عزل وکیل چیست + سامانه و آثار آن

عزل وکیل

با افزایش قوانین و پیچیدگی مراحل رسیدگی به مشکلات در دادگاه ها و دادسرا ها افراد به این نتیجه رسیدند که بهتر است برای پیشبرد کارهایشان از یک وکیل و یا فردی که به مراحل مربوطه مسلط است کمک بگیرند. در این مواقع افراد به اشخاص مورد اعتماد شان وکالت انجام امور خاصی را واگذار می کنند.

طبق قواعد حقوقی، عقد وکالت از جمله عقود جایز محسوب می‌شود. این بدان معناست که هر یک از طرفین، یعنی موکل یا وکیل، می‌تواند در هر زمان با اعلام اراده خود، نسبت به انفساخ عقد اقدام نماید. 

اعمال حق فسخ از سوی موکل عزل و از سوی وکیل استعفا نامیده می‌شود، مگر اینکه در ضمن عقد لازمی، شرط بر عدم جواز فسخ شده باشد. 

شایان ذکر است که آثار حقوقی عزل از زمان اطلاع وکیل از آن ایجاد می‌شود و تا قبل از آن، کلیه اقدامات وکیل دارای اعتبار می‌باشد. در صورت تردید در خصوص اطلاع وکیل از عزل، بار اثبات این موضوع بر عهده مدعی (موکل) می‌باشد.

عزل وکیل یعنی چه؟

همانطور که گفته شد افراد به دلیل نداشتن اطلاعات کافی در حوزه‌ های مختلف همچون مسائل حقوقی و کیفری و یا به دلیل نداشتن وقت کافی، ترجیح می‌دهند امورخود را به وکیل واگذار کنند. این تفویض اختیار به وکیل، تحت عنوان «وکالت» شناخته می‌شود. اما آیا این رابطه حقوقی همواره پایدار است؟ خیر. عوامل متعددی می‌توانند به پایان وکالت منجر شوند.

حال ممکن است عواملی موجب باطل شدن وکالت داده شده شود. به چند دلیل وکالت می تواند به پایان برسد که این دلایل به عبارت زیر هستند.

• عزل وکیل توسط موکل: یکی از رایج‌ترین دلایل پایان وکالت، تصمیم موکل به عزل وکیل است. موکل می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله عدم رضایت از عملکرد وکیل، اختلاف نظر در خصوص شیوه دفاع، یا حتی دلایل شخصی، وکیل خود را عزل کند.

• مرگ، جنون یا سفاهت موکل یا وکیل: فوت هر یک از طرفین قرارداد وکالت، به طور خودکار به این قرارداد پایان می‌دهد. همچنین، بروز جنون یا سفاهت در موکل یا وکیل، می‌تواند به عنوان مانعی برای ادامه وکالت تلقی شود.

• استعفای وکیل: وکیل نیز می‌تواند با ارائه درخواست استعفا، از ادامه وکالت خودداری کند. دلایل استعفا ممکن است شامل اختلاف نظر با موکل، بروز مشکلات شخصی، یا حتی عدم توانایی در ادامه کار باشد.

مورد اولی که بیان شد یعنی عزل وکیل، عملی حقوقی است که به موجب آن، موکل اختیارات پیشتر اعطا شده به وکیل را سلب می‌نماید. این عمل، مشروط به عدم وجود شرط بلاعزل در قرارداد وکالت است. 

آثار عزل وکیل شامل خاتمه اختیارات تفویضی به وکیل و الزام وی به تحویل کلیه اسناد و مدارک مرتبط با موضوع وکالت می‌باشد. روش‌ های عزل وکیل متنوع بوده و بستگی به نوع وکالتنامه و توافقات طرفین دارد. عموماً، عزل وکیل به صورت کتبی و با تنظیم سند عزل انجام می‌شود. در مواردی که وکالتنامه به صورت رسمی تنظیم شده باشد، عزل نیز می‌بایست به صورت رسمی صورت پذیرد. در برخی موارد، ابلاغ کتبی عزل وکیل به وی نیز کفایت می‌کند.

