ساعت کار در قانون چقدر است؟ + تعریف ساعت کار در قانون

از جمله موارد موجب اختلاف بین کارفرما و کارگران و کارمندان ساعت کاری می باشد. ساعت کار مشخص و تعریف شده ،می تواند موجب شود که کارگران و کارمندان از انجام کار بیش از حد که موجب تضییع حقوق آنها می شود و یا از انجام کوتاهی در وظایف خود که موجب تضییع حقوق کارفرما می شود جلوگیری نماید.

 

 

«ساعت کار در این قانون مدت زمانی است که کارگر نیرو یا وقت خود را به منظور انجام کار در اختیار کارفرما قرار می‌دهد...»

همان طور که از نص قانون بر می آید منظور از ساعت کار مدت زمانی است که کارگر در کار و کارگاه سپری می کند.

البته باید توجه کنیم که کارگر در قبال کاری که انجام می دهد حق السعی میگیرد (مطابق ماده ۲ قانون کار) پس می‌توانیم بگوییم که منظور از مدت زمان، زمانی مشخص می باشد که کارگر در کارگاه مشغول به کار است و شامل کل زمان اشتغال به کار کارگر در کار یا کارگاه نمی باشد و گاه این زمان می‌تواند بیشتر باشد.

و همچنین منظور از ساعت کار مدت زمانی است که کارگر نیرو و تلاش خود را در اختیار کارفرما قرار می‌دهد و کار مورد نظر او را انجام میدهد و زمان‌های دیگر همچون زمان استراحت، زمان خوردن غذا، خواندن نماز و‌... شامل ساعت کاری نمی شوند.

البته مشاغلی وجود دارند که در زمانی که کارگر مشغول به کار نمی باشد نیز جز ساعت کاری او محسوب می‌شوند همچون مشاغل تعمیراتی، امداد و نجات،در این مشاغل درست است که کارگر مشغول به کار نمی باشد اما در حقیقت نیرو و توان خود را در اختیار کارفرما قرار داده است و منتظر ارجاع کار به او از طرف کارفرمای خود می باشد که در این مواقع که کارگر مشغول به کار نمی باشد نیز برای او ساعت کاری محسوب می شود.

همچنین زمان هایی که معلمان و مربیان در بین کلاس های تدریس خود استراحت می کنند نیز جزء ساعت کاری آنها محسوب می شود.

 

«... به غیر از‌ مواردی که در این قانون مستثنی شده است ساعات کار کارگران در شبانه روز نباید از ۸ ساعت تجاوز نماید.

‌تبصره ۱ - کارفرما با توافق کارگران، نماینده یا نمایندگان قانونی آنان می‌تواند ساعات کار را در بعضی از روزهای هفته کمتر از میزان مقرر و در دیگر‌روزها اضافه بر این میزان تعیین کند به شرط آن که مجموع ساعات کار هر هفته از ۴۴ ساعت تجاوز نکند.

‌تبصره ۲ - در کارهای کشاورزی کارفرما می‌تواند با توافق کارگران نماینده یا نمایندگان قانونی آنان ساعات کار در شبانه روز با توجه به کار، عرف و‌فصول مختلف تنظیم نماید.»

مطابق این ماده اگر تعداد روزهای هفته که شامل شش روز می باشد (چون مطابق ماده ۶۲ قانون کار روز جمعه روز تعطیل می باشد و کارگران ماندن و انجام کار نمی باشند و البته دستمزد خود را دریافت می نمایند)  را بر ۴۴ ساعت تقسیم کنیم حدود ۷ ساعت ۲۰ دقیقه خواهد شد پس می توانیم بگوییم مدت زمانی که کارگر موظف به انجام کار روزانه میباشد ۷ ساعت و ۲۰ دقیقه است.

البته طبق ماده ۵۱ قانون کار مدت زمانی که کارگر برای کارفرما در طول روز کار میکند می ‌تواند از ۸ ساعت نیز بیشتر شود و در گوشی دیگر کمتر است این مدت باشد البته به شرطی که کل زمان کار کارگر در طول هفته از ۴۴ ساعت تجاوز نکند.

 

محاسبه این ساعت با توجه به توضیحات ساعت کار روزانه بسیار آسان می باشد و باید توجه شود که در هر ماه روزهای تعطیل شامل جمعه‌ها و تعطیلات رسمی و همچنین ۱۱ اردیبهشت که روز کارگر است، میباشند.

پس بعد از کسر روزهای تعطیل از کل روزهای ماه و ضرب آن در ساعت کاری روزانه که ۷ ساعت و ۲۰ دقیقه می باشد به زمان مورد نظر یعنی ساعت کار ماهانه کارگران خواهیم رسید.

 

در شرایط عادی ارجاع کار اضافی به کارگر با شرایط ذیل مجاز است:

‌الف - موافقت کارگر

ب - پرداخت ۴۰% اضافه بر مزد هر ساعت کار عادی.

‌تبصره - ساعات کار اضافی ارجاعی به کارگران نباید از ۴ ساعت در روز تجاوز نماید (‌مگر در موارد استثنایی با توافق طرفین).

