صفر تا 100 مقاله نفقه زن و شرایط آن که باید بدانید
بلافاصله پس از آنکه عقد نکاح به صورت صحیح میان زوج و زوجه واقع گردید، زن و شوهر موظف به ایفای تکالیفی که در شرع و قانون برای ایشان مقرر گردیده است خواهند شد. از جمله این تکالیف می‌توان به تمکین زوجه در برابر زوج اشاره داشت که در ازای آن زوج ملزم به پرداخت نفقه به زوجه خواهد شد.
مسئله قابل توجهی که وجود دارد این بوده که در هر صورت با وجود تمکین زوجه شوهر مکلف به پرداخت نفقه خواهد بود. لیکن بعضا این تکلیف از جانب شوهر صورت نمی‌گیرد و زوجه مجبور میشود به دادگاه خانواده و یا شورای حل اختلاف مراجعه نماید و دادخواست نفقه تقدیم کند. اکنون سوالی که مطرح میشود این است که مبلغ نفقه زوجه چقدر است و فرمول محاسبه نفقه زن به چه صورت است. به منظور پاسخ به این سوالات، در ادامه این مطلب به بررسی نفقه زوجه، میزان نفقه زوجه و فرمول محاسبه نفقه زن خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.
بیشتر بخوانید: مبلغ نفقه ماهیانه زن
فلسفه نفقه زن
به موجب قانون مدنی، در نکاح دائم شوهر موظف است که به زوجه خویش نفقه پرداخت کند. در قانون، دو نوع ضمانت اجرای حقوقی عدم پرداخت نفقه و مجازات ترک انفاق در نظر گرفته شده است. ولی شرط مهمی در قانون نیز به منظور پرداخت نفقه به زوجه مورد پیش بینی قرار گرفته است که اعم از تمکین زوجه در مقابل شوهر است. در صورتی که زن بدون علت موجه و منطقی از تمکین در مقابل همسر خود امتناع ورزد، عنوان ناشزه خواهد داشت و هیچ گونه نفقه ای به او تعلق نخواهد گرفت.
با وجود این در پاره‌ای از شرایط هم زوجه مجاز خواهد بود که در مقابل شوهر خویش از تمکین اجتناب نماید، اما کماکان از حق نفقه برخوردار باشد. به طور مثال: در موردی که زوجه از حق حبس خود در عقد نکاح بهره گیری می‌کند و یا در موقعی که شرط تعیین محل سکونت کرده است.
میزان نفقه زن
در ماده 1107 قانون مدنی، نفقه زن دربرگیرنده کلیه نیازهای متعارف و متناسب با موقعیت زوجه اعم از خانه، پوشاک، خوراک، لوازم منزل و هزینه های بهداشتی و درمانی و خادم در صورت احتیاج یا عادت در نظر گرفته شده است.
همانطور که از ماده مزبور مشخص است، قانون‌گذار صرفا به بیان مصادیقی از نفقه زوجه که اصلی ترین موارد پرداخت نفقه به زوجه دانسته میشود، اکتفا نموده است. با این حال، این مصادیق انحصاری نبوده، بلکه میزان نفقه زوجه بر حسب نیازهای متعارف و متناسب با او خواهد بود که در حال حاضر امکان دارد بر میزان نفقه زوجه تاثیرگذار باشند. ولی در این ماده اسمی از آن به میان نیامده است؛ مانند مخارج و هزینه های تحصیلی و موارد مشابه آن.
محاسبه نفقه زن
هنگامی که زوجه در دادگاه یا شورای حل اختلاف دعوای مطالبه نفقه اقامه می‌کند، در حقیقت تصمیم دارد که نفقه اش به او پرداخته شود. اکنون سوال مهمی که امکان دارد مطرح گردد این است که مبلغ نفقه زوجه چقدر است؟ به منظور پاسخ به این سوال ابتدا می‌بایست در رابطه با محاسبه میزان نفقه زن توضیحاتی ارائه نمود.
