فرق قاضی با دادستان چیست - اختیارات + وظایف هر کدام

فرق قاضی با دادستان چیست

قاضی و دادستان دو مقام قضاییِ رسیدگی به دعاوی کیفری در سیستم حقوقی ایران هستند؛ اما بسیاری از افراد به اشتباه، این دو مقام را یکسان می پندارند و با تفاوت های اساسیِ نقش آن ها آشنا نیستند. به طور کلی رسیدگی به جرائم کیفری از دادسرا آغاز می شود که دادستان مسئول آن است و در صورتی که ارتکاب جرم در آن مرجع اثبات شده باشد، پرونده برای صدور رأی به قاضی، در دادگاه ارجاع داده می شود.

اگر به دنبال پاسخِ سؤال " فرق قاضی با دادستان چیست؟ " هستید، لطفاً تا انتهای این مقاله همراه ما باشید؛ تا به اطلاعات مفصل و دقیقی از مقام قاضی و دادستان، وظایف و اختیارات هر یک از آن ها دست پیدا کنید.

آشنایی با مقام قاضی

بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی و قانون آیین دادرسی کیفری، روند رسیدگی به پرونده های حقوقی و کیفری با یکدیگر متفاوت است؛ در دعاوی حقوقی، رسیدگی و صدور رأی در دادگاه و توسط قاضی انجام می شود؛ ولی در دعاوی کیفری، ابتدا مقام دادستان در دادسرا، بررسی های لازم را انجام داده و در صورت احراز جرم و صدور کیفر خواست، پرونده برای صدور رأی به دادگاه کیفری یک یا دو ارجاع داده می شود که در راس آن، قاضی قرار دارد.

قاضی یا حاکم یا دادرس یا داور، همان شخصی است که به دعاوی حقوقی یا کیفری رسیدگی نموده و در نهایت، رأی خود را بر اساس قوانین صادر می کند.

آشنایی با مقام دادستان

دادستان یکی از مقاماتی است که در رأس دادسرا قرار دارد و بر خلاف قاضی که وظیفه اصلی او صدور رأی است، وظیفه دادستان رسیدگی و تحقیقات مقدماتی در رابطه با دعاوی کیفری، به صورت مجزا یا از طریق سایر مقامات دادسرا نظیر بازپرس و دادیار، می باشد که نتیجه تحقیقات او در صدور رای (توسط قاضی) تاثیر گذار خواهد بود.

لازم به ذکر است که دادستان علاوه بر فعالیت در زمینه تحقیقات مقدماتی و کشف جرم، وظایف دیگری همچون احیای حقوق عامه و حفاظت از حقوق افراد محجور را نیز بر عهده دارد که به همین دلیل به دادستان، مدعی العموم نیز گفته می شود.

تفاوت قاضی با دادستان

حال که مقام قاضی و دادستان را شناختید، بهتر است به اصلی ترین سوال این مقاله یعنی فرق قاضی با دادستان پاسخ دهیم؛ در زیر تعدادی از مهم ترین موارد تفاوت های قاضی با دادستان را ذکر می کنیم:

-یکی از اصلی ترین فرق های قاضی و دادستان این است که قاضی باید بی طرف باشد و صرفاً بر اساس قوانین و سایر ادله اثبات دعوی (از جمله سوگند، شهادت شهود، علم قاضی) اقدام به صدور رأی نماید؛ اما دادستان اصولاً بی طرف نیست و نماینده عموم مردم (مدعی العموم) است و به نمایندگی از مردم، جهت حفظ حقوق شهروندی آن ها، وظایف خود را انجام می دهد.

-دومین فرق قاضی با دادستان، این است که قاضی دادگاه حقوقی باید بر اساس قاعده منع تحصیل دلیل عمل کند؛ زیرا در دعاوی حقوقی، اصل بر این است، هر فردی که دعوایی علیه دیگری مطرح می کند، باید با آوردن ادله مناسب، ادعای خود را اثبات نماید؛ بنابراین چنانچه قاضی دادگاه حقوقی، به نفع یکی از اصحاب دعوی، دلیلی را تحصیل کند، خلاف عدالت عمل کرده است.

بیشتر بخوانید: چه پرونده هایی به بازپرسی میرود

-در دعاوی کیفری اصل بر این است که رسیدگی به دعوی، از نوع تفتیش و بازجویی است و به همین دلیل، دادرس نقش فعالی در جمع آوری ادله دارد و بر همین اساس، دادستان در دعاوی کیفری موظف است به وسیله مقامات دادسرا (بازپرس یا دادیار) اقدام به کشف جرم، تعیین مجرم، تحقیق در خصوص جرم ارتکابی و مواردی از این قبیل نماید.

