مهمترین نکات کلیدی در لایحه نویسی (شکایت و طرح دعوی)

لایحه در لغت به چه معناست؟

 قبل از آنکه بخواهیم به موضوع لایحه نویسی بپردازیم، بهتر است مفهوم اولیه لایحه را در فرهنگ لغت بدانیم. طبق فرهنگ دهخدا، لایحه را می توان یک سند مکتوب دانست که ارزش قانونی و حقوقی دارد. لایحه کلمه‌ای است با معانی متفاوت، زیرا در برخی از موارد لایحه به عنوان یک طرح پیشنهادی در مجلس استفاده می شود و گاهی به عنوان یک دفاعیه توسط متهم در دادگاه ارائه می گردد. به همین خاطر لایحه دارای معانی متفاوتی است.

شناخت انواع لایحه

با توجه به قسمت فوق دانستیم، لایحه انواع متعدد دارد. در واقع لایحه به دو قسم تقسیم می شود: لایحه حقوقی و لایحه پیشنهادی دولت. هدف ما در این مقاله پرداختن به موضوع لایحه نویسی حقوقی برای دادگاه می باشد.

لایحه نویسی حقوقی به منظور دفاع در دادگاه، عموماً با کمک اسناد و مستندات نوشته می شود. در واقع برای نوشتن لایحه حقوقی، بهتر است کارشناسان این اقدام را انجام دهند. چرا که هنگام نوشتن لایحه، باید مواد قانونی و دفاعیات متهم به طور کامل ذکر شوند تا در دادگاه به قاضی اعلام شده و قضاوت درستی در رابطه با متهم صورت بگیرد.

شرایط لایحه نویسی به این صورت است که وقتی شما به عنوان خواهان از فرد دیگری به عنوان خوانده شکایت دارید؛ باید به سراغ نوشتن لایحه (دادخواست) بروید. برای این منظور، باید به وکلا یا افرادی که در این زمینه تخصص دارند؛ مراجعه نمایید تا با توجه به موضوع شکایت و مسئله ای که میان شما و فرد مقابل به وجود آمده است؛ لایحه مناسبی تدوین گردد. در واقع اولین لایحه ای که توسط شاکی یا خواهان به دادگاه اعلام می شود؛ طرح دعوی نام دارد. بعد از این مرحله خوانده یا همان متشاکی، به محضر دادگاه احضار می گردد. سپس خوانده نیز، بر اساس مواد قانونی و مستندات موجود، لایحه دفاعیه ای را برای خود تنظیم نموده و به دادگاه اعلام می دارد.

لایحه نویسی توسط خواهان و خوانده

مطمئنا در یک موضوع شکایت، هیچ کسی به اندازه خواهان و خوانده از جزئیات موضوع مطلع نیستند. به همین خاطر شاید گمان کنید بهترین فردی که می‌تواند لایحه نویسی شکایت را برعهده بگیرد، خواهان است. همچنین به دلیل  اینکه خوانده نیز، از جزئیات دعوا مطلع است؛ بیشترین صلاحیت را برای نوشتن لایحه و دفاع از خود دارد. اما اینطور نیست. زیرا لایحه نویسی دارای اصول و قواعدی می‌باشد که هر فردی نمی‌تواند آن ها را رعایت نماید. اولین و مهمترین نکته و ویژگی که موجب می شود هر کسی نتواند لایحه قانونی بنویسد؛ مواد قانونی و تبصره هایی است که در قانون وجود دارد.

فردی که وظیفه لایحه نویسی را بر عهده می‌گیرد؛ باید به تمام مواد قانونی و جزئیات جرایم در قانون مطلع باشد. زیرا در این صورت می تواند لایحه ای بدون عیب و نقص تقدیم دادگاه نماید و همچنین از موکل خود به درستی دفاع کند. موضوع دیگر آنکه طرز نوشتن لایحه بسیار مهم است. کسی که تصمیم می‌گیرد لایحه ای را برای دادگاه نگارش کند؛ باید قلمی روان، گویا و و فصیح داشته باشد. زیرا در لایحه نویسی بیان چارچوب دقیق شکایت و موضوع مورد دعوا، با استناد به مواد قانونی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. به این ترتیب اگر کسی قلم خوبی برای نوشتن نداشته باشد؛ کما اینکه به مواد قانونی نیز اشراف داشته باشد؛ باز هم نمی تواند در لایحه نویسی موفق عمل کند.

