مطابق با قانون مدنی کشورمان، طلاق اساسا حقی است برای مرد، اما تحت شرایطی به خانم نیز اعطا می‌شود. دلیل این مسئله نیز حمایت هرچه بیشتر از حقوق زن در ازدواج است. مواردی که خانم اصطلاحا «حق طلاق» پیدا می‌کند، پرشمارند و در این مطلب قصد داریم به بحث نفقه بپردازیم.
نفقه زن علی‌الاصول برعهده شوهر است. نفقه در واقع حالتی مانند مهریه دارد و از جمله حقوق مالی قطعی زن در بحث ازدواج است، در نتیجه عجیب نیست که با عدم پرداخت آن، زن تحت شرایطی امکان درخواست طلاق به علت عدم پرداخت نفقه از شوهرش را پیدا خواهد کرد. آن‌چه در ادامه آورده‌ایم، صفر تا صد بحث نفقه و طلاق و راه‌های اثبات عدم پرداخت آن در دادگاه است. با ما همراه باشید.
منظور از نفقه چیست؟
برای آن‌که تاثیر نفقه را بر حق طلاق خانم بهتر درک کنیم، بد نیست در ابتدا اشاره‌ای به مفهوم نفقه داشته و اشاره‌هایی را که به آن در قانون مدنی شده بازگو کنیم. شما می‌توانید مبلغ نفقه زن در سال 1402 را از مراجع معتبر استعلام بگیرید.
بر اساس فقه اسلامی، تامین هزینه‌های زندگی مشترک اساسا با مرد است. علت این مسئله نیز با واکاوی نقش زن در خانه روشن می‌شود. مسائل داخلی خانوادگی مانند تربیت فرزندان، رسیدگی به فرزندان و همچنین مسائل درونی خانه بر عهده خانم است؛ در نتیجه تمین نیازهای مالی زن اهمیت بالایی داشته و باید توسط زوج صورت گیرد. از همین جهت است که تامین امورات مالی خانم بر عهده مرد گذاشته است. همین امورات مالی که در زندگی روزمره جریان دارند و باید به زن تعلق گیرند، تحت عنوان «نفقه» یاد می‌شوند.
ماده 1107 قانون مدنی در تعریف نفقه چنین آورده است:
«نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه‌های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض».
ماده 1106 قانون مدنی به صراحت پرداخت نفقه را بر دوش مرد می‌گذارد:
«در عقد دائم نفقه زن بر عهده شوهر است».
تمکین زن از مرد، شرط پرداخت نفقه توسط شوهر
اشاره کردیم که پرداخت نفقه از این جهت برعهده مرد است ک اداره امور خانه برعهده زن گذاشته شده و اوست که باید مسائل درون خانوادگی را برعهده بگیرد. در نتیجه عجیب نیست زمانی که خانم از این وظیفه خود شانه خالی کند، پرداخت نفقه به وی نیز به موضوعیت نداشته باشد. این بحث که به اسم «تمکین زن به شوهرش» در فقه و قانون مدنی کشورمان مطرح شده، از جمله شرایط طلاق به علت عدم پرداخت نفقه است و پرداخت نفقه در صورت عدم تمکین مستلزم طی کردن مراحل قانونی به خصوصی است. یعنی این‌که زن در صورتی مستحق نفقه است، که به شوهرش تمکین داشته باشد:
-
تمکین عام
شرط اول پرداخت نفقه به زن، تمکین عام وی از شوهرش است. یعنی زن در خانه از مرد فرمانبرداری داشته باشد و با او زیر یک سقف مشترک زندگی کند.
-
تمکین خاص
یعنی زن در مسائل جنسی زناشویی، از همسرش تبعیت داشته باشد. نکته مهم این‌که اگر مرد بیماری مقاربتی داشته باشد یا حتی به بیماری‌های روانی مثل جنون مبتلا باشد، زن میتواند به شوهرش تمکین نکند. در این حالت پرداخت نفقه باز هم برعهده مرد خواهد بود.
لیستی از حرفه‌ای ترین مشاورین حقوقی را ببینید: بهترین وکیل های طلاق در تهران
طلاق به علت عدم پرداخت نفقه امکان‌پذیر است؟
پاسخ کوتاه به سوال فوق این است: بله؛ اما به شرط‌ها و شروط‌ها!
