بیمه چیست و چه فایده ای دارد؟

بیمه چیست؟

بیمه راه‌حلی برای پشتیبانی مالی در برابر حوادث احتمالی به شمار می‌رود. در یک نگاه کلی، شخص (حقیقی یا حقوقی) که «بیمه‌گذار» نامیده می‌شود، قراردادی کتبی با شرکت بیمه منعقد می‌کند و در برابر پرداخت مبلغی به نام حق بیمه، در صورت وقوع خسارت یا رخداد غیر منتظره، از خدمات جبران هزینه بهره‌مند می‌شود. به عبارتی، هدف اصلی بیمه کاستن از فشار مالی حوادث زندگی است تا افراد هنگام رویارویی با پیشامدهای ناگوار، درگیر نگرانی سنگین مالی نباشند.

در ایران، نقطه آغاز بیمه را می‌توان از اوایل قرن گذشته دانست. نخست نمایندگی‌هایی از شرکت‌های خارجی پا گرفتند و پس از آن، چهره‌های ایرانی در سال ۱۳۱۴ شرکتی با نام «سهامی بیمه ایران» راه‌اندازی کردند. این حرکت موجب شد بازار داخلی شکل بگیرد و با تصویب قوانین مرتبط، بخشی از فعالیت‌های بیمه‌ای تحت ضابطه قرار گیرد. در سال ۱۳۵۰ هم «بیمه مرکزی ایران» تأسیس شد تا از بیمه‌گذاران پشتیبانی نموده و بر کارِ شرکت‌های بیمه نظارت داشته باشد.

کلیت سازوکار بیمه بر چند اصل استوار است؛ ازجمله اصل «قصدمندی» (اراده آگاهانه برای انعقاد قرارداد)، اصل «صداقت» در اعلام شرایط، اصل «جبران خسارت واقعی» (جلوگیری از انتفاع مالی غیرمنطقی) و چند اصل دیگر. در ادامه، با هدف بیمه، فهرست برخی رشته‌های بیمه‌ای، شرایط کلی و فواید آن بیشتر آشنا می‌شویم.

هدف از بیمه چیست؟

اصلی‌ترین مقصود بیمه کاهش آثار منفی حوادث بر دارایی و جان افراد است. وقتی رخدادی پیش‌بینی‌ نشده اتفاق می‌افتد، اگر فرد بیمه‌نامه داشته باشد، می‌تواند بخشی از هزینه‌های درمان، خسارت اموال یا زیان‌های دیگر را از بیمه‌گر دریافت کند. برخی بیمه‌ها حتی در صورت فوت بیمه‌شده، مبلغی را به بازماندگان او می‌پردازند تا گرفتاری مالی خانواده‌اش کمتر شود. همچنین بیمه کمک می‌کند گردش مالی خانواده‌ها و بنگاه‌ها در دوران بحران دچار اختلال جدی نشود و نگرانی از محل جبران زیان کاهش یابد.

به‌طور نمونه، اگر یک راننده در تصادفی زیان ببیند و از کارافتاده شود، بیمه شخص ثالث و گاه بیمه حوادث امکان جبران مالی را به شکل‌های گوناگون در نظر می‌گیرند. یا در حوزه مسکن، اگر خانه‌ای در آتش‌سوزی از بین برود، بیمه آتش‌سوزی بخش قابل توجهی از هزینه بازسازی را پوشش می‌دهد. چنین سازوکاری باعث می‌شود فرد بتواند از پس هزینه‌ها بربیاید و خانواده‌اش گرفتار پیامدهای سنگین اقتصادی نشوند.

از سوی دیگر، حضور نوعی پشتوانه مالی در برابر حادثه، موجب دلگرمی افراد نیز می‌گردد. چراکه اگر بدهی دارید یا اموالی را با وام خریده‌اید، وقوع آسیب ناگهانی ممکن است مدیریت اقساط یا بدهی‌های شما را دشوار کند. ولی هنگامی که بیمه‌نامه دارید، بخش عمده زیان توسط شرکت بیمه پشتیبانی می‌شود.