گاهی مواقع زوج و زوجه با یکدیگر به توافق می‌رسند که مبلغ نفقه زن چقدر باشد. در این شرایط، دادگاه دیگر در خصوص موضوع محاسبه میزان نفقه زن وارد نمی‌شود. ولی در صورتی که زن و شوهر در رابطه با میزان نفقه زوجه با یکدیگر به توافق نرسیده باشند، دادگاه بایستی میزان نفقه زوجه را محاسبه کند. در این شرایط، ممکن است که قاضی به تقاضای زن و یا شوهر پرونده میزان نفقه زوجه را با صدور قرار کارشناسی به کارشناس تعیین نفقه ارجاع دهد.
در این صورت، کارشناس دادگاه می بایست میزان نفقه زوجه را محاسبه نموده و به قاضی دادگاه اعلام نماید. نحوه محاسبه میزان نفقه زوجه از طریق کارشناس نفقه با در نظر گرفتن سن زن، میزان تحصیلات، شغل و موقعیت خانوادگی وی از نظر عرفی و مسائلی از این قبیل تعیین و حکم پردخت آن از طریق دادگاه صادر خواهد شد.
نحوه محاسبه نفقه زوجه از طریق کارشناس چگونه خواهد بود؟
کارشناس با بهره‌گیری از معيار‌هایی که در ماده 1107 قانون مدني وجود دارد و هم موارد ديگری که ذکر گردید ميزان نفقه را تعيين خواهند کرد.
اين مبلغ امکان دارد در پاره ای از شرایط بسيار زياد باشد. به طور مثال در شرایطی که زوجه در منزل شوهر از امنيت جانی، مالی و يا حيثيتی برخوردار نباشد، به موجب ماده 1115 قانون مدنی این حق را خواهد داشت که مسکن جداگانه ای را برای خود تهيه کند که هزينه اين مسکن نیز تحت عنوان نفقه بر ذمه شوهر خواهد بود. و يا مثلا در شرايطی که زوجه به علت بيماری و يا عادت شخصی نيازمند حضور خدمتکار باشد، مبلغ آن نیز تحت عنوان نفقه بر عهده شوهر خواهد بود.
با در نظر گرفتن مواردی که در ماده 1107 قانون مدنی ذکر گردیده است، مشخص میشود که نفقه شامل تمام هزینه نيازهای ضروری خواهد بود. به طور مثال: زن حق ندارد هزينه امور پرخرج و نامتعارف را تحت عنوان نفقه تقاضا کند. بلکه محاسبه نفقه زوجه بر حسب نیازهای شخصی زن در نظر گرفته میشود.
نکته: نفقه تنها مربوط به عقد نکاح دائم بوده و در نکاح موقت که صيغه جاری میشود قانونا نفقه ای در نظر گرفته نمی‌شود جز آنکه ضمن عقد شرط گردیده باشد که شوهر موظف به پرداخت نفقه به زوجه موقت خود است (ماده 1113 قانون مدنی).
💠 مطلب مربتط: میزان نفقه زن در سال 1403 💠
در چه شرایطی زوجه از نفقه برخوردار میشود؟
در شرایطی زوجه مستحق دریافت نفقه خواهد شد که بعد از انعقاد عقد ازدواج از همسر خود تمکین کند. به این معنی که چنانچه شوهر قادر به اثبات عدم تمکین زوجه باشد، به زن نفقه تعلق نخواهد گرفت. بر اساس قانون مدنی شرایط وجوب نفقه بر زوجه از قرار زیر است:
الف) دائم بودن نکاح: بر اساس ماده 1106 و 1113 قانون مدنی، عقد نکاح زوجین می بایست به صورت دائم باشد. در عقد موقت پرداخت نفقه از جانب شوهر به زن الزامی نبوده جز آنکه در سند عقد موقت، شرطی مبتنی بر پرداخت نفقه از جانب شوهر تعهد گردیده باشد.
