روند شکایت متهم از شاکی و شکایت کیفری چه مراحلی دارد؟

قبل از آشنا شدن با ماهیت رد شکایت شاکی باید بدانید که در قانون مجازات جمهوری اسلامی ایران وارد کردن هر گونه آسیب به مال و جان افراد ممنوع بوده و قانون گذار مجازات های سفت و سختی برای آن در نظر گرفته است. 

اگر یگ فرد با رفتار و اعمالی که از خود نشان می دهد به دیگران آسیب وارد کند، شخص آسیب دیده به موجب قانون می تواند در حضور مراجع قضایی از آن فرد شکایت کند. دو مسیر شکایت پیش روی این فرد است؛ شکایت کیفری و شکایت حقوقی. تمامی مراجع قضایی ایران اعم از دادگاه ها و دادسراها موظف اند بعد از دریافت شکایت نامه از جانب شاکی پرونده های کیفری و خواهان پرونده های حقوقی به بررسی و پیگیری موضوع پرونده بپردازند.

مرجع قضایی در پرونده کیفری یا حقوقی بعد از برگذاری جلسات مورد نیاز برای رسیدگی به روند پرونده رای خود را صادر می نماید. به هر حال اگر می خواهید با روند شکایت شاکی و رد شکایت آگاهی بیشتری پیدا کنید در ادامه این مطلب همراه ما بمانید!

ارائه شکایت کیفری از سوی فرد بزه دیده

اگر یک فرد بابت وقوع یک جرم زیان و خسارتی دیده باشد، می تواند ضرر و زیان خود را از طریق طرح یک شکوائیه نامه در مرجع قضایی احقاق حق کند. با این وجود باید بگوییم که اولین گام برای یک شکایت، طرح شکایت و همچنین ارائه شکوائیه نامه است.

در برخی مواقع همین ارائه شکوائیه نامه و طرح شکایت از سوی بزه دیده ضروری ترین قدم برای به جریان درآوردن یک پرونده کیفری است. به عبارتی باید گفت اگر بزده یده نسبت به طرح شکوائیه در مراجع قضایی اقدام نکند، امکان رسیدگی به آن جرم وجود ندارد. دادستان یا مدعی العموم هم می تواند شخصا برای شروع بررسی های لازم در مورد جرم به ضابطین قضایی دستور صادر کند.

بهتر است این نکته را همواره به خاطر بسپارید که تنظیم شکوائیه نامه بسیار مهم و حیاتی است. در واقع اگر شاکی در روند تحریر شکوائیه نامه خود موارد قانونی را در نظر نگیرد، بدون شک شکوائیه نقوص زیادی داشته. عدم رعایت ضوابط مربوطه، مقررات ماهوی و شکلی شکوائیه و عدم رعایت قوانین نگارشی جزو مواردی هستند که می توانند جلوی به جریان افتادن یک پرونده کیفری را بگیرند.

با این اوصاف همیشه برای طرح یک شکوائیه نامه و تحریر آن باید فرد شاکی با فردی کاردان و متخصص مشورت نماید. با این حال در ادامه ما مواردی بسیار مهم در رابطه با چگونگی تنظیم شکوائیه به شما عزیزان ارائه خواهیم کرد.

اصول بنیادی برای تنظیم شکوائیه کیفری

به طور کلی اگر یک دادخواست حقوقی از نقوصی بر خوردار باشد، مرجع قضایی آن دادخواست را رد خواهد کرد. شکوائیه کیفری هم از این مسئله مستثنا نیست، اگر شما برای طرح یک شکایت نامه اصول پایه و نکات اولیه را رعایت نکنید، دادگاه کیفری یا دادسرا آن شکوائیه نامه را به هیچ عنوان قبول نمی کند.

با این اوصاف باید گفت که نکاتی هنگام نگارش شکوائیه نامه وجود دارد، شامل موارد زیر می شود:

• اهلیت شاکی

یکی از مهم ترین موارد برای پذیرش شکایت نامه کیفری اهلیت شاکی است. همانطور که در بالا هم گفته شد در جرائم مشهود معمولا بررسی های لازم تنها در صورت طرح شکوائیه توسط شاکی انجام می شود. شاکی در یک پرونده کیفری برای طرح شکایت نامه حتما باید از اهلیت برخوردار باشد. حال اهلیت شاکی به چه معنا است؟ در پاسخ به این سوال این گونه می توان گفت که شاکی باید دارای سن قانونی باشد.

سن دقیقی برای اهلیت جهت طرح شکایت یا اقامه دعوی وجود ندارد، در قانون اسلامی تنها به سن بلوغ افراد اشاره کرده اند و همانطور که می دانید پسران از 15 سالگی و دختران از 9 سالگی به سن بلوغ می رسد. با این وجود امروزه در قانون افراد زیر 18 سال از اهلیت برخوردار نبوده و باید برای انجام امور حقوقی خود قیم داشته باشند.

