فرق قاضی با دادستان چیست- اختیارات + وظایف هر کدام
فرق قاضی با دادستان به عنوان نقش کلیدی و حیاتی در نظام قضایی هر کشور بسیار اهمیت دارد. قاضی، به عنوان نماد عدالت و بی طرفی، مسئولیت بررسی شواهد، شنیدن اظهارات طرفین دعوی و صدور حکم نهایی را بر عهده دارد. او باید با استفاده از دانش حقوقی خود و با رعایت انصاف و بی طرفی، به حل و فصل منازعات حقوقی بپردازد. قاضی باید توانایی تفکر انتقادی، تصمیم گیری منصفانه و رعایت اصول اخلاقی را داشته باشد تا بتواند اعتماد عمومی را جلب کند.
در مقابل، دادستان وظیفه دارد به نمایندگی از دولت و جامعه، علیه افرادی که متهم به ارتکاب جرم شده اند، در دادگاه اقامه دعوی کند. او مسئول جمع آوری و ارائه شواهد، تنظیم کیفرخواست و پیگیری پرونده های جنایی است. دادستان باید دارای توانایی های پژوهشی قوی، قدرت استدلال و مهارت های ارتباطی بالا باشد تا بتواند به طور مؤثر از مواضع دولت دفاع کند و در تحقق عدالت کیفری نقش مؤثری ایفا کند.
تفاوت قاضی با دادستان، با همکاری و تعامل مستمر با سایر ارکان نظام قضایی، به بهبود روند اجرای عدالت و حفظ نظم و امنیت در جامعه کمک می کند. این دو مقام، با تعهد به اصول قانونی و اخلاقی، باید همواره در جهت تأمین حقوق و منافع عمومی گام بردارند و به مسئولیت های خود با دقت و صداقت عمل کنند.
قاضی کیست؟
در ایران، رسیدگی به دعاوی حقوقی و کیفری بر اساس قوانین مختلف انجام می شود. دعاوی حقوقی به اختلافات حقوقی مربوط می شوند که قاضی با بررسی آن ها، رای صادر می کند. اما در دعاوی کیفری، ابتدا دادسرا به جرم رسیدگی مقدماتی می کند و در صورت تأیید جرم، پرونده را به دادگاه ارجاع می دهد تا قاضی رای نهایی را صادر کند.
قاضی شخصی است که وظیفه رسیدگی به دعاوی و صدور حکم را بر عهده دارد و به حل اختلافات می پردازد. فرق قاضی با دادستان در عملکرد و وظایف آن ها است. برای درک بهتر این تفاوت ها، باید نقش دادستان در نظام قضایی را نیز مورد بررسی قرار داد.
دادستان کیست؟
دادستان یکی از مقامات دادسرا است که بر خلاف قاضی، وظیفه اصلی او صدور رای نیست. وظیفه اصلی دادستان، رسیدگی و انجام تحقیقات مقدماتی درباره ارتکاب جرم است که این تحقیقات توسط او یا مقامات دیگری مانند بازپرس و دادیار انجام می شود. نتایج این تحقیقات در صدور رای توسط قاضی مورد توجه قرار می گیرد.
علاوه بر این، دادستان وظایف دیگری مانند احیای حقوق عامه و حفاظت از حقوق افراد محجور را نیز بر عهده دارد. به همین دلیل، او را مدعی العموم نیز می نامند. وظیفه اصلی دادستان، دفاع از حقوق عمومی شهروندان است. این نقش ها و وظایف، باعث فرق قاضی و دادستان می شود.