 انواع بیمه های رایج در ایران

در ایران، صنعت بیمه به دو بخش «اجتماعی» و «بازرگانی» بخش‌بندی می‌شود. بیمه‌های اجتماعی اغلب اجباری‌اند و درصدی از حق بیمه از حقوق کارگران یا کارمندان کسر می‌شود. در مقابل، بیمه‌های بازرگانی اختیاری هستند و بسته به نیاز افراد یا نهادها خریداری می‌گردند. در اینجا به مهم‌ترین انواع بیمه بازرگانی می‌پردازیم:

• بیمه عمر و زندگی

در این نوع، شرکت بیمه متعهد است در ازای پرداخت منظم حق بیمه توسط فرد، در صورت فوت، ناتوانی، ابتلا به بیماری‌های ویژه یا شرایط خاص دیگر، مبالغی را در قالب یکجا یا مستمری به ذی‌نفعان بدهد. این بیمه امروزه جنبه سرمایه‌گذاری هم دارد؛ یعنی بخشی از پرداخت‌های بیمه‌گذار به شکل اندوخته ذخیره می‌شود تا بعد از پایان دوره، مبلغی دریافت نماید.

• بیمه درمان

موضوع این بیمه جبران بخشی از هزینه‌های بهداشتی و درمانی اعم از ویزیت، جراحی، بیمارستان و دارو است. معروف‌ترین شیوه آن، بیمه تکمیلی درمان است که مازاد تعرفه‌های بیمه‌های اجتماعی را می‌پردازد. گاهی نیز بسته‌های جداگانه‌ای برای بیماری‌های خاص در نظر گرفته می‌شود. در سال‌های اخیر، مواردی همچون پوشش بیماری‌های فراگیر نیز در بعضی شرکت‌ها در دستور کار قرار گرفته است.

• بیمه حوادث

در این بیمه‌نامه، کشته شدن، نقص عضو یا هزینه‌های درمانی ناشی از اتفاق‌های ناگهانی همچون تصادف یا سقوط، مشمول بازپرداخت خواهد شد. این بیمه ممکن است به صورت انفرادی، گروهی یا خانوادگی تنظیم شود و بر اساس سقف و تعهدات مندرج در قرارداد، خسارت را به بیمه‌شده می‌پردازد.

• بیمه شخص ثالث

یکی از اجباری‌ترین بیمه‌ها برای مالکان وسایل نقلیه موتوری است. چنانچه در جریان تصادف، شخص ثالثی (راننده یا سرنشین خودروی دیگر، عابر پیاده و...) زخمی شود یا زیان ببیند، این بیمه هزینه‌ها را تا سقف معین پوشش می‌دهد. در واقع، مالک خودرو چنین بیمه‌نامه‌ای را از شرکت بیمه خریداری می‌کند تا اگر ناخواسته کسی را دچار خسارت کرد، بتواند از آن سرمایه استفاده کند.

• بیمه بدنه وسایل نقلیه

این بیمه به زیان‌های وارد‌شده بر خودروی مالک مربوط است. هزینه‌های ناشی از آتش‌سوزی، واژگونی، صاعقه، انفجار، تصادف یا حتی سرقت کامل خودرو در چارچوب شرایط توافق‌شده قابل جبران خواهد بود. موارد تکمیلی مثل سرقت جزئی لوازم، بلایای طبیعی و... نیز بسته به بیمه‌نامه در اختیار مالک است.

• بیمه آتش‌سوزی

یکی از قدیمی‌ترین بیمه‌های جهان است. چه بسا منزل یا محل کار بر اثر آتش دچار صدمه شود. در بیمه آتش‌سوزی هزینه بازسازی یا تعمیر خسارت‌ها در سقف درج‌شده در قرارداد جبران خواهد شد. به‌علاوه، بیشتر شرکت‌ها خطراتی مانند سیل، زلزله یا حوادث مشابه را به صورت پوشش تبعی در بیمه آتش‌سوزی درنظر می‌گیرند.

• بیمه مسافرتی

بیمه مسافرتی برای کسانی سودمند است که راهی سفرهای خارجی می‌شوند. اگر در مدت سفر خارجی، نیازی به درمان فوری یا جبران زیان چمدان گم‌شده و حتی بازگشت جسد در صورت فوت پیش بیاید، این بیمه بخشی از مشکل را پوشش می‌دهد. در حال حاضر بسیاری از سفارتخانه‌ها مدرک چنین بیمه‌ای را هنگام صدور ویزا طلب می‌کنند.