ویژگی دیگری که در لایحه نویسی مهم است؛ موضوع دعوا و شکایت می باشد. زیرا انواع لایحه حقوقی، نیاز به نگارش صحیح دارند. چون تمام لایحه ها به منظور دفاع از موکل نوشته نمیشوند. بلکه طرح دعوا می تواند از موضوع دیگری نشأت گرفته باشد. پس زمانی که کسی تصمیم به نوشتن لایحه می‌گیرد؛ باید از موضوع دعوا با خبر بوده و متناسب با آن شروع به نوشتن لایحه نماید.

آشنایی با انواع لایحه حقوقی

اکنون که با ویژگی‌های فرد مناسب برای لایحه نویسی آشنا شدیم؛ قصد داریم انواع لایحه حقوقی را نیز بشناسیم. آشنا ترین لایحه های که توسط همه ما شنیده شده است؛ لایحه دفاعیه می باشد. بسیاری از متهمین در دادگاه بنابر جرایم مختلف توسط وکیل خود اقدام به نوشتن لایحه دفاعیه می نمایند. که در این صورت، باید وکیل بر اساس قانون و آنچه در طی دعوا رخ داده است؛ از موکل خود دفاع نموده و سعی در کاهش مجازات او نماید.

اما گاهی برخی از افراد به وکلا مراجعه کرده و و درخواست لایحه نویسی به جهت توهین و تهدید همسر دارند. در چنین شرایطی، عموما خانم ها به دنبال نوشتن لایحه هستند. زیرا با تهدید و توهین همسر روبرو شده اند. وقتی مشخص شود خواهان (یعنی زن) به دلیل توهین و تهدیدات همسر از امنیت جانی برخوردار نمی باشد؛ می تواند به دادگاه شکایت کرده، طرح دعوا نماید و لایحه ای تحت عنوان: توهین و تهدید همسر به دادگاه تقدیم کند.

نوع دیگری از لایحه نویسی حقوقی، مربوط به شرایطی می شود که فردی به دنبال مطالبه مبلغ چک می باشد. فرض کنید شما طی معامله ای از شخصی یک برگه چک دریافت کرده‌اید. اما در موعد مقرر مبلغ قید شده در چک وصول نمی شود. به این ترتیب شما قصد دارید مبلغ چک را از شخص صادرکننده مطالبه کنید. بدین منظور باید به وکلا مراجعه کرده و اقدام به نوشتن لایحه برای دریافت و وصول مبلغ چک نمایید.

لایحه نویسی به منظور دفاع از حقوق شوهر، از دیگر لایحه‌های حقوقی است. این لایحه زمانی کاربرد دارد که زنی خانه خود را بدون دلیل ترک کرده باشد. در این صورت شوهر میتواند لایحه ای تحت عنوان دفاع از حقوق شوهر به دادگاه تقدیم کند و از حق خود دفاع نموده تا همسر به خانه بازگردد و تمکین نماید. 

مشاوره لایحه نویسی

 شاید در حین تشکیل پرونده و اعلام شکایت شما به دادگاه، نیازی به لایحه نویسی احساس نشده باشد. طبق قانون آیین دادرسی مدنی کشورمان نیز: نوشتن لایحه هم از خواهان یک دعوا قابل تنظیم است و هم از خوانده یک دعوا (طرف مقابل دعوا که نسبت به او ادعایی مطرح می شود) و همچنین اصولا الزامی به نوشتن آن وجود ندارد و می توانند تمامی اظهارات خود را شفاهی نزد قاضی، مطرح نمایند.