بیشتر بخوانید: چه پرونده هایی به بازپرسی میرود
فرق قاضی با دادستان چیست؟
قاضی کسی است که در دعاوی حقوقی و کیفری اقدام به صدور حکم می کند، در حالی که دادستان ریاست بر دادسرا را بر عهده دارد و مسئول کشف جرم، تعقیب و تحقیق مقدماتی است. تفاوت قاضی و دادستان عبارتند از:
بی طرفی و نمایندگی عمومی:
قاضی باید بی طرف باشد و فقط بر اساس قانون و ادله اثبات دعوی حکم صادر کند. در مقابل، دادستان نماینده عموم مردم است و به نمایندگی از آن ها وظایفش را انجام می دهد.
نقش در جمع آوری ادله:
قاضی در دعاوی حقوقی نباید به نفع یکی از طرفین دعوی دلیل جمع آوری کند، در حالی که دادستان در دعاوی کیفری نقش فعالی در جمع آوری ادله دارد و مسئول کشف جرم و تحقیق درباره آن است.
صلاحیت صدور رای:
قاضی صلاحیت صدور رای را دارد، اما دادستان فقط برای دفاع از منافع عمومی، متهمان را تحت تعقیب قرار می دهد و کیفرخواست صادر می کند. قاضی با توجه به نظریات دادستان رای می دهد، ولی موظف به پیروی از آن ها نیست و استقلال رای دارد.
وظایف و اختیارات قاضی و دادستان:
قاضی وظیفه دارد حکم هر پرونده را بر اساس قوانین مدون پیدا کرده و رای صادر کند. اگر در قوانین مدون حکمی یافت نشود، قاضی می تواند به منابع معتبر اسلامی یا فتاوای معتبر استناد کند. قاضی نمی تواند به بهانه نبود یا نقص قوانین از رسیدگی به دعوی امتناع کند. در دعاوی حقوقی، قاضی موظف به فصل خصومت است، اما در دعاوی کیفری فقط می تواند در مورد جرایمی که در قانون مجازات اسلامی تعریف شده اند، حکم صادر کند.
الف) دادستان وظیفه شروع به تعقیب جرم را به عهده دارد؛ از همین رو در صورت وجود شکایتِ شاکی یا مدعی خصوصی، اعلام جرم توسط هر یک از ضابطان قضایی، مقامات رسمی یا افراد موثق، اظهار یا اقرار خود متهم، وقوع یکی از جرائم مشهود یا اطلاع یافتن دادستان از وقوع جرائم به هر طریق دیگر، موجب تعقیب مجرم توسط دادستان می شود. البته در صورتیکه بزه دیده مجنون یا صغیر باشد یا ولی یا قیم بزه دیده، قادر به شکایت از جرم نباشند، دادستان موظف به تعقیب جرم می باشد.
ب) اختیارات دادستان شامل این است که هر زمان بخواهد، می تواند پرونده را مطالعه نموده و تکمیل تحقیقات را درخواست کند و بازپرس موظف است طبق نظر دادستان، اقدام به تکمیل تحقیقات نماید. همچنین دادستان این اختیار را دارد که تعلیمات لازم را به بازپرس و دادیار بدهد و در هر صورت، دادیار موظف به اطاعت از او می باشد.
پ) از دیگر وظایف دادستان، صدور کیفر خواست است؛ در صورتی که بازپرس تحقیقات مقدماتی در خصوص جرم را آغاز نموده و ادله ای قوی مبنی بر ارتکاب جرم توسط متهم وجود داشته باشد، قرار جلب به دادرسی صادر کرده و سپس پرونده را جهت صدور کیفر خواست به دادستان ارسال می کند تا او بعد از صدور کیفر خواست، آن را به قاضی دادگاه ارجاع دهد و رای صادر شود.
ت) در رابطه با صدور سایر قرارهای نهایی دادسرا که توسط بازپرس صادر می شود، از قبیل قرار منع تعقیب، موقوف تعقیب و توقف تحقیقات نیز اظهار نظر نهایی از وظایف دادستان است و به عبارت دیگر، دادستان باید با این قرار ها موافق باشد، در غیر این صورت اگر دادستان با نظر بازپرس مخالف بوده و بازپرس نظر او را نپذیرد، تعیین تکلیف موضوع بر عهده قاضی دادگاه خواهد بود.