-آخرین تفاوت قاضی با دادستان در این است که دادستان صلاحیت صدور رأی ندارد و صرفاً برای دفاع از منافع عمومی شهروندان، در صورت وجود شواهد و قرائن کافی دال بر ارتکاب جرم و به نمایندگی از عموم مردم، متهم یا متهمان را تحت تعقیب کیفری قرار داده و برای آن ها کیفر خواست صادر می کند تا قاضی دادگاه، با ملاحظه نظریات او، بتواند رأی صادر کند؛ هر چند که قاضی موظف به پیروی از نظرات دادستان نیست و استقلال رأی دارد.

وظایف و اختیارات قاضی

بر اساس اصل 167 قانون اساسی، قاضی به شخصی گفته می شود که وظیفه رسیدگی و پیدا کردن حکم پرونده ها (با توجه به قوانین مدون) و صدور رأی دارد. اگر قاضی نتواند حکم پرونده ای را در قوانین پیدا کند، باید با استناد به منابع معتبر اسلامی یا فتواهای معتبر، حکم را صادر نماید.

به طور کلی قاضی نمی تواند به بهانه نبود یا نقص قوانین، از رسیدگی به دعوی و فصل خصومت خودداری نماید؛ البته این وظیفه مختص دعاوی حقوقی است؛ زیرا در دعاوی کیفری، قاضی صرفاً باید حکم به مجازات عملی را صادر کند که آن عمل در قانون مجازات اسلامی، جرم انگاری شده است.

وظایف و اختیارات دادستان

در رابطه با وظایف دادستان باید بگوییم، اصلی ترین وظیفه دادستان، ریاست بر دادسرا است که از طریق مقامات دادسرا، اقدامات لازم در خصوص کشف جرم و تعقیب مجرمان را انجام می دهد. در صورت غیبت دادستان، معاون دادستان وظایف او را انجام می دهد.

در ادامه برخی از مهم ترین وظایف و اختیارات دادستان را بر اساس قانون آیین دادرسی کیفری، بیان می کنیم:

الف) دادستان وظیفه شروع به تعقیب جرم را به عهده دارد؛ از همین رو در صورت وجود شکایتِ شاکی یا مدعی خصوصی، اعلام جرم توسط هر یک از ضابطان قضایی، مقامات رسمی یا افراد موثق، اظهار یا اقرار خود متهم، وقوع یکی از جرائم مشهود یا اطلاع یافتن دادستان از وقوع جرائم به هر طریق دیگر، موجب تعقیب مجرم توسط دادستان می شود. البته در صورتیکه بزه دیده مجنون یا صغیر باشد یا ولی یا قیم بزه دیده، قادر به شکایت از جرم نباشند، دادستان موظف به تعقیب جرم می باشد.

ب)  اختیارات دادستان شامل این است که هر زمان بخواهد، می تواند پرونده را مطالعه نموده و تکمیل تحقیقات را درخواست کند و بازپرس موظف است طبق نظر دادستان، اقدام به تکمیل تحقیقات نماید. همچنین دادستان این اختیار را دارد که تعلیمات لازم را به بازپرس و دادیار بدهد و در هر صورت، دادیار موظف به اطاعت از او می باشد.

پ) از دیگر وظایف دادستان، صدور کیفر خواست است؛ در صورتی که بازپرس تحقیقات مقدماتی در خصوص جرم را آغاز نموده و ادله ای قوی مبنی بر ارتکاب جرم توسط متهم وجود داشته باشد، قرار جلب به دادرسی صادر کرده و سپس پرونده را جهت صدور کیفر خواست به دادستان ارسال می کند تا او بعد از صدور کیفر خواست، آن را به قاضی دادگاه ارجاع دهد و رای صادر شود.

ت) در رابطه با صدور سایر قرارهای نهایی دادسرا که توسط بازپرس صادر می شود، از قبیل قرار منع تعقیب، موقوف تعقیب و توقف تحقیقات نیز اظهار نظر نهایی از وظایف دادستان است و به عبارت دیگر، دادستان باید با این قرار ها موافق باشد، در غیر این صورت اگر دادستان با نظر بازپرس مخالف بوده و بازپرس نظر او را نپذیرد، تعیین تکلیف موضوع بر عهده قاضی دادگاه خواهد بود.

سخن نهایی

قاضی و دادستان، بر خلاف تصور اکثر افراد، دو شخص کاملاً مختلف با وظایف و اختیارات متفاوت هستند و به طور کلی تفاوت های بسیار زیادی با یکدیگر دارند. در این مقاله به بررسی فرق قاضی با دادستان پرداختیم؛ امیدواریم با مطالعه این مطالب، به پاسخ تمامی سوالات خود دست یافته باشید.

چنانچه نیاز به مشاوره متنی در این زمینه دارید میتوانید به سایت مشاوره حقوقی آنلاین وکیلوند مراجعه نمایید.