• بیمه حمل و نقل

متعلق به کاالاهایی است که در مسیرهای دریایی، زمینی یا هوایی جابه‌جا می‌شوند. اگر حین حمل یا نقل، اتفاقی برای کالای بیمه‌شده رخ دهد و خسارت وارد شود، صاحب کالا تحت شرایط بیمه‌نامه می‌تواند هزینه را دریافت کند.

• بیمه مهندسی

پروژه‌های عمرانی یا تأسیساتی، از احداث ساختمان تا نصب تجهیزات الکترونیک عظیم یا حفر تونل، ممکن است با خطراتی روبه‌رو شوند. در این نوع بیمه، زیان‌های احتمالی طرح‌های مختلف مهندسی زیر پوشش قرار می‌گیرد. برخی از زیرشاخه‌های رایج آن عبارت‌اند از بیمه تمام‌خطر پیمانکاران، بیمه عیوب اساسی پنهان، بیمه ماشین‌آلات و غیره.

• بیمه مسئولیت

اگر در جریان کار یا حرفه‌ای، خسارت جانی یا مالی به شخصی وارد شود، این بیمه‌نامه برای جبران آن (در حد مندرج در قرارداد) راهگشا است. نمونه‌اش بیمه مسئولیت پزشکان و پیراپزشکان، بیمه مسئولیت کارفرما در قبال کارگران و بیمه مسئولیت مدنی رانندگان در برابر زیان‌های احتمالی اشخاص ثالث است.

افزون بر موارد یاد شده، رشته‌هایی مانند بیمه کشتی، بیمه هواپیما، بیمه پول، بیمه اعتباری و... نیز وجود دارد. اما سهم آنها در بازار ممکن است کمتر از انواع عمومی‌تر باشد.

در نهایت، بیمه‌های اجتماعی را نیز داریم که نمونه مهم آن تأمین اجتماعی است. اشتغال در مشاغل رسمی باعث می‌شود کارفرما بخشی از حق بیمه کارگر را پرداخت کند و بیمه‌شده حق بیمه‌ای اندک بدهد. بیمه تأمین اجتماعی خدمات گوناگونی همچون بازنشستگی، از کارافتادگی و درمان را در بر می‌گیرد.

شرایط بیمه چیست؟

کلی‌ترین شرط بیمه، وجود قراردادی رسمی میان بیمه‌گر (شرکت بیمه) و بیمه‌گذار است. این قرارداد که با عنوان بیمه‌نامه شناخته می‌شود، شامل موارد زیر خواهد بود:

1. مشخصات طرفین

نام بیمه‌گر و بیمه‌گذار و موضوع مورد بیمه کاملاً در بیمه‌نامه درج می‌شود.

2. حق بیمه و شیوه پرداخت

مقدار پولی که بیمه‌گذار باید بپردازد و تاریخ‌های پرداخت آن در بیمه‌نامه مشخص می‌گردد. حق بیمه براساس ریسک بیمه‌نامه تعیین می‌شود؛ یعنی چنانچه خطر وقوع حادثه‌ای بیشتر شود، طبعاً هزینه بالاتر می‌رود.

3. مدت‌زمان پوشش

بازه زمانی‌ای که قرارداد اعتبار دارد. معمولاً از زمان آغاز تا پایان درج‌شده، اگر حادثه‌ای در محدوده شرایط ذکرشده رخ دهد، می‌توان از شرکت بیمه درخواست غرامت کرد.

4. توصیف و دامنه خسارت

انواع خطراتی که جزو پوشش هستند و مقدار فرانشیز (آن بخش از هزینه که برعهده بیمه‌گذار است) در این قسمت مشخص می‌شود.

5. از دیگر شرایط مهم، اعلام دقیق وضعیت به بیمه‌گر است: اگر پس از عقد قرارداد، ریسک موضوع بیمه بیشتر شد، بیمه‌گذار باید بیمه‌گر را آگاه سازد تا نرخ حق بیمه ارزیابی شود. در صورت وقوع خسارت، بیمه‌گذار باید در مهلت تعیین‌ شده این رخداد را گزارش کند. گاه اگر فرد سهواً یا عمداً اطلاعات نادرست بدهد، بیمه‌گر می‌تواند قرارداد را فسخ نماید.