💠 مشاوره با وکیل آنلاین 💠

چگونگی عزل وکیل

در جواب این سوال که عزل وکیل چگونه صورت می گیرد باید بگوییم در این شرایط موکل به صورت یک طرفه تصمیم به عزل وکیل از وکالت می‌ گیرد. از آنجایی که این عمل در قانون دارای ضوابط و قوانین مشخصی است و یک عمل حقوقی به حساب می آید لازم است به صورت ارسال اظهارنامه و یا به صورت شفاهی به مراجع قضایی اعلام شود.

در ماده ۳۷ قانون دادرسی مدنی به وضوح اشاره شده است که موکل پس از آن که تصمیم به عزل وکیل گرفت باید این تصمیم را به دادگاه و به وکیل خود اطلاع دهد. 

همچنین این مسئله در ماده ۶۸۳ قانون مدنی نیز صراحتا بیان شده که می گوید: «تمام اموری که وکیل قبل از رسیدن خبر عزل به او در حدود وکالت خود بنماید نسبت به موکل نافذ است. بنابراین در تمامی موارد از قبیل ایجاب و قبول یا عزل وکیل توسط موکل و یا استعفای وکیل، مراتب باید صراحتا به طرف دیگر ابلاغ گردد. »

لازم به ذکر است پس از برگزاری جلسه رسیدگی عزل وکیل، استعفای او غیر ممکن خواهد بود. 

ماده ۳۸۵ قانون آیین دادرسی کیفری نیز به این مسئله پرداخته و گفته است: «استعفای وکیل تعیینی یا عزل وکیل پس از تشکیل جلسه رسیدگی، پذیرفته نمی شود. » خوب است بدانید پس از آنکه مراتب عزل وکیل طی شد ضرورت دارد به دفترخانه تنظیم سند نیز اطلاع داده شود و در صورتی که این اتفاق نیفتد، وکالت نامه وکیل همچنان دارای اعتبار خواهد بود.

عزل وکیل چه آثاری دارد؟

عزل وکیل توسط موکل، اقدامی حقوقی است که در صورت تحقق شرایط قانونی، می‌تواند با عواقب حقوقی قابل توجهی برای طرفین معامله همراه باشد. قانونگذار با پیش‌بینی مقرراتی خاص، به دنبال تنظیم روابط حقوقی میان موکل و وکیل در این خصوص بوده است.

لذا در این قسمت، علاوه بر بررسی اجمالی شرایط و آثار عزل وکیل، به تبیین مفاد قانونی حاکم بر این موضوع، به ویژه با تکیه بر قانون آیین دادرسی مدنی، خواهیم پرداخت. شناخت دقیق این آثار، به موکلین و وکلای محترم کمک شایانی خواهد کرد تا در صورت مواجهه با چنین مواردی، از حقوق خود آگاه شده و اقدامات قانونی لازم را اتخاذ نمایند.

 در ادامه به برخی از آثار حقوقی آن اشاره می‌شود:

• پایان یافتن عقد وکالت: اولین و مهم‌ترین اثر عزل وکیل، خاتمه یافتن رابطه حقوقی بین موکل و وکیل است. از این پس، وکیل دیگر مسئولیتی در قبال انجام امور وکالتی نخواهد داشت.

• عدم تأثیر اقدامات وکیل پس از عزل: چنانچه وکالت پس از عزل وکیل به اطلاع او نرسیده و او اقداماتی همچون درخواست تجدید نظر انجام دهد، این اقدامات از نظر حقوقی فاقد اثر خواهد بود. موکل می‌تواند با ارائه دلیل مبنی بر عزل وکیل، از دادگاه درخواست رد این اقدامات را نماید.

• مهلت درخواست عزل وکیل: طبق ماده ۴۳ قانون آیین دادرسی مدنی، موکل باید درخواست عزل وکیل خود را قبل از تشکیل جلسه دادرسی مطرح نماید. در غیر این صورت، دادگاه می‌تواند به درخواست موکل ترتیب اثر ندهد.

• حقوق وکیل پس از عزل: پس از عزل وکیل، او حق مطالبه حق‌الوکاله خود را خواهد داشت. این حق، صرف‌ نظر از اینکه وکیل کارآموز یا پایه یک دادگستری باشد، به او تعلق می‌گیرد. میزان حق‌الوکاله معمولاً بر اساس توافق طرفین یا تعرفه‌ های مصوب تعیین می‌شود.

