بیمه بیکاری چیست و شرایط دریافت بیمه بیکاری

یکی از وظایف اجباری و قانونی کارفرمایان در برابر کارگران و کارمندان خود تعهد به بیمه کردن آنان می باشد هرچند که اغلب مشاهده می شود بسیاری اشخاص بدلایل مختلفی حاضر به شروع فعالیت در شرکت یا کسب و کارهایی می شوند که مایل به بیمه نمودن پرسنل خود نیستند که این موضوع خود بار حقوقی سنگینی بر دوش کارفرمایان خواهد گذاشت اما موضوعی که در این میان مطرح است استفاده کارمندان و کارگرانی از بیمه بیکاری در زمان تعدیل نیرو می باشد.

بیمه بیکاری چیست؟

چارچوبی قانونی در راستای حمایت از حقوق کارگران می باشد که توسط قانون کار در نظر گرفته شده تا اشخاص در صورت از دست دادن شغل خود بتوانند تا زمان پیدا کردن شغل دیگر حداقل حقوق پایه کارگری را دریافت نمایند تا امرار معاش آنان مختل نشود.

بیکار از نظر قانون کیست؟

از منظر قانون هرگاه شخصی که بدون اراده و میل خود شغل خود را از دست بدهد حال این عمل چه با تصمیم کارفرما باشد و یا بواسطه قوه قهریه مانند سهیل ،زلزله و یا از بین رفتن محل کارگاه، قانون گذار چنین شخصی را که آمادگی شروع فعالیت را داشته ولی در حال حاضر شاغل نمی باشد را بیکار در نظر خواهد گرفت و چنین شخصی را مستحق دریافت بیمه بیکاری می داند.

شرایط صحت قرارداد کار چیست

موضوع مهمی که باید کارفرمایان و کارگران در نظر داشته باشند رعایت ماده 9 قانون کار می باشد که به صراحت به شرایط صحت قرارداد کار اشاره نموده است هرچند که در تبصره ماده فوق بیان شده است «اصل بر صحت کلیه قراردادها می باشد مگر آنکه بطلان آن در مراجع ذی صلاح به اثبات برسد.» باید توجه داشت که تخطی از این شرایط می تواند عواقب جبران ناپذیری برای طرفین داشته باشد. شرایط کلی بیان شده در این ماده بدین شرح است:

1-    مشخص بودن نوع حرفه، کار و یا وظیفه ای که کارگر باید به آن اشتغال داشته باشد.

2-    مشخص بودن حقوق ( حداقل پایه حقوق اداره کار) و مزایای آن.

3-    تعیین میزان ساعت کار، تعطیلات و مرخصی.

4-    مشخص کردن محل انجام کار .

5-    ذکر تاریخ انعقاد قرارداد.

6-    تعیین مدت قرارداد.

7-    بیان موارد دیگری که بر اساس عرف آن حرفه لازم به ذکر است.

اقدامات پس از اخراج شدن چیست ؟

یکی از نکات مهمی که کارگران اغلب از آن آگاهی ندارند ، مراجعه به واحد تعاون، کار و رفاه اجتماعی از زمان اخراج شدن تا حداکثر 30 روز پس از آن تاریخ می باشد و شخص باید با این کار ضمن اعلام از دست دادن شغل خود، آمادگی خود را برای اشتغال به کار تخصصی خود و یا کار مشابه آن اعلام نماید. چنانچه شما به هر دلیلی موفق نشوید ظرف مهلت 30 روز از تاریخ اخراج شدن اقدامات لازم را بعمل آورید می بایست با بیان دلایل قانع کننده و همچنین اخذ نامه ای از کارفرما به شعبه تامین اجتماعی محل مربوطه مراجعه کرده و درخواست خود را تقدیم کنید باید توجه داشت رعایت نکردن این موضوع می تواند بهانه ای برای عدم تعلق بیمه بیکاری به شخص شود.

شرایط دریافت بیمه بیکاری چیست ؟

بیمه شدگانی که شغل خود را به هر دلیل از دست داده و حال به دنبال دریافت بیمه بیکاری تا پیدا کردن شغلی دیگر می باشند تنها درصورت احراز شرایط قانونی ذیل مستحق دریافت بیمه بیکاری خواهند بود:

1 – شخص مشمول قانون کار و تامین اجتماعی باشد.(در واقع قرارداد کار می بایست بر اساس شرایط مقرر در ماده 9 قانون کار تنظیم شده باشد و کارفرما حق بیمه شخص را پرداخت نموده باشد).

2- شخص تبعه کشور خارجی نباشد.

3- مستمری بگیر بازنشتسه و یا از کار افتاده نباشد.

4- حداقل 6 ماه سابقه بیمه داشته باشد.

5- در زمره صاحبان حرف و مشاغل آزاد و بیمه شدگان اختیاری نباشد.

همانطور که اشاره شد یکی از شروط استحقاق بیمه بیکاری دارا بودن حداقل شش ماه سابقه بیمه می باشد اما سازمان تامین اجتماعی در این میان یک استثنا در نظر گرفته آن هم از دست دادن کار به علت حوادث غیر مترقبه مانند سیل، جنگ ، آتش سوزی و... می باشد. در چنین شرایطی چنانچه شخص حتی در روز اول کاری در اثر این حوادث شغل خود را از دست داده باشد با دارا بودن شرایط ذکر شده مستحق دریافت بیمه بیکاری خواهد بود.