به این ترتیب هم خواهان و هم خوانده می توانند به صورت شفاهی در دادگاه درخواست و شکایت خود را به قاضی اعلام نمایند. به عبارت دیگر، لایحه نویسی برای ایجاد و ادامه روند پرونده امری اجباری نیست. اما به دلیل اینکه نوشتن لایحه، می تواند به دفاع از حقوق خوانده و خواهان کمک زیادی نماید؛ به تمامی افرادی که تشکیل پرونده داده و درگیر دادگاه و شکایت هستند، توصیه می‌کنیم از لایحه نویسی استفاده کنند. پس اگر در شرایطی قرار گرفتید که نیاز به نوشتن لایحه داشتید؛ حتما به وکیلی مراجعه کنید که تخصص و تجربه کافی برای نوشتن لایحه را داشته باشد. ضمن اینکه می توانید از سایت های حقوقی مثل: سایت مشاوره حقوقی آنلاین وکیلوند، برای مشاوره لایحه نویسی کمک بگیرید. این سایت حقوقی می تواند وکلای خوب و باتجربه را نیز به شما معرفی نماید.

قیمت لایحه نویسی

موضوع مهم دیگری که در رابطه با نوشتن لایحه وجود دارد؛ قیمت لایحه نویسی است. همانطور که می‌دانیم، اعلام دعوی و طرح شکایت به دادگاه هزینه هایی را به دنبال دارد. مهمترین و اصلی ترین هزینه ای که برای تشکیل پرونده و اعلام شکایت باید توسط خواهان و خوانده پرداخت شود؛ هزینه وکیل و لایحه نویسی است. ضمن اینکه بسیاری از افراد قیمت و نرخ دقیق لایحه نویسی را نمی دانند. این موضوع ممکن است در زندگی هر فردی فقط یک بار رخ دهد و مانند سایر موضوعات روزمره (مثل: خرید نان، لباس، ماشین و غیره ) شفاف نباشد. پس حتما قبل از اقدام به تنظیم قرارداد با وکیل و یا درخواست نوشتن لایحه، نسبت به نرخ دقیق این موضوع توسط مراجع قانونی، اطلاع لازم را کسب کنید.

همچنین هزینه‌ای که توسط شما برای لایحه نویسی به وکیل پرداخت میشود؛ باید مبلغی منصفانه و در عین حال کارآمد باشد. زیرا هر مبلغی که توسط شما به منظور نوشتن لایحه به وکیل پرداخت می شود؛ برای احقاق حق و نتیجه بخش بودن پرونده است. پس ضمن اینکه از وکلای خوب، با تجربه و منصف برای پرونده خود استفاده می کنید؛ باید نسبت به نرخ و قیمت لایحه نویسی تحقیق انجام داده و با آگاهی کامل این مراحل را پشت سر بگذارید.

روش تنظیم لایحه حقوقی (دفاعیه)

در متون اداری بایستی شما برخی اصول را رعایت کنید. همین موضوع را در چگونگی نگارش لایحه حقوقی مشاهده می‌کنید و لازم است به آن پایبند باشید. توجه داشته باشید که خیلی سریع بر سر اصل موضوع رفته و از اضافه‌گویی خودداری نمایید. 

سعی کنید متن شما در مدتی کوتاه، که مطالبی را که لازم است بیان کند. در شیوه تنظیم لایحه حقوقی، در ابتدا بایستی به بخش‌های گوناگون لایحه توجه داشته باشید. در قسمت مقدمه لایحه، لازم است شرحی از واقعیتی که رخ داده را بیان نمایید. 

هنگامی که قاضی متن لایحه شما را می‌شنود، بایستی بداند که در رابطه با چه مسئله‌ای صحبت می‌کنید و بر سر چه مسئله‌ای دچار اختلاف گردیده‌اید. لازم است در قسمت مقدمه، علت و سوابق به وجود آمدن اختلاف را به طور مختصر بیان کنید تا مخاطب از موضوع مطلع گردد.