• نحوه اطلاع‌ رسانی عزل وکیل: موکل باید عزل وکیل را به صورت رسمی و کتبی به وکیل و مرجع قضایی اطلاع دهد. این اطلاع‌ رسانی می‌تواند از طریق سامانه ثنا یا مراجعه حضوری به دفاتر خدمات قضایی انجام شود.

• اثبات عزل وکیل: در صورت بروز اختلاف در خصوص عزل وکیل، بار اثبات این موضوع بر عهده موکل خواهد بود. موکل باید دلایل کافی برای اثبات عزل وکیل، مانند ارائه اظهارنامه یا نامه رسمی، ارائه نماید.

عزل وکیل، اقدامی است که باید با دقت و آگاهی کامل انجام شود. موکل باید از آثار حقوقی این اقدام و همچنین روش‌ های صحیح انجام آن آگاه باشد. در صورت بروز هرگونه ابهام یا سوال، توصیه می‌شود موکل با یک وکیل پایه یک دادگستری مشورت نماید.

پرداخت حق الوکاله وکیل عزل شده

یکی از مسائلی که در روابط بین موکل و وکیل ممکن است به اختلاف منجر شود، موضوع عزل وکیل و حق‌ الوکاله است. گاه موکل، با مشاهده پیشرفت پرونده و نزدیک شدن به نتیجه مطلوب، با هدف اجتناب از پرداخت حق‌ الوکاله، اقدام به عزل وکیل می‌نماید. از سوی دیگر، ممکن است موکل به دلیل نارضایتی از عملکرد وکیل، تصمیم به برکناری وی بگیرد. در چنین مواردی، سوال مهمی که مطرح می‌شود این است که آیا موکل حق دارد حق‌الوکاله‌ای را که قبلاً پرداخت کرده یا متعهد به پرداخت آن شده است، مسترد نماید؟

لازم به ذکر است اگر در قراردادی که توسط موکل و وکیل تنظیم شده حرفی از چگونگی پرداخت حق الوکاله در صورت عزل وکیل نیامده باشد وکیل مستحق دریافت حق الوکاله اقداماتی که انجام داده است، خواهد بود.

همچنین خوب است بدانید اغلب قرارداد هایی که بین دو طرف برقرار می شوند دارای این بند هستند که به موجب آن، چنانچه موکل بدون داشتن دلیل موجه و قانونی، قرارداد وکالت را یک‌ جانبه فسخ نماید و وکیل را عزل کند، وکیل حق خواهد داشت تا تمام یا بخشی از حق‌ الوکاله توافق شده را مطالبه نماید. این بند به منظور حفظ حقوق وکیل و جبران زحمات وی در انجام امور محوله درج می‌گردد.

هزینه عزل وکیل

یکی از سوالات رایجی که در حوزه حقوقی مطرح می‌شود، این است که آیا موکل برای عزل وکیل خود باید هزینه ای را پرداخت کند؟

 در گذشته، عزل وکیل روندی ساده‌تر و کم‌هزینه‌تر داشت. موکل می‌توانست با ثبت یک لایحه ساده در دفتر شعبه دادگاه، وکیل خود را عزل کند و هیچ هزینه‌ ای بابت این کار پرداخت نمی‌کرد.

اما با تغییرات ایجاد شده در سیستم قضایی و الکترونیکی شدن بسیاری از امور، امروزه عزل وکیل از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی انجام می‌شود. به عبارت دیگر، موکل برای برکناری وکیل خود باید به یکی از این دفاتر مراجعه کرده و لایحه عزل را ثبت نماید. طبیعتاً این کار مستلزم پرداخت هزینه‌ هایی مطابق با تعرفه‌ های تعیین شده است. در حال حاضر، هزینه ثبت لایحه عزل وکیل در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی بستکی به تعرفه های هر سال دارد.

علاوه بر هزینه ثبت لایحه، اگر موکل بخواهد به صورت رسمی و با ارسال اظهارنامه قضایی، وکیل خود را از تصمیم به عزل مطلع سازد، باید هزینه دیگری نیز بابت ثبت اظهارنامه پرداخت کند. این هزینه نیز معمولاً برابر با هزینه ثبت لایحه عزل وکیل است.