مطابق این ماده در مورد جای کار اضافی نیاز به موافقت کارگر می باشد همچنین به ازای هر ساعت کار باید ۴۰ درصد اضافه و مزد ساعت کاری به کارگر پرداخت شود.

باید به این نکته توجه کرد که به جای کار اضافی مطابق ماده ۶۱ قانون کار به کارگران شب کار و کارگرانی که شامل کارهای خطرناک و سخت و زیان آور می باشند ممنوع است.

 

در مورد حداقل ساعت کاری در قانون کار و کارگران می توانند به هر مقدار که بین خود و کارفرما توافق شده باشد به کار بپردازند البته در این مورد باید به ماده ۳۹ قانون کار توجه کرد. که مطابق این ماده مزد و مزایای  کارگر مورد نظر یعنی کارگری که کمتر از ساعت کاری مشغول به کار می باشد،نسبت به زمانی  که مشغول به کار است محاسبه می شود‌.

و نکته پایانی اینکه سقف ساعت کاری در مورد مشاغل سخت و زیان آور متفاوت می باشد که مطابق ماده ۵۲ قانون کار این سقف کاری شامل ۶ ساعت در روز و ۳۶ ساعت در هفته می باشد. و همچنین مطابق ماده ۶۱ قانون کار اجرای اضافه کاری به همچین مشاغلی ممنوع است.

 

 

آشنایی با قرار داد کار ساعتی

قرارداد کار ساعتی نوعی قرارداد کاری موقت می باشد که طبق آن کارگر در ازای کار ساعتی و با محاسبه تعداد ساعت های انجام کار، حقوق و مزایا دریافت می کند. 

در این نوع از قراردادها ساعت کار کارگر به صورت روزانه و با ذکر جزئیات دقیق تعیین می شود و نباید از حداقل ساعت کاری ذکر شده در قانون کار (7 ساعت و 20 دقیقه در روز) کمتر باشد.

البته ممکن است کارگر و کارفرما درباره ساعت کاری در این نوع از قرارداد نیز با یکدیگر توافق کرده و در برخی روزها کمتر و در سایر روزها بیشتر از ساعت کار قانونی را در نظر بگیرند؛ اما ساعت کار هفتگی نباید از 44 ساعت تجاوز کند.

مطابق تبصره یک ماده 35 قانون کار: چنانچه مزد با ساعت انجام کار مرتبط باشد، مزد ساعتی و در صورتی که بر اساس میزان انجام کار یا محصول تولید شده باشد، کارمزد و چنانچه بر اساس محصول تولید شده و یا میزان انجام کار در زمان معین باشد، کارمزد ساعتی نامیده می شود.

همچنین طبق بند الف ماده 37 همان قانون: چنانچه بر اساس قرارداد یا عرف کارگاه، مبلغ مزد به صورت روزانه یا ساعتی تعیین شده باشد، پرداخت آن باید پس از محاسبه در پایان روز یا هفته یا پانزده روز یکبار به نسبت ساعات کار و یا روزهای کارکرد صورت گیرد.

 

ساعت کاری در مشاغل سخت

همان طور که بیان کردیم، ساعت کار قانونی در تمام مشاغل به جز مشاغلی که به عنوان "مشاغل سخت و زیان آور" شناخته می شوند، یکسان است و میزان آن برابر با 44 ساعت در هفته می باشد؛ اما ساعت کاری مشاغل سخت برابر با 6 ساعت در روز و 36 ساعت در هفته معرفی شده است.

به طور کلی مشاغل سخت در دو دسته قابل تقسیم بندی می باشند؛

 1- مشاغلی که اگر تمهیدات ایمنی و بهداشتی آن ها از سوی کارفرما رعایت شود، از فهرست مشاغل سخت حذف می شوند.

 2- مشاغلی که با وجود رعایت موارد ایمنی و بهداشتی، مقداری از سختی آن ها کم می شود؛ ولی همچنان از فهرست مشاغل سخت خارج نمی شوند.

در ادامه فهرستی از مشاغل سخت را جهت آشنایی بیشتر شما عزیزان ذکر خواهیم کرد:

1. کار در معدن یا استخراج

2. کار با مواد خطرناکی همچون رادیواکتیو

3. کار مستمر در جوار کوره های ذوب و تخلیه و حمل مواد مذاب از کوره ها

4. کار روی خطوط و پست های انتقال برق با فشار 63 کیلو ولت به بالا

5. کار در زمینه پخت آسفالت دستی، قیر پاشی، شن پاشی و مالچ پاشی

6. کار در مخازن سربسته

7. کار حفر قنات، چاه و فاضلاب

8. کار در مخازن جوشکاری

9. کار سم پاشی مزارع و باغ ها

10.  کار ضد عفونی کردن طویله ها، اصطبل ها و مرغداری ها

11.  کار جمع آوری، حمل و دفن زباله های شهری

12.  کار در دامداری و مرغداری

13.  کار در ارتفاع بالای پنج متر

14.  کار غواصی یا آتش نشانی

15.  کار از بین برنده یا کاهش دهنده شنوایی

16.  کار تولید حشره کش و انواع سموم شیمیایی

17.  کار خبرنگاری، رانندگی

18.  کار با وسایل ارتعاشی

19.  کار در زندان و ندامتگاه

20.  کار در مراکز روانی و با بیماران خطرناک

21.  کار مامایی، هوشبری، فوریت های پزشکی و علوم آزمایشگاهی

 

