حبس تعزیری چگونه بخشیده می شود؟

حبس تعزیری چگونه بخشیده می شود؟

قبل از پرداختن به چگونگی بخشش حبس تعزیری، بهتر است در ابتدا تعریفی جامع در مورد این نوع مجازات ارائه کنیم. در ماده 18 قانون مجازات اسلامی، تعزیر مجازاتی تعریف شده است که مشمول قصاص، دیه و حد نبوده و مجازات دقیق و مشخصی برای آن در شرع اسلام وجود ندارد. چنین جرایمی با توجه به نظر قانونگذار و مواد قانونی تصویب شده، در 8 درجه محاکمه شده و تعیین مجازات می شوند. یکی از مجازات های در نظر گرفته شده برای جرایم تعزیری درجه 1 تا 8، حبس تعزیری است که بنا به نوع جرم واقع شده، تعداد سال های آن متفاوت خواهد بود.
لازم به ذکر است که تعداد سال های حبس تعزیری در هر یک از درجات مجازات آن مشخص بوده و دادگاه اجازه تعیین مقدار بیشتر از حد تعیین شده را نخواهد داشت؛ مگر با ذکر دلایل قانونی قوی و محکم. در غیر این صورت، فرد صادر کننده حکم تعزیری به دلیل تخلف از مفاد ماده 18، مشمول مجازات انتظامی درجه چهار خواهد بود.

حکم حبس تعزیری برای چه جرائمی صادر می شود؟

همانطور که اشاره شد، حبس تعزیری، مجازاتی تعیین شده از سوی قانونگذار و با توجه به صلاحدید جامعه و شرایط روز جامعه است. به همین دلیل در تمام 8 درجه مجازات تعزیری مشخص شده، میزان مجازات به صورت بازه تعریف شده و قاضی پرونده می بایست با در نظر گرفتن تمامی موارد و نکات مربوط به پرونده درحال رسیدگی، مقدار دقیق مجازات تعزیری را مشخص نماید. در مورد حبس تعزیری نیز با توجه به جرایم مختلف، ممکن است چند سال حبس برای فرد مجرم تعیین شود. در ادامه به برخی از جرایم مشمول حبس تعزیری اشاره خواهیم کرد:
حبس برای جرایم مالی: جرایمی مانند کلاهبرداری، خیانت در امانت و اموال، تخریب اموال (عمومی یا خصوصی)، چک بی محل، آتش زدن اموال (خصوصی یا عمومی)
حبس برای جرایم علیه اشخاص: جرایمی نظیر توهین، فحاشی، قذف، نشر تصاویر خصوصی بدون رضایت فرد، نشر اکاذیب.

حبس در جرایم امنیتی: جرایم مربوط به امنیت ملی از قبیل جاسوسی، تخریب اموال عمومی و خصوصی، ایجاد رعب و وحشت در جامعه، هر گونه اقدامات تحریک آمیز علیه کشور.

برای تمام موارد ذکر شده، در ماده 19 قانون مجازات اسلامی، مجازات حبس و تعداد سال های آن طبق نوه و شدت جرم رخ داده، مشخص شده است. به این ترتیب تعداد سال های تعیین شده برای حبس تعزیری از درجه 1 (شدیدترین) تا درجه 8 (ضعیف ترین) به قرار زیر معین گردیده است:

حبس تعزیری درجه 1: بیش از 25 سال
حبس تعزیری درجه 2: 15 تا 25 سال
حبس تعزیری درجه 3: 10 تا 15 سال
حبس تعزیری درجه 4: 5 تا 10 سال
حبس تعزیری درجه 5: 2 تا 5 سال
حبس تعزیری درجه 6: 6 ماه تا 2 سال
حبس تعزیری درجه 7: 91 روز تا 6 ماه
حبس تعزیری درجه 8: تا 3 ماه

آیا حبس تعزیری قابل بخشش است؟

به طور کلی در مورد جرائم تعزیری باید این نکته را در نظر داشته که این جرایم، به دلیل شرایط خاص خود، امکان تخفیف یا بخشش را دارا هستند که برای این کار نیز قانونگذار، شرایط خاصی را تعریف کرده است. به عنوان مثال، در حبس تعزیری مربوط به مجازات تعزیری درجه 3 تا 8، چنانچه محکوم علیه، طبق نظر مرجع قانونی رسیدگی کننده به پرونده، شرایط تعلیق حبس، آزادی مشروط و یا بخشش را داشته باشد، با در نظر گرفتن الزامات قانونی، حکم مربوطه برای وی صادر خواهد شد. اما قانون چه شرایطی را برای بخشش حبس تعزیری مشخص نموده است؟ در ادامه این مطلب به بررسی این شرایط خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.

شرایط بخشش حبس تعزیری

در ماده 46 قانون مجازات اسلامی، شرایط زیر برای کمک به مجرم و کاهش مدت زمان اجرای مجازات و یا بخشش آن در نظر گرفته شده است:  
برای جرائم تعزیری درجه 3 تا 8: طبق مفاد قانونی تعیین شده، تمامی مجازات های مربوط به زندان از 3 ماه تا 15 سال، می توانند مشمول بخشش شده و طبق نظر قاضی پرونده، حکم تعلیق، آزادی مشروط و یا عفو قانونی برای آنها صادر گردد.
وجود یکی از جهات تخفیف: چنانچه هر یک از شرایط مربوط به تخفیف در اجرای حکم تعزیری در مورد محکوم علیه صدق نماید، یا بنا به نظر مراجع قانونی، امکان اصلاح فرد زیاد بوده و امکان ارتکاب مجدد به جرم در وی کم یا صفر باشد، می توان حبس تعزیری را به صورت تعلیقی درآورد و یا عفو نمود. 
مشارکت در معرفی شرکا و کمک به روند مثبت پرونده: چنانچه مجرم در شناسایی همدستان و شرکای خود در انجام جرم به قانون کمک کرده و تاثیر مثبت در پیشبرد پرونده داشته باشد، این کار تاثیر مثبت در سابقه کیفری و همچنین کاهش مجازات وی خواهد داشت.