بنابراین، موکلانی که قصد عزل وکیل خود را دارند، باید توجه داشته باشند که این فرآیند نسبت به گذشته پیچیده‌تر شده و مستلزم پرداخت هزینه‌هایی است. البته، این هزینه‌ها چندان زیاد نیستند و به طور کلی، فرایند عزل وکیل به نسبت ساده می‌باشد.

نکته مهمی که باید به آن توجه داشت این است که تعرفه‌های مربوط به ثبت لایحه و اظهارنامه ممکن است در آینده تغییر کند. بنابراین، توصیه می‌شود قبل از انجام هرگونه اقدامی، از آخرین تعرفه‌های تعیین شده توسط دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مطلع شوید.

عزل وکالت بلاعزل 

طبق قانون موکل می تواند وکیل خود را عزل کند اما باید توجه داشته باشد، در صورتی که بین موکل و وکیل قرارداد وکالت بلاعزل تنظیم شده باشد این کار امکان پذیر نخواهد بود. 

البته در برخی مواقع وکالت بلاعزل به صورت مدت دار است یعنی طرفین توافق می کنند تا مدت زمان خاصی وکالت بلاعزل باشد.

در این صورت پس از پایان مدت تعیین شده موکل می تواند درخواست عزل وکیل را مطرح کند. لازم است گفته شود در صورتی که وکالت بلاعزل باشد اما وکیل اقداماتی خارج از قرارداد منعقد شده انجام دهد موکل می تواند به صورت قانونی اقدامات وکیل را پیگیری کند.

عزل وکیل از طریق سامانه ثنا

همانطور که گفته شد شما از دو روش می توانید عزل وکیل را به دادگاه اعلام کنید؛ از طریق سامانه ثنا و یا با مراجعه به دفاتر خدمات قضایی.

سامانه ثبت نام الکترونیکی (ثنا)، به عنوان یکی از ابتکارات مهم قوه قضاییه، با هدف تسهیل دسترسی شهروندان به خدمات قضایی و شفاف‌ سازی فرآیند های دادرسی راه‌ اندازی گردیده است. این سامانه با بهره‌ گیری از فناوری اطلاعات، امکان انجام امور قضایی از قبیل ثبت شکوائیه، پیگیری پرونده‌ها، دریافت ابلاغیه‌ های الکترونیکی و سایر خدمات مرتبط را به صورت غیرحضوری فراهم آورده است.

لازم به ذکر است که، با وجود اضافه شدن بخش "نحوه عزل وکیل" به سامانه ثنا، متأسفانه تاک نون امکان ثبت الکترونیکی درخواست عزل وکیل در این سامانه فراهم نشده است. این امر موجب شده است تا موکلان همچنان مجبور باشند برای انجام این فرایند، به صورت حضوری به دفاتر قضایی مراجعه کرده و درخواست خود را به صورت سنتی ثبت نمایند. اما احتمال آنکه در آینده این بخش مجددا فعال شود است.

لذا استفاده از دفاتر قضایی برای ثبت درخواست عزل وکیل، از یک سو نیازمند حضور و مراجعه موکل به دفتر قضایی است و از سوی دیگر ممکن است زمان‌بر باشد. اما تا زمانی که امکان ثبت عزل وکیل در سامانه ثنا فراهم نشده است، این روش تنها راه قابل دسترس برای موکلان است.

💠 مشاوره تلفنی با وکیل 💠

عزل وکیل از طریق مراجعه به دفاتر خدمات قضایی

در گذشته، فرآیند عزل وکیل روندی نسبتاً ساده اما زمان‌بر بود. موکل با تنظیم یک اظهارنامه کتبی یا شرکت در جلسات دادرسی و اعلام شفاهی، قصد خود را برای قطع همکاری با وکیل به اطلاع می‌رساند. سپس، این اظهارنامه یا صورت جلسه به صورت فیزیکی به دادگاه ارائه می‌شد.