ب) تمکین کامل همسر: تمکین در حقوق اسلامی به دو معنا وجود دارد:
- تمکین عام، که عبارتند از تابعیت زوجه از مرد در امور جاری زندگی مشترک به صورت متعارف.
- تمکین خاص که دربرگیرنده انجام تکالیف زناشویی است.
بر همین اساس استحقاق دریافت نفقه در عقد دائم مشروط به تمکین همسر خواهد بود. در ماده 1108 قانون مدنی بیان شده است که: «هرگاه زن بدون مانع شرعی از ادای تکالیف زوجیت خودداری کند، مستحق نفقه نخواهد بود.»
در چه شرایطی به زوجه نفقه تعلق نمی‌گیرد؟
همانطور که در فوق بیان شد، بر اساس ماده 1108 قانون مدنی، هر زمان زوجه بدون مانع مشروع از انجام تکالیف زوجیت اجتناب ورزد، مستحق دریافت نفقه نخواهد بود. علاوه بر این در مواقع به خصوصی هم امکان دارد زوجه در صورت خودداری از انجام تکالیف زناشویی مستحق دریافت نفقه باشد که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.
در صورتی که زن در عده طلاق رجعی (نوعی از طلاق) به سر ببرد، مستحق دریافت نفقه از شوهر خود خواهد بود. در حقیقت در طلاق رجعی زوجه موظف است که عده را در محل اقامت شوهر سپری نماید، نفقه به او تعلق خواهد گرفت. اما در صورتی که پس از صدور حکم طلاق حاضر به زندگی در محل اقامت شوهر نباشد، نفقه ایام عده به او تعلق نخواهد گرفت. کلی در طلاق از نوع بائن که زوجه موظف به حضور در محل زندگی شوهر نیست، در ایام عده نفقه به زوجه تعلق نمی‌گیرد.
نکات مهمی که در خصوص نفقه لازم است بدانید:
- زن باردار در هر حالت تا موقعی که وضع حمل نماید، در ایام عده مستحق دریافت نفقه خواهد بود.
- نفقه زوجه مقرب بر نفقه اقارب است.
- نفقه زوجه مربوط به دارایی شوهر و دارایی خودش نیست. به بیانی بهتر زن چه دارای مال باشد و چه بدون مال و خواه شوهرش مال دار باشد و خواه بدون مال، مستحق دریافت نفقه خواهد بود.
در چه شرایطی می‌توان پرداخت نفقه را اثبات کرد؟
اثبات پرداخت نفقه به زن فقط با اقرار زن و یا شهادت شهود امکان پذیر خواهد بود. از سویی هم در صورتی که زن در منزل شوهر زندگی کند، اصل بر اخذ نفقه بوده جز اینکه زن ادله و مدارکی داشته باشد. در حقیقت زوجه می‌بایست دلیل و مدرکی ارائه کند که با وجود حضورش در محل زندگی مرد نفقه ایی از او دریافت نکرده است. ولی در صورتی که شوهر غائب باشد و در خانه حضور نداشته نباشد و یا زوجه را بنا به هر علتی از خانه بیرون رانده باشد، شوهر می‌بایست ادله و مدارکی ارائه دهد که علی رغم عدم حضورش در خانه و یا اخراج زوجه از خانه نفقه او را پرداخت نموده است.
محاسبه نفقه در ایام عقد چگونه است؟
زن در دوران عقد یا نامزدی حق مطالبه نفقه را نخواهد داشت و بعد از عقد نکاح و تا موقع آغاز زندگی مشترک، در صورتی که میان ایشان توافق گردیده باشد که زوجه از نظر تحصیل و یا هر مورد دیگر مدتی را در خانه پدرش باشد و تمکین عام و خاص از شوهر نداشته باشد که اصطلاحا به آن ایام عقد گفته میشود، در این مدت هم زن حق دریافت نفقه را نخواهد داشت. اما در غیر این حالت بعد از عقد نکاح، زوجه مستحق دریافت نفقه خواهد بود. لازم به توضیح است که اعمال حق حبس مسقط حق نفقه زن نخواهد بود.
