مطابق ماده ۱۰۱۱ قانون مدنی ایران شخصی است که از غیبت او مدت زیادی گذشته باشد و از او هیچ خبری وجود ندارد. برای غایب مفقود الاثر بودن غیبت طولانی و نبودن خبری مبنی بر زنده بودن یا مرگ شخص ملاک است.

نکته:ماده ۱۰۱۱ تا ماده ۱۰۳۰ قانون مدنی به موضوع و بررسی ابعاد حقوقی وضعیت غایب مفقود الاثر اشاره شده است.

نکته:یکی از مهمترین مباحث مربوط به غایب مفقود الاثر است،موت فرضی است.در فقه به چنین شخصی غایب مفقود الاخبر نیز گفته میشود.

مهم:یک شخص غایب باشد آثاری به بار خواهد آورد چراکه نبود یک فرد برای مدت زیاد سبب ایجاد تصور در سایرین میشود که فوت کرده است.

مهم:در قانون مهمترین عنصر غایب مفقود الاثر،غیبت اقامتگاه قانونی است. 

درفقه و قانون مدنی آثاری که موجب غیبت طولانی مدت یک فرد به وجود می آید مشخص شده اند که از جمله امکان طلاق از طرف زن در صورت غیبت بیش از چهار سال شوهرش اشاره نموده و یا تقسیم اموال شخص غایب و به مالکیت ورثه در آمدن اموال وی.

نکته:اگر غایب مفقودالاثر مرد باشد و ازدواج کرده باشد از آنجا که وضعیت حیات و مرگ او مشخص نیست و وضعیت ازدواج نیز نامشخص می شود در این صورت پس از گذشتن ۴ سال از غیبت شخص زن او میتواند درخواست طلاق کند

مدت هایی برای غیبت شخص مشخص شده است که کمترین آن سه سال و بیشترین آن ۱۰ سال است.در صورتی که وضعیت غایب به لحاظ زنده یا مرده بودن مشخص باشد دیگر نمی توان عنوان غایب به وی داد مثلاً اگر با هرگونه وسیله اقدام به ارسال پیام به خانواده خود کند یا اینکه خانواده به طریقی بتوانند از این خبر بگیرند به دلیل این که زنده بودن وی معلوم و مشخص است عنوان غایب مفقودالاثر به او صدق نمی کند.

ماده ۱۰۱۱ قانون مدنی:غایب مفقودالاثر کسی است که از غیبت او مدت بالنسبه مدیدی گذشته و از او به هیچ وجه خبری نباشد

چنانچه غیبت شخص غایب ادامه داشته باشد دادگاه می تواند در شرایطی حکم به مرگ فرضی شخص غایب دهد و مهمترین اثر صدور حکم مرگ آن است که اموال غایب به طور قطعی میان وراث او تقسیم شود.

اساس ماده۸۷۹قانون مدنی در خصوص سهم الارث غایب مفقود الاثر چنین مقرر داشته است : اگر بین وارث غایب مفقود الاثری باشد سهم او کنار گذارده میشود تا حال او معلوم شود در صورتی که محقق گردد قبل از مورث مرده است حصه او به سایر وراث بر میگردد و الا به خود او یا به ورثه او میرسد.

و بر اساس این ماده(۸۷۹) سهم الارث غایب مفقود الاثر تا مشخص شدن وضعیت او کنار گذاشته می شود؛ولی اگر معلوم شود که لو قبل از مورث فوت کرده بود،سهمی به او نمیرسید.

سوال:چرا یکی از شرایط ارث بردن  آن است که وارث حین فوت مورثش زنده بوده باشد مثل فرزند زود از پدر فوت کند حتی یک ثانیه ارث به اون تعلق نمیگیرد؟

جواب:برای اینکه حکم موت فرضی صادر شود مطابق ماده ۱۱۱۹ قانون مدنی   می بایست از تاریخ آخرین خبری که از حیات این شخص رسیده مدت زیادی گذشته باشد (عادتا چنین شخصی زنده نمیماند).

 اولا:بايد ذينفع درخواست صدور حكم موت را به دادگاه بدهد الزاما احتياجى به ورثه نيست.

دوما:انتشار آگهي دادگاه آگهی انجام شده باشد. 

سوما:صدور حکم باید یکسال از انتشار آخرین آگهی بگذرد و هیچ خبری از دادگاه نشود در این حالت دادگاه حکم موت فرضی را برای فرد صادر می کند و بعد از آن اموال به تصرف قعطی ورثه در می آید باید اول هم دیون و بدهی را پرداخت کند.

چهارما:حکم موت فرضی پس از مدت های گفته شده به درخواست اشخاص ذی نفع مانند وراث و طلبکاران صادر گردیده اما قبل از آن باید مطابق ماده ۱۰۲۳ قانون مدنی در یکی از روزنامه های محل زندگی غائب قبل از غیبت و در یکی از روزنامه های کثیرالانتشار سه آگهی به طور متوالی به فاصله یک ماه از         یکدیگر منتشر شود تا کسانی که خبری از شخص غایب دارند اطلاع دهند و در صورتی که از تاریخ انتشار اولین آگهی یک سال بگذرد و خبری از شخص غائب نشده باشد دادگاه حکم موت فرضی شخص غائب مفقودالاثر را می دهد.

یک:وقتی که ده سال تمام از تاریخ آخرین خبری که از حیات غایب رسیده است گذشته و در انقضاء مدت مزبور سن غایب از هفتاد و پنج سال گذشته باشد.