اجازه دهید در ابتدا ببینیم که قانون در مورد طلاق گرفتن از طریق نفقه چه چیزی گفته است. مطابق با 1129 قانون مدنی:
«در صورت استنکاف شوهر از دادن نفقه و عدم امکان اجرای حکم محکمه و الزام او به دادن نفقه، زن میتواند برای طلاق به حاکم رجوع کند و حاکم شوهر را اجبار به طلاق می‌نماید. همچنین است در صورت عجز شوهر از دادن نفقه».
آن‌طور که از ماده فوق برمی‌آید، اگر زن بتواند ثابت کند که ترک انفاق مرد بدون عذر موجه بوده، همین یک دلیل برای دادن حق طلاق یک طرفه به زوجه کافی خواهد بود. بنابراین در این حالت نیازی نیست که زن سایر مفاد عسر و حرج را برای جدایی در دادگاه ثابت کند.
البته همان‌طور که گفتیم، درخواست طلاق به دلیل عدم پرداخت نفقه شروطی هم دارد. یعنی روال کار باید طی شود تا در نهایت دادگاه حکم به طلاق یکطرفه دهد. روال کار هم به این ترتیب است:
بعد از آن‌که خانم توانست ترک انفاق شوهرش را در دادگاه ثابت کند، دادگاه اجرائیه‌ای صادر می‌کند که مطابق آن مرد مکلف خواهد شد که نفقه را به همسرش بپردازد. حالا اگر با حکم دادگاه نیز نتوان زوج را ملزم به پرداخت نفقه کرد یا این‌که به طور کلی مرد از توان مالی کافی برای پرداختن نفقه همسر خود برخوردار نباشد، خانم میتواند دعوای طلاق به علت عدم پرداخت نفقه را مطرح کرده و از این طریق طلاق یکطرفه خود را از دادگاه خواستار شود.
آیا عدم پرداخت نفقه مجازات هم دارد؟
وصف کیفری عدم تادیه نفقه مسئله‌ای است که خیلی به آن توجه نمی‌شود، اما قانون‌گذار آن را به رسمیت شناخته است. مطابق با ماده 642 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) ترک انفاق حتی میتواند موجب حبس شود. در این ماده این‌طور آمده:
«هرکس با داشتن استطاعت مالی نفقه زن خود رادر صورت تمکین ندهد یا از تادیه نفقه سایر اشخاص واجب‌النفقه امتناع نماید، دادگاه او را از سه ماه و یک روز تا پنج ماه حبس محکوم می‌نماید».
نکته: در نظر داشته باشید که این تعقیب کیفری شرایط خاصی دارد و تنها در صورتی ممکن است که شاکی خصوصی از شوهر شکایت کند. این جرم در اصطلاح «جرم قابل گذشت» است و با جلب رضایت شاکی نیز دستور تعقیب لغو می‌شود.
اثبات عدم پرداخت نفقه و طلاق
می‌رسیم به یکی از مراحل سخت کار؛ جایی که خانم (یا وکیل نفقه به نیابت از زوجه) باید در دادگاه ثابت کند که شوهرش در مدت گذشته به وی نفقه نداده و همچنان از پرداخت نفقه به وی امتناع می‌کند.
اثباب عدم پرداخت نفقه از طریق روش‌های صورت می‌گیرد که به مجموع آن‌ها می‌گویند «ادله اثبات دعوی». اساسا کلیه دعاوی در دادگستری تحت این دلایل رسیدگی می‌شوند و پرونده‌های طلاق و نفقه نیز از این قاعده مستثنی نیستند. مواردی مثل «اقرار»، «شهادت شهود»، «بینه»، «قسم» و «علم قاضی» از جمله مهم‌ترین موارد ثابت‌کننده دعوای نفقه در دادگاه هستند.
به عنوان مثال، اگر آقا به عدم پرداخت نفقه اقرار کرد، دعوی در دادگاه ثابت می‌شود و کار خانم ساده خواهد بود. اما اکثر اوقات چنین نیست. در نتیجه خانم باید به کمک آگاهی و شهادت آشنایان و یا تقاضای اتیان سوگند از جانب مرد، این مسئله را ثابت کند. یکی دیگر از روش‌هایی که اخیرا مورد استفاده قرار گرفته و موجب علم قاضی می‌شود، استعلام حساب زوجین است. خانم میتواند درخواست استعلام حساب بدهد تا از آن طریق ثابت کند که پولی از حساب آقا به خانم واریز نشده و به جای آن برخی آشنایان و افراد دیگر مبالغ مورد نیاز زن را پرداخته‌اند.