در برخی بیمه‌ها، داشتن اهلیت قانونی فرد برای امضای قرارداد هم نکته‌ای ضروری است. همچنین شرکت‌های بیمه به «اصل صداقت» تکیه می‌کنند: طرفین قرارداد باید اطلاعات درست در اختیار هم بگذارند. در غیر این صورت، پایه محاسبه ریسک اشتباه خواهد بود و به اختلاف می‌انجامد.

مزایای بیمه

• کاستن از زیان‌های مالی

مهم‌ترین فایده بیمه، کاهش بار مالی حوادث است. اگر خانه‌ای بر اثر سیل یا زلزله دچار ایراد شود یا تصادفی رخ دهد، هزینه لازم برای جبران زیان ممکن است بسیار سنگین باشد. بیمه‌نامه در اینجا مانند شیوه‌ای برای جبران هزینه‌ها به کمک بیمه‌گذار می‌آید.

• برخورداری از پشتیبانی در زمان حادثه

زمانی که رخدادی ناراحت‌کننده ناگهان اتفاق می‌افتد، خیلی‌ها علاوه بر دردسر جسمی، از نظر مالی نیز تحت فشار قرار می‌گیرند. وجود یک بیمه‌نامه مناسب، باعث می‌شود هزینه‌های درمان یا تعمیر کاهش یابد و شخص بتواند فرایند بهبودی یا بازسازی را ادامه دهد.

• مدیریت جریان نقدی

وقتی فرد یا سازمانی بیمه داشته باشد، نیاز نیست خسارتی ناگهانی را مستقیم از بودجه جاری خود بپردازد. با استفاده از بیمه، در لحظات حساس، پول کمتری خرج می‌شود و برنامه مالی دچار آشفتگی نخواهد شد.

• برخی فرصت‌های سرمایه‌گذاری

بعضی از بیمه‌ها (مانند بیمه عمر و تشکیل سرمایه) به‌گونه‌ای هستند که حق بیمه پرداختی شما در صندوق‌هایی سپرده‌گذاری می‌شود. پس از مدتی، گاهی ارزش افزوده‌ای در اختیار بیمه‌گذار قرار می‌گیرد و نوعی سرمایه شکل می‌گیرد.

• رفع نگرانی در برابر آینده

وقتی فرد می‌داند بخشی از خطرهای پیرامون زندگی‌اش پوشیده شده، آسایش خاطر بیشتری احساس می‌کند و می‌تواند تمرکز بهتری بر کار و فعالیت روزمره داشته باشد.

سخن پایانی

بیمه را می‌توان قراردادی دانست که از جان، مال یا مسئولیت شما پشتیبانی مالی می‌کند و ترس از زیان‌های ناگهانی را کمتر می‌سازد. با گذشت زمان و گسترش فعالیت‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی، صنعت بیمه به حوزه‌های گوناگونی راه یافته و انواع متنوعی را در اختیار مردم قرار داده است. در ایران نیز این صنعت از اوایل قرن پیش شروع شد و با رشد آن، اکنون می‌توان مجموعه‌ای از بیمه‌های عمر، درمان، حوادث، آتش‌سوزی، شخص ثالث، مسئولیت و غیره را یافت.

برای اینکه فرد بداند کدام بیمه را برگزیند، بهتر است شرایط و سقف تعهدات را سبک‌وسنگین کند تا بیشترین پوشش را دریافت کند. . گروه وکلای وکیلوند با تجربه و تخصص خود، می‌تواند در تمام مراحل مربوط به بیمه و دعاوی مرتبط به شما کمک کند. این گروه از وکلای مجرب و متخصص در امور بیمه‌ای و حقوقی، قادر است در حل مشکلات قانونی ناشی از بیمه‌نامه‌ها، رسیدگی به پرونده‌های خسارت، تجدید نظر در شرایط بیمه‌ای و پیگیری حقوقی شما، بهترین مشاوره و خدمات را ارائه دهد.

اگر در روند انتخاب بیمه یا حل مسائل قانونی مرتبط با آن به مشکلی برخوردید، گروه وکلای وکیلوند همواره در کنار شماست تا از حقوق شما به‌طور کامل دفاع کند و اطمینان حاصل کند که هیچ‌گونه مشکلی در قراردادهای بیمه‌ای یا دیگر مسائل حقوقی پیش نیاید.