لازم به ذکر است که ثبت لایحه عزل وکیل، همچنین به روش خودکاربری و از طریق آدرس remission.adliran.ir/PetitionEdit.aspx، بدون مراجعه به دفاتر خدمات قضایی الکترونیک نیز برای متقاضیان، امکان پذیر بود که در حال حاضر، این سایت، غیر فعال شده است.

 اما با راه‌اندازی دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، این روند متحول شده است. امروزه، موکلین می‌توانند به صورت الکترونیکی و از طریق سامانه‌ های قضایی، درخواست عزل وکیل خود را ثبت کنند. این روش نه تنها سرعت و دقت فرآیند را افزایش داده است، بلکه امکان پیگیری آنلاین مراحل پرونده و دریافت اطلاعیه‌ها را نیز فراهم کرده است.

بنابراین مراحل عزل وکیل به شرح زیر‌ می‌باشد:

 موکل می تواند با مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، لایحه ای تنظیم کرده و درخواست عزل وکیل خود را به طور رسمی مطرح کند. این لایحه توسط دفتر خدمات الکترونیک قضایی، ثبت و به شعبه دادگاهی که پرونده در آن در جریان است، ارسال خواهد شد. این روش، روشی رسمی و قانونی برای برکناری وکیل محسوب می شود.

علاوه بر ثبت لایحه در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، توصیه می شود موکل با ارسال یک اظهارنامه قضایی، تصمیم خود مبنی بر عزل وکیل را به طور مستقیم به وکیل نیز ابلاغ کند. اظهارنامه قضایی، مدرکی رسمی و قابل استناد در دادگاه است و نشان می دهد که موکل به طور قطع و یقین قصد برکناری وکیل را داشته است.

مدارک مورد نیاز برای عزل وکیل

برای آن که بتوان درخواست عزل وکیل را در دفاتر خدمات قضایی ارائه داد باید مدارک شناسایی خود همچون کارت ملی، شناسنامه و همینطور شماره پرونده را ارائه دهید. 

لازم به ذکر است شماره وکالت نامه نیازی نیست؛ چرا که در سیستم دفاتر خدمات قضایی این شماره ثبت شده است.

همچنین باید بگوییم از آنجایی که درخواست عزل وکیل به دفاتر خدمات قضایی صورت می گیرد باید هزینه ای نیز بابت خدماتی که این دفاتر ارائه می‌دهند پرداخت شود. همچنین اگر درخواست ارسال اظهارنامه را نیز دارید برای آن نیز باید هزینه جداگانه ای پرداخت کنید.

سخن آخر

در این مقاله تلاش کردیم شما را با مسائل مرتبط با عزل وکیل و قوانین این حوزه آشنا کنیم. 

در مطالب مذکور تعریف عزل وکیل، چگونگی عزل او، آثار این عمل، نحوه پرداخت حق الوکاله وکیل عزل شده و نحوه عزل وکیل بلاعزل به شما معرفی شد.

همچنین به شرایط عزل وکیل از طریق سامانه ثنا، از طریق مراجعه به دفاتر قضایی و همچنین مدارک مورد نیاز برای عزل وکیل پرداختیم. امیدواریم مطالب مذکور برای تان مفید و کاربردی بوده و سوالات شما را در حوزه عزل وکیل برطرف کرده باشد.

بنابراین عزل وکیل ممکن است به دلایل مختلفی از جمله اختلاف نظر با وکیل، عدم رضایت از عملکرد وکیل، یا تغییر شرایط پرونده صورت گیرد. آگاهی از حقوق خود در این زمینه، به شما کمک می‌کند تا تصمیمات آگاهانه‌ تری اتخاذ کرده و از بروز مشکلات حقوقی جلوگیری کنید.

در صورتی که پس از مطالعه این مقاله همچنان سوالاتی برایتان باقی مانده است، می‌توانید از طریق سایت مشاوره حقوقی آنلاین وکیل وند، به صورت رایگان با وکلای مجرب مشورت کنید. مشاوران حقوقی وکیل وند، آماده‌اند تا شما را در تمامی مراحل حقوقی پرونده همراهی کنند.

چنانچه نیاز به مشاوره متنی در این  زمینه دارید می توانید به سایت مشاوره حقوقی آنلاین وکیل وند مراجعه نمایید.