مراحل و مدارک لازم برای طلاق به علت عدم پرداخت نفقه
زوجه به عنوان خواهان پرونده ترک انفاق و طلاق، باید پس از آماده کردن مدارک مورد نیاز، مراحل زیر را تا رسیدن به خواسته خود طی نماید:
-
ثبت‌نام در سامانه ثنا و احراز هویت در آن
-
تنظیم دادخواست مطالبه نفقه معوقه
-
مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی جهت ثبت دادخواست
-
ارسال پرونده به دادگاه صالح و ابلاغ زمان جلسه رسیدگی به طرفین
-
تشکیل جلسه رسیدگی دادگاه جهت صدور حکم محکومیت مرد برای عدم پرداخت نفقه معوقه و جاریه
-
صدو رای محکومیت مرد، رسیدگی به دعوای تجدیدنظرخواهی و در نهایت قطعیت حکم تادیه نفقه
-
مراجعه زوجه به دفتر دادگاه و دریافت اجرائیه ری صادره
-
تنظیم دادخواست صدور حکم طلاق به علت عدم پرداخت نفقه و ثبت آن در دفتر خدمات الکترونیکی قضایی، به همراه ری و اجرائیه صادره شده
-
ارسال مدارک به دادگاه جهت صدور حکم طلاق یک طرفه زن
-
صدور نمونه رای طلاق به دلیل عدم پرداخت نفقه توسط دادگاه
به شکل غیرحضوری از بهترین وکلا کمک بگیرید: مشاوره حقوقی تلفنی
نمونه دادخواست طلاق به علت عدم پرداخت نفقه
بعد از آن‌که مرد به ترک انفاق محکوم شد اما رویه‌ای تحت عنوان عدم پرداخت نفقه بعد از محکومیت را در پیش گرفت (چه آن‌که واقعا توان مالی نداشته باشد، چه آن‌که زوجه و دادگاه نتوانستند وی را به پرداخت نفقه اجبار کنند)، زن میتواند دادخواست طلاق به استناد ترک انفاق را مطرح کند. این دادخواست البته توسط وکیل طلاق از طرف زن تهیه می‌شود و ما جهت آشنایی کلی شما با چنین دادخواستی، یک نمونه از آن را آورده‌ایم:
«ریاست محترم دادگاه …..
با سلام
احتراما به عرض می‌رساند
این‌جانب به موجب عقدنامه شماره …………..… مورخ ………………… دفترخانه شماره … شهرستان ……………… به عقد دائم …….. درآمده‌ام؛ و صاحب ………. فرزند پسر/ دختر/ بدون فرزند هستیم.
ایشان به مدت ………. از تاریخ ……… از پرداخت نفقه خودداری کرده‌اند؛ و به موجب دادنامه شماره ………….…. مورخ ……………… نیز به عدم پرداخت نفقه محکوم شده‌اند.
اجراییه به خوانده ابلاغ شد، اما تاکنون هیچ اقدامی در جهت پرداخت نفقه انجام ندادند. هم‌اکنون این‌جانب با تقدیم این دادخواست و به استناد ماده ۱۱۱۹ و تبصره ماده ۱۱۳۳ قانون مدنی و همچنین بند یک شروط ضمن طلاق مندرج در عقدنامه، صدور حکم مبنی بر اجرای صیغه طلاق به انضمام کلیه خسارات و هزینه دادرسی در حق بنده را تقاضا می‌کنم».
سخن پایانی
نفقه از جمله حقوق قطعی و مسلم زن است و در صورتی که آقا بدون عذر موجه از پرداخت آن امتناع کند، خانم میتواند در دادگاه طرح دعوی کرده و حتی تا مرحله طلاق پیش برود. با این حال در این مسیر پیچیدگی‌های حقوقی بسیاری هم وجود دارد که پشت سر گذاشتن آن‌ها به نحو احسن، نیازمند به بهره‌مندی از خدمات مشاوره حقوقی خانواده دارد.
ما در همین راستا در مجموعه وکیل وند جمعی از بهترین وکلای طلاق، نفقه و مهریه را گردهم آورده‌ایم تا پاسخ‌گوی نیازهای شما در این حوزه باشند. می‌توانید رزومه و سابقه کاری وکلای مختلف را با یکدیگر مقایسه کرده و با رزرو یک جلسه مشاوره حقوقی رایگان، با خیال راحت گزینه مناسب خود را انتخاب کرده و صفر تا صد کار خود را به بهترین‌ها بسپارید. ما تا انتها کنار شماییم.