دادستان ریاست دادسرا را بر عهده دارد و از طریق مقامات دادسرا مانند بازپرس و دادیاران، مسئول کشف جرم و تعقیب مجرمان است. در غیاب دادستان، معاون دادستان وظایف او را انجام می دهد. وظایف مهم دادستان شامل موارد زیر است:
شروع به تعقیب جرم در صورت وجود شکایت، اعلام جرم، اقرار متهم، جرایم مشهود یا اطلاع از وقوع جرم.
تعقیب جرم در مواردی که بزه دیده مجنون یا صغیر باشد یا ولی او قادر به شکایت نباشد.
مطالعه پرونده و درخواست تکمیل تحقیقات از بازپرس.
ارائه تعلیمات لازم به بازپرس و دادیار.
صدور کیفرخواست پس از تکمیل تحقیقات و ارسال آن به قاضی دادگاه.
اظهار نظر نهایی در مورد قرارهای نهایی دادسرا مانند قرار منع تعقیب و موقوفی تعقیب.
در صورت مخالفت بازپرس با نظر دادستان، تعیین تکلیف موضوع بر عهده قاضی دادگاه است. اگر جرم در صلاحیت دادگاه کیفری یک باشد، دادستان یا نماینده او باید در دادگاه حضور داشته و از کیفرخواست دفاع کنند.
خطاهای احتمالی قاضی یا دادستان
قضات، دادستان ها، دادیاران و سایر افراد شاغل در دستگاه قضایی ممکن است دچار خطا شوند که این خطاها می تواند عمدی یا سهوی باشد. این خطاها به چند دسته تقسیم می شوند:
خطای اخلاقی:
قاضی ممکن است دارای ناهنجاری های اخلاقی باشد که بر حکم های صادره تاثیر بگذارد.
فساد مالی:
قاضی یا دادستان ممکن است به دلیل دریافت رشوه، حکمی خلاف قانون صادر کند یا از تعقیب جرم خودداری نماید.
خطای علمی:
به دلیل خطای انسانی، قضات و دادستان ها ممکن است در تبیین قوانین یا بررسی مدارک دچار اشتباه شوند. این خطاها عمدی نیستند و در صورت اثبات، برای متخلف مجازات تعیین می شود.
در هر یک از این موارد، اشتباه قاضی ممکن است منجر به صدور حکم نادرست شود و طرف دعوا متضرر گردد. فرد زیان دیده می تواند شکایت کند و در صورت اثبات، خسارات خود را طلب نماید.
شکایت از قاضی یا دادستان
افرادی که در محاکم قضایی نقش شاکی یا متشاکی دارند، ممکن است از عملکرد محاکم و کارکنان آن ها ناراضی باشند و حتی شکایت کنند. قضات و دادستان ها نیز ممکن است عمدی یا سهوی دچار خطا شوند که این امر می تواند شکایت مراجعین را به دنبال داشته باشد. امکان اعتراض و ثبت شکایت از قضات، دادستان، معاون دادستان، رئیس شعبه و دیگر کارکنان مراجع قضایی وجود دارد.
برای شکایت از مقامات قضایی و انتظامی باید به دادسرای انتظامی مراجعه کرد که مرجع صلاحیت دار برای رسیدگی به این شکایات است. شاکی باید مدارک و مستندات لازم را برای بررسی پرونده ارائه دهد و می تواند تا 3 سال پس از وقوع تخلف شکایت کند.
برای طرح شکایت، شکوائیه ای تهیه و همراه با مدارک و مستندات لازم به دادسرای انتظامی ارائه می شود. این شکوائیه باید حاوی اطلاعات شاکی و متشاکی، جرم رخ داده و سایر جزئیات مربوطه باشد. اگر دادسرای انتظامی ادله کافی برای شکایت بیابد، پرونده بیشتر بررسی و در صورت اثبات، فرد متخلف مجازات می شود.