مدت پرداخت بیمه بیکاری

تعیین مدت زمان پرداخت مقرری بیمه بیکاری بر اساس سابق پرداخت حق بیمه می باشد و حداکثر مدت دریافت بیمه بیکاری برای اشخاص مجرد 36 ماه و برای اشخاص متاهل 50 ماه می باشد.

در چه صورت بیمه بیکاری قطع می شود؟

به طور کلی در 7 حالت پرداخت مقرری بیمه بیکاری قطع خواهد شد:

1-    درصورت اشتغال مجدد.

2-    عدم حضور غیر موجه در دوره های کارآموزی و یا سوادآموزی سازمان تامین اجتماعی.

3-    خوداری از قبول شغل تخصصی و یا مشابه.

4-    بیمه شده مشول استفاده از مستمری بازنشستگی یا از کار افتادگی کلی شود.

5-    بازگشت به کار اولیه و دریافت مزد ایام بلاتکلیفی از سوی کارفرما.

6-    پایان مدت زمان پرداخت مقرری.

7-    درصورت فوت شخص.

مدارک مورد نیاز بیمه بیکاری

کسانی که قصد دریافت بیمه بیکاری را دارند، لازم است ابتدا مدارک لازم را تهیه نموده و با مراجعه حضوری به اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی آن ها را به مسئول مربوطه تحویل بدهند.

مدارک مورد نیاز بیمه بیکاری شامل: اصل و کپی یکسال آخر قرارداد کار یا رای صادر شده، چهار قطعه عکس 3*4، اصل و کپی مدرک تحصیلی یا فنی، اصل و کپی تمام صفحات شناسنامه، اصل و کپی کارت ملی، اصل و کپی گواهی کار از شرکت، اصل و کپی کارت پایان خدمت، کپی صفحه اول دفترچه بیمه و معرفی نامه کارفرما می باشد.

لازم به ذکر است که دریافت بیمه بیکاری منوط به ارسال نامه ای مکتوب از سوی کارفرما به اداره کار مرکزی استان مربوطه و بیان دلیل بیکار شدن غیر ارادی فرد است. همچنین کارفرما باید زمان اخراج از کار را در آن نامه درج نموده و تاریخ نامه نیز مصادف با یک روز بعد از پایان قرارداد باشد.

نکات قابل توجه بیمه بیکاری

تعدادی از نکات قابل توجه در ارتباط با بیمه بیکاری در زیر ذکر شده است:

• مبلغ دریافتی بیمه بیکاری مشمول مالیات نمی باشد.
• همسر فردی که تحت تکفل بیمه بیکاری است، امکان مطالبه مهریه خود را از محل این مستمری دارد.
• کارگرانی که در حوزه پروژه های عمرانی فعالیت می کنند و کار آن ها به صورت غیر دائمی است، بعد از پایان قرارداد کار مشمول بیمه بیکاری نمی باشند؛ زیرا ماهیت این نوع قراداد ها غیر دائمی به حساب می آید.
• دریافت مستمری بیمه بیکاری برای آقایان در صورت داشتن کارت پایان خدمت امکان پذیر است؛ اما سربازان تحت تکفل این بیمه در صورتی که ظرف حداکثر 2 ماه پس از اتمام سربازی به محل کار خود بازگردد و کارفرما به اشتغال مجدد او رضایت ندهد، در حالی که سایر شرایط دریافت بیمه را دارا باشد، امکان استفاده از بیمه بیکاری را خواهد داشت.
• کارگرانی که نسبت به باز خرید سوابق خدمت خود اقدام می کنند نیز مشمول بیمه بیکاری می باشند.
• در صورتی که یک کارگاهی حداکثر 5 کارگرِ مشغول به کار دارد، پرداخت حق بیمه به اختیار کارفرما و توافق آن ها وابسته می باشد.
• چنانچه یک کارگر تحت تکفل بیمه بیکاری مجددا استخدام شود و میزان حقوق و مزایای آن کمتر از مقرری تعیین شده باشد، همچنان مشمول این بیمه می باشد و مابه التفاوت دریافتی نیز توسط بیمه به او پرداخت می شود.
• افرادی که مشمول مستمری از کار افتادگی جزئی هستند، می توانند همزمان از مقرری بیمه بیکاری نیز استفاده نمایند.

محاسبه مبلغ پرداختی بیمه بیکاری

مبلغ مقرری پرداختی بیمه بیکاری طبق قانون به میزان 55 درصدِ متوسطِ حقوق فرد است و به میزان 10 درصد برای افراد تحت تکفل او (تا 4 نفر) قابل افزایش نیز می باشد؛ البته این میزان مشروط به دو مورد زیر است:

از حداقل دستمزد تعیین شده توسط شورای عالی کار (در سال جاری) کمتر باشد و از 80 درصد حقوق بیمه شده بیشتر نباشد.