در بخش بعدی به متن لایحه خواهید رسید. در این قسمت بایستی استدلال‌ها را بیان کرده و برای آنها شواهدی را تقدیم نمایید. به وسیله این ضمائم و استدلال‌هایی که بیان کردید، به قاضی کمک خواهید کرد که درک بیشتری از تقاضای شما داشته باشد و با نظر شما همسو تر گردد.

در قسمت آخر هم بایستی نتیجه‌گیری کنید. با در نظر گرفتن مقدمه و متنی که نوشته‌اید، می‌بایست نتیجه‌گیری را بنویسید.

ثبت لایحه حقوقی

به منظور ثبت یک عریضه، لازم است از طریق سایت سامانه ثنا اقدام نمایید. در قدیم وکلا خود لایحه را به دادگاه تسلیم می‌کردند که این موضوع موجب اتلاف وقت بسیاری می‌گردید.

با وجود این، با پیشرفت فناوری و نقش اینترنت در زندگی ما، این سامانه هم جهت ثبت لایحه‌های حقوقی و دفاعیه فعال گردید تا اشخاص بتوانند تقاضای خود را به شکل الکترونیکی بارگذاری نمایند.

جهت آشنایی با روند انجام این کار می‌توانید عبارت "نحوه ثبت لایحه حقوقی در سامانه ثنا" را در گوگل سرچ کرده تا به‌ شکل دقیق‌تری نحوه ثبت درخواست در این سامانه به شما آموزش داده شود. 

به طور کلی، لازم است در ابتدا یک صفحه در این سامانه باز کنید و مشخصات خود را وارد نمایید. بعد از تأیید این مراحل و سپری شدن مرحله ثبت ‌نام، می توانید لایحه خود را بارگذاری نمایید. وکلا با بهره‌گیری از این سامانه قادر خواهند بود در مدت کوتاه‌تری لایحه را به دادگاه تقدیم نموده و زمان بیشتری را برای پرونده‌ها صرف کنند.

چند نکته مهم در خصوص نحوه تنظیم لایحه دفاعیه حقوقی

نخستین نکته‌ای که لازم است در شیوه تنظیم لایحه حقوقی در نظر داشته باشید، قسمت‌های مختلف لایحه می‌باشد. در ابتدا بایستی یک مقدمه‌ بنویسید که بیان کننده کلیات موضوع باشد. در متن استدلال‌ها و ضمائم را اضافه کرده و در قسمت نتیجه‌گیری، یک جمع‌بندی از متن و مقدمه ارائه نمایید.

دومین نکته مربوط به شکل ظاهری لایحه است. بهتر است که لایحه خود را در یک برگه که از سربرگ معتبری برخوردار است یادداشت نمایید. همچنین فونت، نوع کاغذ و اندازه کلمات هم بایستی زیبا و خوانا باشند.

هنگامی که لایحه شما از شکل ظاهری مطلوبی برخوردار باشد، احساس احترام را به قاضی القا خواهید کرد. از سوی دیگر، یک لایحه تمیز و مرتب بیان کننده شخصیت شما و احترام دادگاه است. در یک لایحه خط خوانا اعتبار آن را افزایش می‌دهد.

سومین نکته مربوط به لحن لایحه است. در نوشتن لایحه حقوقی، لازم است لحن صحیحی را رعایت کنید. بایستی در نوشتار خود احترام را رعایت کرده و کلمات را به خوبی به کار ببرید.

بهره‌گیری از قواعد دستوری زبان فارسی و املای صحیح کلمات بیان کننده سواد شما و احترام به دادگاه می‌باشد که لازم است حتما رعایت گردد. جهت نگارش لایحه، می‌توانید از اشخاصی که در این زمینه فعالیت می‌کنند، مشاوره بگیرید تا یک متن خوانا و معتبر برای شما تنظیم کنند. 

در نوشتن متن لایحه باید خطاب صحیح به کار ببرید و قاضی و سایر قضات دادگاه را با احترام خطاب قرار دهید. جهت اشاره به قاضی عبارت رئیس را به کار ببرید و از به کار بردن حاج ‌آقا خودداری نمایید.