سخن پایانی
در نهایت، تفاوت های قاضی و دادستان در نظام قضایی بسیار مهم و اساسی است. قاضی وظیفه دارد تا بر اساس قوانین و ادله موجود، بی طرفانه به دعاوی رسیدگی کند و حکم صادر نماید. او باید بر مبنای قانون و شواهد ارائه شده قضاوت کند و نمی تواند در جمع آوری ادله دخالت داشته باشد.
در مقابل، دادستان نقش فعال تری در فرآیند قضایی دارد. او مسئول کشف جرم، تعقیب مجرمان و انجام تحقیقات مقدماتی است. فرق دادستان با قاضی نشان دهنده نقش های مکمل ولی متفاوت این دو مقام در نظام قضایی است. قاضی با استقلال و بی طرفی خود تضمین کننده عدالت در صدور حکم است، در حالی که دادستان با فعالیت های تحقیقی و تعقیبی خود تضمین کننده اجرای قانون و تعقیب متخلفان است. این توازن و تکمیل نقش ها برای حفظ عدالت و قانونمندی در جامعه ضروری است.
این مقاله اطلاعات کلی درباره تفاوت قاضی با دادستان، قدرت دادستان بیشتر است یا قاضی و مقام دادستان بالاتر است یا قاضی در اختیار شما علاقمندان قرار می دهد. در نهایت برای کسب اطلاعات بیش تر می توانید به وبسایت مشاوره ای وکیل وند مراجعه نمایید و بروزترین اطلاعات را کسب کنید.
قاضی و دادستان، بر خلاف تصور اکثر افراد، دو شخص کاملاً مختلف با وظایف و اختیارات متفاوت هستند و به طور کلی تفاوت های بسیار زیادی با یکدیگر دارند. در این مقاله به بررسی فرق قاضی با دادستان پرداختیم؛ امیدواریم با مطالعه این مطالب، به پاسخ تمامی سوالات خود دست یافته باشید.
چنانچه نیاز به مشاوره متنی در این زمینه دارید میتوانید به سایت مشاوره حقوقی آنلاین وکیلوند مراجعه نمایید.
سوالات متداول
قاضی کیست و چه وظایفی دارد؟
قاضی فردی است که بر اساس قوانین و شواهد موجود، به دعاوی حقوقی و کیفری رسیدگی کرده و حکم صادر می کند. وظیفه قاضی بی طرفانه بودن و صدور حکم منصفانه است.
دادستان کیست و چه وظایفی دارد؟
دادستان مسئول کشف جرم، تعقیب مجرمان و انجام تحقیقات مقدماتی است. او نماینده عموم مردم است و از حقوق عمومی و عدالت دفاع می کند. دادستان کیفرخواست صادر کرده و پرونده را به دادگاه ارجاع می دهد.
آیا قاضی و دادستان می توانند در جمع آوری ادله دخالت کنند؟
قاضی نباید در جمع آوری ادله دخالت داشته باشد و باید بر اساس شواهد و مدارک ارائه شده توسط طرفین دعوی حکم صادر کند. در مقابل، دادستان نقش فعالی در جمع آوری ادله و تحقیقات مقدماتی دارد.
چگونه می توان از قاضی یا دادستان شکایت کرد؟
شکایت از قاضی یا دادستان باید از طریق دادسرای انتظامی صورت بگیرد. شاکی باید مدارک و مستندات لازم را ارائه دهد و شکوائیه ای تهیه کند که حاوی اطلاعات شاکی، متشاکی و جزئیات جرم باشد.
نکته: اگر جرم ارتکابی در صلاحیت دادگاه کیفری یک باشد، دادستان یا نماینده دادستان موظف هستند که در دادگاه حضور داشته باشند و از کیفرخواست صادره دفاع کنند.