نفقه در صورت عدم تمکین + ضمانت اجرای نفقه

در رابطه میان زوجین وظایفی تحت عنوان پرداخت نفقه و تمکین وجود داشته که هر یک از زوجین باید بر تعهدات خود در قبال دیگری انجام وظیفه نماید. اما این میان باید بررسی کرد که این دو وظیفه چه ارتباطی با یکدیگر داشته و درصورت کوتاهی یکی از زوجین در انجام وظایف قانونی طرف دیگر چه اقداماتی را می تواند انجام دهد.

در فرهنگ لغت دهخدا نفقه به معنای « هر هزینه ای که برای امرار معاش و روزی فرزندان و همسر » آمده است.

در خصوص معنای اصطلاحی نفقه قانون گذار سکوت کرده و تنها در ماده 1107 قانون مدنی مصادیق نفقه را اینگونه بیان داشته « نفقه عبارتند از نیاز های متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل البسه،غذا،مسکن،هزینه های درمان،اثاث منزل و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقان یا مرض ». موضوعی که باید توجه داشت نفقه تنها شامل موارد فوق الذکر در ماده 1107 قانون مدنی نمی باشد چراکه ماده فوق با ذکر عبارت«از قبیل...» سبب تمثیلی شدن موارد فوق شده و هر نیاز متعارف و مورد نیاز زن نیز جز نفقه وی شمرده خواهد شد.

در معنای لغوی به معنای اطاعت کردن، فرمان بردن ، اطلاعت و... آمده است اما در اصطلاح حقوقی به دو معنای خاص و عام مورد استفاده قرار گرفته است.

تمیکن عام: به معنای وظیفه همبستری با مرد نیست بلکه این نوع تمکین دارای چندین تعریف توسط حقوقدانان     می باشد که مهم ترین آن به معنای انجام وظایف زوجه در قبال زوج  در حدود تعین شده در قوانین و عرف همچنین پذیرش ریاست زوج بر خانواده است. اما برخی تمکین عام را صرفا حضور زوجه در منزل تعیین شده زوج می دانند و برخی نیز معتقدند تمکین عام تنها به معنای پذیرش ریاست مرد بر خانواده و تربیت فرزندان است.

تمکین خاص : این نوع تمکین تنها به معنای برقراری رابطه جنسی زوجه با زوج می باشد و زن مکلف است در حد نیاز های متعارف جنسی شوهر خود اطاعت به عمل آورد و تنها زمانی که عذر موجهی وجود داشته باشد مانند زمان قاعدگی می تواند تمکین ننماید. باید توجه داشت که تمکین خاص تنها جز وظایف زن نبوده و مرد هم متناسب با نیاز های زن می بایست تمکین خاص داشته باشد.

بر اساس ماده 1106 قانون مدنی به محض وقوع عقد نفقه زن بر عهده مرد خواهد بود. اما سوالی مهمی که مطرح می شود این است که تکلیف نفقه زن در صورت عدم تمکین زن چه خواهد بود؟

قانون گذار در قوانین به طور صریح بیان نداشته است که در صورت عدم تمکین زن، مرد می تواند از پرداخت نفقه امتناع نماید، بلکه در ماده 1108 قانون مدنی بیان داشته «درصورتی که زوجه بدون داشتن دلیل مشروعی از انجام وظایف زوجیت خود داری نماید مستحق دریافت نفقه نخواهد بود». اما این ماده به این معنا نیست که هرگاه زوجه به وظایف خود عمل نکرد زوج می تواند از پرداخت نفقه خوداری نماید بلکه وی باید نشوز زن را به اثبات برساند و زمانی که زن به حکم دادگاه ناشزه شد، وی می تواند از پرداخت نفقه خوداری کرده تا زن به وظایف خود عمل نماید.

از سوی دیگر قانون گذار در برخی موارد درصورت اثبات نشوز زن، وی را همچنان مستحق دریافت نفقه می داند که این موارد عبارتند از :

شوهر منزلی مناسب وضعیت و شان زوجه محیا نکرده باشد.

زوجه برای الزام شوهر خود به پرداخت نفقه می تواند از دو طریق وی را ملزم به پرداخت نماید:

بر اساس ماده 53 قانون حمایت از خانواده در صورتی که مرد استطاعت مالی در پرداخت نفقه داشته باشد و از پرداخت امتناع نماید دادگاه می تواند وی را محکوم به حبس تعزیری از شش ماه تا دو سال محکوم نماید. تنها باید توجه توجه داشت درصورتی که زوجه به استناد  ماده 1085 قانون مدنی بخواهد از حق حبس خود استفاده کرده تا مهریه خود را مطالبه نماید، در این حالت زوجه تنها باید از طریق محاکم حقوقی نفقه خود را مطالبه نماید.

علاوه بر ضمانت اجرای کیفری در نظر گرفته شده برای مطالبه نفقه زوجه، وی می تواند به استناد ماده 1111قانون مدنی درصورت عدم پرداخت نفقه توسط شوهر وی را توسط محکمه محکوم به پرداخت نفقه نماید. درصورتی که مرد به پرداخت نفقه محکوم شده و توانایی پرداخت آن را نداشته باشد، زوجه می تواند به واسطه همین موضوع درخواست طلاق خود را بدهد.