نحوه محاسبه ساعت اضافه کاری

برای محاسبه اضافه کاری و میزان حقوق آن باید به میزان ساعت کاری اداره کار توجه شود؛ به این صورت که نرخ یک ساعت کار کارگر محاسبه شود و به ازای هر یک از ساعات اضافه کاری، علاوه بر نرخ عادی مزد، میزان 40 درصد از نرخ عادی را نیز به عنوان دستمزد پرداخت نمود. به طور کلی نحوه محاسبه اضافه کاری و حقوق آن، طبق فرمول زیر می باشد:

میزان دستمزد یک ساعت اضافه کاری= حقوق یک ساعت کار عادی * 4 /1

 

شرایط اضافه کاری مطابق قانون

مطابق قانون اضافه کاری دارای شرایط خاصی می باشد که در نظر داشتن و رعایت آن ها بر کارفرما و کارگر واجب است. در حالت کلی ساعت کار هفتگی نباید از 44 ساعت تجاوز کند؛ اما چنانچه توافق طرفین بر اضافه کاری باشد، پایبندی به شرایط زیر الزامی است:

الف) کارگر، کارمند یا هر فرد دیگری که مشغول اضافه کاری است، نباید در سنین نوجوانی باشد.

ب) الزام کارگر به انجام کارهای سخت و طاقت فرسا در زمان اضافه کاری ممنوع است.

پ) زمان اضافه کاری نباید در شب باشد.

ت) اگر ساعت کاری کارگر طبق ساعت قانونی باشد، مستحق اضافه کاری نبوده و چنانچه ساعت کاری او بیشتر یا کمتر از ساعت قانونی باشد، حقوق او باید اضافه یا کسر شود.

 

شکایت از کارفرما بابت ساعت کار

در صورتیکه اختلافی بابت ساعت کار یا پرداخت حقوق اضافه کاری میان کارگر و کارفرما به وجود آید، کارگر حق شکایت از او در مراجع قضایی و دریافت حقوق و اضافه کار خود را خواهد داشت.

در ادامه مراحل شکایت از کارفرما به طور کامل بیان شده است:

 

·         مراجعه کارگر به یکی از دفاتر پیشخوان دولت و دریافت کد احراز هویت برای شکایت از کارفرما 

·         ورود به سامانه جامع اداره کار و ثبت دادخواست مطالبه اضافه کار کارگر جهت تعیین وقت رسیدگی

·         حضور کارگر در اداره کار (در وقت تعیین شده) و ارائه مطالبات و دلایل خود مبنی بر عدم پرداخت اضافه کار

·         رسیدگی مطالبات و دلایل کارگر در هیات تشخیص و صدور رأی (در صورت اثبات رابطه کاری طرفین دعوی)

·         تجدید نظر خواهی از رأی صادر شده توسط کارفرما در هیات حل اختلاف (در صورت نیاز)

·         پرداخت تمام حقوق کارگر و دستمزد اضافه کار او توسط کارفرما

·         محکومیت کارفرما به جریمه عدم پرداخت در صورت خودداری او از پرداخت حقوق و اضافه کار کارگر

 

مدارک مورد نیاز شکایت از کارفرما

برای اثبات رابطه کاری میان کارگر و کارفرما در زمان شکایت از کارفرما، لازم است شاکی (کارگر) تمامی مدارکی که نشان دهنده رابطه کاری بوده را به شکایت خود ضمیمه کند.

مدارکی همچون نسخه قرارداد، گزارش اداره بیمه تامین اجتماعی، فرم ساعات ورود و خروج از محل کار و... دلالت بر وجود رابطه کاری میان کارگر و کارفرما دارد و زمینه محکومیت کارفرما را فراهم می کند.

همچنین سایر ادله اثبات دعوی، اعم از اقرار، شهادت، سوگند، علم قاضی و نظریه کارشناسی نیز در صدور رأی نهایی و محکومیت یا عدم محکومیت کارفرما تاثیر بسیار زیادی خواهد داشت.

 

نکات شکایت از کارفرما بابت اضافه کاری

شکایت از کارفرما بابت اضافه کاری باید با توجه به موارد مختلف و نکاتی باشد تا زمینه احقاق حق کارگر و محکومیت کارفرما را فراهم نماید.

مواردی از قبیل درج صحیح مشخصات خواهان، خوانده، وکیل (در صورت وجود) تعیین دقیق خواسته با ذکر جزئیات کامل، ضمیمه نمودن دلایل و مدارک موجود به دادخواست و شرح دقیق خواسته با استناد به قانون کار و... از جمله نکات مهمی است که در زمان ثبت شکایت از کارفرما باید حتماً به آن ها توجه شود.