دو:وقتی که یک نفر به عنوانی از عناوین، جزء قشون مسلح بوده و در زمان جنگ مفقود و سه سال از تاریخ انعقاد صلح بگذرد بدون اینکه خبری از او برسد.

سه:وقتی که یک نفر حین سفر بحری در کشتی بوده که آن کشتی در مسافرت تلف شده است سه سال تمام از تاریخ تلف شدن کشتی گذشته باشد بدون اینکه از آن مسافر خبری برسد.

چهار:ورثه غایب و وصی و موصی له می توانند از دادگاه درخواست صدور حکم موت فرضی غایب را بنمایند.

ماده ۱۰۱۲ قانون مدنی:اگر غایب مفقودالاثر برای اداره اموال خود تکلیفی معین نکرده باشد و کسی هم نباشد که قانونا حق تصدی امور او را داشته باشد محکمه برای اداره اموال او یک نفر امین معین میکند تقاضای تعیین امین فقط از طرف مدعی العموم و اشخاص ذینفع در این امر قبول میشود.

نسب امین برای اداره اموال غایب:قانون گذار برای جلوگیری از حیف و میل اموال غایب تععین شخص مورد اعتمادی به عنوان امین را پیش بینی کرده است

چه افرادی را به عنوان امین منصوب میکنیم؟ سوال:

همه افراد را می توانیم به عنوان امین منصوب کنیم جز افرادی که این پنج حالت را دارند:

یک:افرادی که خود تحت ولایت (به سن قانونی نرسیده اند و یا محجور هستند )

دو:کسانی که جنایت هایی مرتکب شده اند و محکومیت قعطی شده باشد

سه:کسانی که ورشکسته شده اند و حکم ورشکستگی صادر شده است

معروف به فساد اخلاقی چهار:کسانی که خودشان و نزدیکان طبقه اول آنها(همسر فرزند پدر مادر)برعلیه غایب مفقود الاثر دعوای حقوقی داشته باشند و یک پرونده در دادگاه داشته باشند.

ماده ۱۰۲۸ قانون مدنی:امینی که برای اداره کردن اموال غایب مفقودالاثر معین  می شود باید نفقه زوجه دائم یا منقطعه که مدت او نگذشته و نفقه او را زوج تعهد کرده باشد و اولاد غایب را از دارایی غایب تادیه نماید در صورت اختلاف در     میزان نفقه تعیین آن به عهده محکمه است

فرد امین حق برداشتن پول را به عنوان حق الزحمه خودش دارد یا نه؟بله در قانون داریم هر کس کاری که انجام دهد باید در قبال آن صورت بگیرد مگر این که صراحتا خودش بگوید چیزی نمی خواهم 

این مبلغ چه کسی مشخص میکند؟دادگاهی که فرد امین را منصوب می کند مبلغی را با توجه به میزان زحمت به عنوان حق الزحمه مشخص میکنو.حالا این سوال مطرح است که این پول از کجا تامین میشود؟این پول هم یا از فروش اموال زاویه شدنی یا فروش اموال منقول یا از پول و منافع.

. زمانى كه فرد غايب برمى گردد

زمانى كه اموال به تصرف موقت ورثه داده میشود. 

 زمانى كه حكم موت فرضى صادر مى شود.

جواب:غایب مزبور کسی را برای اداره کردن اموال خود را معین نکرده باشد و دو سال تماگ از اخرین خبر غایب گذشته باشد بدوت اینکه حیات یا ممات اومعلوم باشد.

نکته:وراث باید ضامن و تضمینات بدهند تا در صورت مراجعت غایب و یا در صورتی که اشخاص ثالث حقی بر اموال او داشته باشند از عهده اموال و یا اشخاص ثالث برآیند تضمینات مزبور تا موقع صدور حکم موت فرضی غایب    باقی میماند.

ماده۱۰۲۷قانون مدنی:بعد از صدور حکم فوت فرضی اگر غایب پیدا شود کسانی که اموال او را به عنوان وراث تصرف کرده اند بای آنچه را که از اعیان با عوض و یا منافع اموال مزبور حین پدیدار شدن غایب موجود میباشد مسترد دارند

جاوید الاثر این ادبیات پس از پایان جنگ نابرابر هشت ساله در جمهوری اسلامی ایران به شهدای مفقودالاثری تعلق گرفت که برای دفاع از عزت و شرافت میهن اسلامی در مرزهای این کشور جانانه جنگیدند و پیکر پاکشان به وطن باز نگشت

به برخی از رزمندگان اسلام که هیچ اطلاعی از شهادت یا اسارت آنان نیز دردسترس نبود در این سال ها جاویدالاثر گفته شد؛ولی مفقود الاثر به افرادی که  هیچ اطلاع و اثری از آن ها در دسترس نیست مفقود الاثر گفته می شود.

در خصوص اموال تقسیم شده هم باید گفت که اگر بعد از صدور حکم فوت فرضی غایب پیدا شود کسانی که اموال او را به عنوان وراثت تصرف کرده اند باید آنچه از اعیان یا عوض یا منافع اموال مزبور حین پیدا شدن غایب موجود است را مسترد کنند؛این در حالی است که اگر اموال تلف شده باشد و اثری از آن نباشد     دیگر غایب نمی تواند ادعایی نسبت به آن ها داشته باشد.