قضات دیگر را هم عالی‌جناب خطاب کنید؛ زیرا آنها هم از اهمیت بسیاری در دادگاه برخوردار هستند. در پایان هم کاملا احترام را حفظ کنید و حتی شخصی که از وی شکایت دارید را محترمانه خطاب کنید. این کار کیفیت لایحه شما را افزایش می‌دهد و شما را شخصی محترم جلوه می‌دهد.

تنظیم انواع لایحه دفاعیه کیفری و حقوقی

تنظیم و نوشتن انواع لایحه دفاعیه ممکن است به قلم افراد اصیل دعوا باشد و یا توسط وکیل دعاوی حقوقی و کیفری نگارش شده باشد. و یا توسط عریضه نویس که عرض حال طرف دعوا را نگارش می‌کند، باشد. 

لازم است بدانید که تنظیم لایحه دفاعیه در دعوای کیفری همچون شکایت از جرم کلاهبرداری، از طرف شاکی بایستی شامل اثبات وقوع جرم و ارائه دهنده عناصر تشکیل دهنده جرم و انتساب نتیجه مجرمانه به مجرم است. اما در تنظیم لایحه دفاعیه از طرف خوانده دعوای حقوقی مواردی اعم از عدم انتساب امضا به او، درخواست ارجاع امر به کارشناسی، وجود جعل در متن سند، ایراد جرح به گواهان خواهان و... درج و مورد تاکید واقع گردد.

نکته: اکثر موارد درج شده در متن، ضمن تنظیم لایحه از جمله درخواست ارجاع امر به کارشناسی یا داوری یا درخواست دریافت کپی از اوراق پرونده و یا لایحه شخص مقابل، از طرف هر کدام از اصحاب دعوا امکان‌پذیر و مفروض می‌باشد.

اهمیت تنظیم لایحه در دعوا

زمانی که جلسه رسیدگی تشکیل می‌گردد، قاضی شخصا یا از طریق منشی دادگاه، نسبت به تنظیم اظهارات دو طرف در صورت‌جلسه رسیدگی اقدام می‌کند.

تمامی دفاعیات یا گفته‌ها و اظهارات و بیانات دو طرف بایستی در صورت‌جلسه ذکر گردد. ولی سوالی که مطرح می‌شود این است که آیا کوچک‌ترین احتمالی مبتنی بر عدم نگارش و درج نکته‌ای در صورت‌جلسه وجود ندارد؟ آیا امکان دارد سخن مهمی مثل اقرار نادیده گرفته شود و در صورت‌جلسه ذکر نشود؟ آیا امکان دارد از ذکر نکته یا نکات مهمی ضمن جلسه رسیدگی و در جلسه دادگاه غافل گردید؟

پاسخ مثبت است. بنابراین بهترین کار این می‌باشد که در قالب تنظیم لایحه دفاعیه تمامی مطالب و گفته‌های خود را به طور مکتوب به محکمه تقدیم نمایید تا به قاضی دادگاه نیز با مطالعه لایحه مفید شما کمک شایانی صورت گرفته باشد.

زمان تقدیم لایحه

لازم است بدانید تا قبل از اعلام ختم رسیدگی توسط قاضی، خواهید توانست اقدام به تنظیم لایحه دفاعیه و تقدیم آن به محکمه نمایید. امکان دارد در عمل مشاهده کنید که بعد از اعلام ختم رسیدگی به دعوا، هم فرد یا افراد دعوی نسبت به تقدیم لایحه تکمیلی به محکمه اقدام می‌کنند و قاضی رسیدگی کننده نیز حکم ثبت آن را می‌دهد. 

در این شرایط قاضی موظف نیست به مفاد لایحه تسلیمی شما توجه کند و آن را مورد بررسی و رسیدگی قرار دهد. از این رو در اغلب موارد تنظیم لایحه و تسلیم آن به محکمه بعد از اعلام ختم رسیدگی کاری بیهوده و بدون داشتن نتیجه ای مفید خواهد بود.