نحوه ثبت نام غیر حضوری بیمه بیکاری

ثبت نام بیمه بیکاری علاوه بر مراجعه حضوری به روش غیر حضوری نیز امکان پذیر می باشد و در ادامه مراحل آن به طور کامل بیان شده است:

1- مراجعه به سایت بیمه بیکاری به آدرس bimebikari.mcls.gov.ir

2- وارد کردن کد ملی، شماره بیمه و شماره بیمه کارگاه جهت ثبت درخواست

3- مشاهده و تکمیل فرم درخواست برقراری مقرری بیمه بیکاری (فرم شماره یک) و ثبت درخواست

4- مشاهده کد رهگیری و دریافت آن از طریق پیامک به شماره ثبت شده در سایت

5- دریافت سایر اطلاع رسانی ها از طریق پیامک

معایب استفاده از بیمه بیکاری

استفاده از بیمه بیکاری به طور کلی دارای مزایای بسیاری است و مدت زمان دریافت مقرری بیمه بیکاری جزء سابقه اشخاص از لحاظ بازنشستگی محسوب می شود؛ اما تنها عیب آن در خصوص میزان حقوق بازنشستگی می باشد.

همانطور که در قانون آمده است، میزان مستمری بازنشستگی بر اساس حقوق پرداختی دو سال نهاییِ دوران اشتغال به کار محاسبه می شود.

در صورتی که شخصی در دو سال آخر منتهی به بازنشستگی به سر ببرد و حقوق او از حداقل حقوق قانون کار بیشتر باشد، استفاده از بیمه بیکاری (که مبلغی کمتر از حقوق دوران اشتغال است) موجب کاهش مستمری از بازنشستگی بیمه بیکاری شخص می شود.

تأثیر بیمه بیکاری در بازنشستگی

همانطور که ذکر شد، سابقه بیمه بیکاری جزء سوابق بیمه از لحاظ بازنشستگی می باشد؛ در نتیجه اگر بیمه شده بعد از رسیدن به سن قانونی بازنشستگی کسری بیمه داشته باشد، با دریافت بیمه بیکاری کسری بیمه خود را جبران خواهد کرد.

همچنین اگر فرد بیمه شده در زمان اشتغال خود کمترین حقوق قانون کار را دریافت کند و سابقه بیمه او از لحاظ بازنشستگی کامل شده باشد، دریافت بیمه بیکاری موجب افزایش سابقه بیمه (بیش از 30 سال) و افزایش مستمری بازنشستگی او خواهد شد و این همان تأثیر مثبت بیمه بیکاری در بازنشستگی می باشد.

افراد تحت تکفل بیمه بیکاری

افراد زیر تحت تکفل بیمه بیکاری می باشند:

• همسر فرد بیمه شده (زن یا شوهر)
• فرزندان مونث مجرد بیکار و فاقد شغل
• پدر و مادری که سن آن ها بیشتر از 60 سال باشد؛ در صورتیکه پزشک معتمد تامین اجتماعی از کار افتادگی آن ها را تایید کند و فردِ مشمول بیمه بیکاری عهده دار معاش آن ها باشد.
• فرزندان مذکر زیر 18 سال و تایید از کار افتاده بودن آن ها توسط پزشک معتمد و در حال تحصیل
• خواهر و برادر تحت تکفل و دارای شرایط مربوط به فرزندان مونث و مذکر

نکات پایانی

·       درصورتی که شخص بیمه شده بدلیل قصور در انجام تعهدات و یا نقض آئین نامه انضباطی محل اشتغال، اخراج گردیده باشد، مستحق دریافت بیمه بیکاری نخواهد بود.

·       چنانچه مشخص شود که شخص به خواست خود بیکار شده است و به هر شیوه ای نامه اخراج توسط کارفرما را اخذ کرده و موفق به دریافت بیمه بیکاری شود، در صورت اثبات چنین امری، بیمه شده می بایست کلیه وجوهی که از باب بیمه بیکاری دریافت کرده است را به سازمان تامین اجتماعی بازگرداند.

·       درصورتی که شخص بیمه شده با دریافت مزد ایام بلاتکلیفی به کار اولیه خود بازگردد می باست تمامی مبالغ دریافتی را به سازمان تامین اجتماعی پرداخت نماید.

·       درصورتی که شخص بیکار شده، در محلی شروع به کار نماید ولیکن به سازمان تامین اجتماعی اعلام ننماید و همچنان مقرری بیمه بیکاری را دریافت نماید، درصورت احراز چنین امری، می بایست کلیه وجوهی که از زمان اشتغال تحت عنوان بیمه بیکاری دریافت نموده است را به سازمان تامین اجتماعی بازگرداند.

·       مدت زمان دریافت مقرری بیمه بیکاری جز سوابق بیمه ای شخص حساب خواهد شد.

·        مقرری بیمه بیکاری از روز اول بیکاری بیمه شده پرداخت خواهد شد بدین معنا که اگر پروسه تایید سازمان تامین اجتماعی فرضا 2ماه به طول انجامد، مقرری این مدت زمان پس از تایید نهایی سازمان به شخص بیمه شده پرداخت خواهد شد.