• طرح شکایت از سوی شاکی

جرائمی که مشهود هستند و جنبه عمومی ندارند، تنها در صورتی مورد بررسی قرار می گیرند که شخص شاکی شکوائیه خود را مطرح کند. به عبارت دیگر تنها در صورتی یک عمل جرم به حساب می آید که شاکی پرونده، شکوائیه ای تنظیم و آن را در مرجع قضایی مربوطه مطرح کند.

در برخی از جرائم قابل گذشت مانند افترا، توهین، فحاشی و... تنها در صورتی دادسرای مربوطه می تواند برای بررسی پرونده اقدام نماید که شاکی شخصا شکوائیه نامه ای با این مضمون در محضر دادسرا مطرح کند.

• اعلام ضابطین دادگستری
  

در صورتی که یکی از ضابطین دادگستری شاهد وقوع جرم مشهود باشند، باید موضوع را سریعا به مرجع قضایی ارجاع داده و اقدامات احتیاطی را انجام دهند. جرائم غیر قابل گذشت را می توان جزو جرائمی دانست که برای بررسی آن ها نیازی به وجود شاکی و طرح شکایت خصوصی نیست.

مواردی که باعث رد شکایت کیفری می شود؟

مواردی را که در زیر بیان می کنیم، اگر در متن شکوائیه رعایت نشوند باعث رد آن خواهند شد.

• مشخصات شاکی و متهم، موضوع شکایت

به منظور پذیرش یک شکایت کیفری در مرجع قضایی و رسیدگی فوری به آن شکایت، باید مشخصات متهم و مشخصات شاکی در متن شکوائیه ذکر شود. علاوه بر آن موضوع شکایت هم باید به طور کامل در متن شکوائیه درج گردد.

به طور کلی مشخصات طرفین شامل موارد زیر می شوند:

- نام و نام خانوادگی طرفین

- نام پدر

- نشانی دقیق شاکی و در صورت علم به نشانی متهم باید نشانی او هم در شکوائیه ذکر شود.

• درج موضوع شکایت
• محل وقوع جرم
• تاریخ دقیق وقوع جرم
• میزان ضرر و زیان وارد شده به شاکی
• ضمیمه کردن ادله مربوط به شکایت
• درج اسامی شهود و مشخصات آنان

در صورت عدم درج هر کدام از موارد فوق امکان رد شکوائیه توسط دادسرا وجود دارد. به یاد داشته باشید که به موجب قانون 71 آیین دادرسی کیفری تمامی ضابطین دادگستری و همچنین قضات باید در خارج از وقت اداری هم شکایات را به صورت کتبی یا شفاهی از شاکیان پرونده دریافت نمایند.

آیا فقدان سمت در پرونده های کیفری باعث رد شدن شکایت می شود؟

اگر در جرایم قابل گذشت و پرونده های کیفری شاکی سمتی نداشته باشد. یا به عبارت دیگر مشخص نباشد که شاکی در این پرونده جزو اصحاب پرونده قرار می گیرد یا خیر! دادیار یا بازپرس سمت شاکی را مفقود به شمار آورده و برای پرونده حکم موقوفی تعقیب صادر می کند.

به طور کلی در دعوی حقوقی به موجب قانون آیین دادرسی مدنی برای پرونده هایی که خواهان در آن فاقد سمت باشد، ضمانت اجرایی تعیین کرده است. با این حال در آیین دادرسی کیفری چنین قانونی وجود ندارد.

اما به هر حال در صورتی که طرح یک شکایت مربوط به جرائم عمومی یا جرائم غیر قابل بازگشت باشد، یک جرم تام محسوب شده و دادستان می توان به عنوان نماینده ای از جانب مردم یا همان مدعی العموم رسیدگی به پرونده را آغاز نماید. اما با این حال در پرونده های مربوط به جرائم قابل برگشت بدون طرح شکایت توسط شاکی به هیچ عنوان در دادگستری قابل بررسی نخواهد بود.

با توجه به این مسائل در یک جمع بندی کلی باید بگوییم که اگر در یک شکوائیه کیفری شاکی از سمت لازم در پرونده برخوردار نباشد، قرار رد شکایت یا عدم استماع دعوی توسط دادگستری صادر می شود.

سخن آخر

قبل از این که به این مطلب پایان دهیم، شاید بهتر باشد در مورد هزینه های شکایت کیفری شما را آگاه سازیم. به طور کلی باید گفت که طرح یک شکایت کیفری هزینه بسیاری زیادی ندارد. معمولا هزینه های مربوط به طرح شکایت های کیفری به اوضاع پرونده و نیاز آن پرونده به کارشناسی های مختلف وابسته است.

در حال هر نمی توان گفت هزینه معینی برای طرح شکایت کیفری وجود دارد؛ چرا که هزینه ها متغییر بوده و حتی در برخی مواقع ما شاهد بودیم که مراجع قضایی هزینه های متفاوتی از شاکیان مطالبه می کنند.