم است این دو طرف شرایط و ویژگی های دیگری نیز داشته باشند. در ادامه قصد داریم به ویژگی ها و شرایط این افراد بپردازیم.
ویژگی های راهن و مرتهن
راهن و مرتهن باید ویژگی های خاصی داشته باشند که برخی از این ویژگی ها جزو خصوصیات مشترک طرفین همه قراردادها به حساب می آیند.
لازم است بدانید در صورتی راهن یا مرتهن هر یک از خصوصیات را دارا نباشند عقد رهن درست نخواهد بود. این ویژگی ها به عبارت زیر هستند.
- هر دو باید از انعقاد عقد قصد و هدفی داشته باشند
- آن ها باید از قراردادی که می بندند راضی باشند و با علاقه و رضایت به امضای آن اقدام کنند. راهن یا مرتهن نباید با اکراه به امضا قرارداد امضا کنند.
- راهن و مرتهن هر دو باید اهلیت داشته باشند؛ به عنوان مثال هیچ یک نباید سفیه، مجنون، صغیر و یا شخصی باشند و حتما هر دو باید به بلوغ عقلی رسیده باشند.
سخن آخر
در این مقاله تلاش کردیم شما را با قوانین مرتبط در حوزه عقد رهن آشنا کنیم.
شرایط عقد مانند شرط سلب حق فروش از مرتهن، شرط وکالت برای فروش مال مورد رهن، شرط درستی و صحت عقد رهن، شرط دادن منافع مال مرهونه به مرتهن، ارکان عقد زن و ویژگی های راهن و مرتهن از جمله مسائلی بود که در مطالب مذکور به توضیح آن ها پرداختیم.
امیدواریم مطالب مذکور برایتان مفید واقع شده باشد.