در چه شرایطی زن قادر به عدم تمکین است ولی حق دریافت نفقه دارد؟
در موارد زیر در صورتی که زوجه از تمکین خودداری کند مستحق دریافت نفقه خواهد بود. موانع مشروع جهت تمکین عبارت است از:
- در شرایطی که حضور زن در محل زندگی شوهر همراه با ترس و ضرر بدنی یا مالی یا حيثيتی برای زن باشد که در صورت اثبات آن تا موقعی که زوجه در بازگشت به منزل شوهر معذور باشد، نفقه زوجه بر عهده مرد خواهد بود.
- در شرایطی که حق سکونت به زوجه داده شده باشد، زوجه حق دارد از حضور در خانه شوهر اجتناب کند و شوهر را موظف به حضور در منزلی کند که وی مشخص کرده است. چنانچه مرد در همان منزل با همسر خود زندگی کرد، زن هم موظف خواهد بود که از شوهر خود اطاعت کرده و سایر تکالیف زوجیت را ادا کند.
- در شرایطی که مرد خانه متناسب با موقعیت زن به منظور سکونت وی تهیه نکند، زوجه حق دارد به منزل شوهر نرود تا مادامی که خانه متناسب با شأن زن انتخاب کند.
- مبتلا بودن مرد به امراض مقاربتی و جنسی؛ در این شرایط زوجه حق دارد از نزدیکی با مرد اجتناب کند و خود داری وی مانع از نحوه محاسبه نفقه زوجه به طور قانونی نخواهد شد.
میزان نفقه فرزند چقدر است؟
نفقه فرزند یا فرزندان هم از جمله موضوعات مهم در زمینه‌های حقوقی است. پرداخت نفقه به فرزندان از جمله اصلی‌ترین تکالیفی است که پدر و مادر در برابر فرزندان خود دارند. در قانون مدنی نفقه فرزند بسیار مهم شناخته شده است و بر همین اساس قانون‌گذار این حق را که تحت عنوان نفقه فرزند یا اقارب تلقی میشود، بر اساس ماده 1199 قانون مدنی، بر ذمه پدر گذاشته است.
در شرایطی که پدر فرزند فوت کند و امکان دریافت نفقه فرزندان از او وجود نداشت، پرداخت نفقه فرزند بر ذمه جد پدری و با رعایت میزان نزدیکی فامیلی ایشان گذاشته میشود. به این معنی که پدر بزرگ پس از پدر عهده دار این مسئولیت بوده و در صورتی که جد پدری نیز در قید حیات نباشد و یا قدرت پرداخت نفقه به فرزند را نداشته باشد، مسئولیت پرداخت نفقه از وی ساقط گردیده و بر ذمه مادر گذاشته میشود.
در صورتی که مادر نیز فوت نموده باشد و یا تمکن مالی جهت پرداخت نفقه را نداشته باشد، نفقه فرزند یا فرزندان بر ذمه جد مادری خواهد بود. از این رو پس از مادر هم مادر بزرگ می بایست این تکلیف را بر عهده بگیرد. لازم است بدانید که در خصوص پرداخت نفقه به فرزند، هیچ فرقی میان فرزند مشروع و نا مشروع وجود نداشته و بر اساس قانون مدنی فرزند نا مشروع هم همچون فرزند متولد شده از نکاح صحیح به حساب می‌آید.
در ماده 1204 قانون مدنی نیز نفقه فرزند به درستی تعیین شده که آن هم مثل نفقه زن، دربرگیرنده خوراک، پوشاک، مسکن، هزینه بهداشت و درمان، تحصیل و… میشود. نفقه اقارب یا نفقه بستگان مانند زن و فرزند می‌بایست به منظور رفع نیازهای ایشان باشد و به طور مثال: نمی‌توان هزینه تفریحات بسیار زیاد و خرج های نامتعارف را جزو این نیازها به حساب آورد.