حسن رفتار و اخلاق: اگر فردی در طول نیم یا یک سوم از مدت مجازات حبس تعزیری خود، حسن رفتار داشته باشد، با نظر مراجع ذیصلاح، امکان تعلیق مابقی زمان حبس برای وی وجود خواهد داشت. در این حالت، مدت زمان باقیمانده از زندان، برای فرد به حالت تعلیق درآمده و مادامی که در مدت تعیین شده، فرد مرتکب جرم دیگری نشود، حکم مجازات برای وی اجرا نخواهد شد.

جلب رضایت شاکی: در مواردی که فرد دارای شاکی خصوصی باشد، تنها در صورتی امکان بخشش حکم و حبس تعزیری برای وی امکان پذیر است که شاکی خصوصی به طور قانونی رضایت خود را مبنی بر بخشش محکوم علیه، اعلام نماید. البته لازم به ذکر است که در برخی از جرایم تعزیری، حتی با بخشش شاکی نیز، امکان بخشش حبس تعزیری وجود نداشته و نظر قاضی در این مواقع عامل اصلی در صدور حکم خواهد بود.

انواع حبس‌ تعزیری غیر قابل تعلیق

همانطور که اشاره شد، در برخی موارد، حنی با وجود رضایت شاکی، از نظر قانونی امکان تعلیق و با عفو مجازات حبس تعزیری وجود ندارد. این موارد عبارتند از:
جرائم امنیت ملی
 خرابکاری و آسیب به تاسیسات انرژی و مخابراتی
سرقت مسلحانه
آدم ربایی
اسیدپاشی
جرایم سازمان یافته
ایجاد مراکز فساد
قاچاق مواد مخدر و مشروبات الکلی، سلاح و مهمات
چاقوکشی، قمه کشی و ایجاد رعب و وحشت عمومی
مشارکت در قتل
مشارکت در فساد فی الارض
تعزیر بدل از قصاص نفس
جرائم مالی و اقتصادی بیش از 10 میلیون تومان

جهات تخفیف و بخشش حبس تعزیری 

در بخش قبل به این نکته اشاره کردیم که در صورت وجود برخی از جهات تخفیف تعیین شده در قانون مجازات اسلامی، امکان بخشش و یا تبدیل و تخفیف در مجازات تعزیری فراهم است. در این قسمت قصد داریم جهات تخفیف قانونی را به اختصار بیان کنیم.

طبق ماده 38 قانون مجازات اسامی، جهات تخفیف مشخص شده از سوی قانونگذار به شرح زیر است:
همکاری موثر در شناسایی شرکای جرم، یافتن دلایل قانونی اثبات جرم و کشف لوازم و ابزار مورد استفاده برای ارتکاب جرم.
وجود شرایط خاص موثر در وقوع جرم (هرگونه رفتار و یا سخن تحریک آمیز و یا انگیزه شرافتمندانه طبق نظر قاضی).
اعتراف متهم به انجام جرم قبل از اتمام رسیدگی و تحقیقات و یا در حین آن.
حسن سابقه و یا ابراز ندامت متهم
شرایط جسمانی خاص متهم نظیر کهولت سن و یا ابتلا به بیماری های خاص
تلاش واضح متهم در جهت اصلاح خود و یا کاهش آثار جرم
شراکت در جرم و مداخله کم
کم بودن زیان ناشی از وقوع جرم
به طور کلی، در جرایم غیر عمد مشمول مجازات های تعزیری درجه 6 تا 8، و برای مجازات زندان زیر 2 سال، الزام قانونی جهت تبدیل حبس تعزیری به جزای نقدی وجود دارد. اما در موارد زندان بیش از 2 سال، طبق نظر قاضی و با توجه به مواد و تبصره های قانونی موجود، هرگونه تبدیل یا تخفیف در مجازات صورت خواهد گرفت.

بخشش حبس تعزیری

همانطور که در بخش قبل ذکر شد، حبس تعزیری زیر 2 سال، امکان عفو بیشتری دارد اما برای مجازات حبس بیش از 2 سال، بسته به نوع جرم و آثار آن و وجود یا عدم وجود شرایط تعیین شده از سوی قانونگذار، حبس تعزیری می تواند مورد عفو، تعلیق یا آزادی مشروط قرار گیرد.
برای تبدیل حبس تعزیری به آزادی مشروط و یا حکم حبس تعلیقی، باید محکوم علیه، تمام یا بخشی شرایط مندرج در قانون مجازات اسلامی را دارا باشد. در این حالت، چنانچه نیم یا یک سوم از مدت حبس خود را گذرانده باشد، مابقی مدت مجازات حبس وی قابل تعلیق یا مشمول آزادی مشروط خواهد بود.
البته باید این نکته را نیز مد نظر داشت که محکوم علیه، باید شرایط زیر را نیز دارا باشد:
در طول دوره مجازات حبس سوء رفتار داشته باشد
قبلا از شرایط آزادی مشروط و یا حبس تعلیقی استفاده نکرده باشد
نظر قاضی پرونده پس از مشورت با رییس زندان و سایر مراجع قضایی بر این باشد که محکوم علیه می تواند مشمول بخشش باشد.