فرجام خواهی چیست؟
لغت فرجام خواهی به معنای پایان و آخرین می باشد و در واژگان حقوقی به معنای درخواست رسیدگی دوباره به یک پرونده ی حقوقی یا کیفری است.
زمانی که رای توسط دادگاه بدوی صادر می گردد ممکن است یکی از طرفین دعوی به رای صادر شده اعتراض کند و درخواست تغییر رای و رسیدگی مجدد رائی را بدهد که به زیانش صادر شده.
در واقع فرجام خواهی به اعتراض رای بدوی و تجدید نظر می گویند .
آراء قابل فرجام خواهی در دادگاه بدوی مطابق ماده 367 قانون آئین دادرسی مدنی به علت عدم درخواست تجدید نظر قطعی شده اند قابل فرجام خواهی نیستند .
درمورد احکام صادره از دادگاه بدوی باید گفت بنابر قانون حکمی که از سوی دادگاه بدوی در مورد دعوای مالی صادر شده باشد و مورد تجدیدنظر خواهی قرار نگرفته باشد قایل فرجام خواهی می باشد در صورتیکه مبلغ خواسته بیش از 000/000/20 (بیست میلیون ریال ) باشد .
در خصوص احکام صادره در مورد دعوا های غیر مالی دعواهای مربوط به نکاح ،فسخ نکاح،تولیت ،حجر،وقف؛نسب،حبس قابلیت فرجام خواهی در دیوان عالی کشور را دارند.
آیا آرای دادگاه های بدوی قابل فرجام خواهی است؟
آرای دادگاه های بدوی که به دلیل عدم تجدید نظرخواهی به قطعیت رسیده است قابل فرجام خواهی نبوده جز در موارد زیر:
- احکامی که خواسته آن از مبلغ بیست میلیون ریال بیشتر باشد.
- احکام مربوط به اصل نکاح و فسخ آن، طلاق، نسب، حجر، وقف، ثلث، حبس و تولیت.
کدام قرارها قابل رسیدگی فرجامی هستند؟
- قرار ابطال یا رد دادخواست صادر شده از دادگاه.
- قرار سقوط دعوا یا عدم اهلیت یکی از دو طرف دعوا.
آرای دادگاه های تجدید نظر استان قابل فرجام خواهی نیستند جز در موارد زیر:
- احکام مربوط به اصل نکاح و فسخ آن، طلاق، نسب، حجر و وقف.
قرارهای ذیل به این شرط که اصل حکم آن ها دارای قابلیت فرجام خواهی باشند قابل فرجام خواهی خواهند بود.
- قرار ابطال یا رد داخواست تجدید نظر صادر شده از دادگاه استان.
- قرار سقوط دعوا یا عدم اهلیت یکی از دو طرف دعوا.
ترتیب فرجام خواهی به چه صورتی است؟
اشخاص زیر حق دارند با رعایت موارد ذیل تقاضای رسیدگی فرجامی نمایند:
- دو طرف دعوا، قائم مقام، نمایندگان قانونی و وکلای ایشان.
- دادستان کل کشور.
فرجام خواهی با تسلیم دادخواست فرجامی به دادگاه صادر کننده رای صورت می گیرد. زمان تسلیم دادخواست البته با وجود ثبت آن در همان روز تسلیم، ابتدای فرجام خواهی به حساب می آید.
چه نکاتی در دادخواست بایستی رعایت گردد؟
- نام و نام خانوادگی و محل سکونت و دیگر مشخصات فرجام خواه (فرد شاکی) و وکیل وی در شرایطی که دادخواست را وکیل رد کرده باشد.
- نام و نام خانوادگی و محل سکونت و دیگر مشخصات فرجام خوانده. (شخص مقابل دعوا)
- حکم یا قراری که از آن درخواست فرجام گردیده است.
- دادگاه صادر کننده رای.
- زمان ابلاغ رای.
- علل فرجام خواهی.
کدام رای های دادگاه تجدید نظر قابل فرجام خواهی نمی باشد ؟
- قرارهایی که اصل حکم انها قابلیت فجام خواهی داشته باشد
- قرارسقوط دعوا یا عدم اهلیت یکی از طرفین دعوا
- قرار ابطال یا رد دادخواست تجدیدنظرکه از دادگاهداستان صادر شده باشد
- احکام مربوط به نکاح یا فسخ آن ،طلاق،نسب،حجر و وقف
چه احکامی قابلیت رسیدگی فرجامی را نخواهند داشت؟
- احکامی که مستند به اقرار قاطع در دادگاه هستند.
- احکام مستند به رای یک یا چند نفر کارشناس که طرفین به طور کتبی آن را قاطع دعوا قرار داده باشند.
- احکامی که مستند به سوگند قاطع هستند. (بدین معنا که بلافاصله پس از اقرار یا تسلیم نظریه کارشناسی به پرونده، رای صادر گردد. این موقع خواهیم گفت که قاطع دعوا بوده است.)
- احکامی که دو طرف حق فرجام خواهی را از خویش سلب کرده باشند.
- احکامی که بلافاصله یا پس از رسیدگی به دعاوی اصلی مربوط به متفرعات آن صادر می‌گردد. در شرایطی که حکم مربوط به اصل دعوا قابل رسیدگی فرجامی نباشد.
- احکامی که بر اساس قوانین خاص غیر قابل فرجام است.
چه برگه هایی باید به دادخواست فرجامی پیوست گردد؟
- کپی یا تصویر مصدق (اوراقی که از طرف دوایر مربوطه تطابق آن ها با اصل گواهی شده باشد) حکم یا قراری که از آن فرجام خواسته می شود.
- لایحه شامل اعتراضات فرجامی.
- وکالت نامه وکیل یا مدرک مثبت سمت تسلیم کننده دادخواست فرجامی، در شرایطی که خود فرجام خواه دادخواست رد نکرده باشد.
- دادخواست و برگ های پیوست آن می بایست در دو نسخه و با وجود تعدد طرفین دعوا به تعداد آن ها همچنین یک نسخه باشد البته به غیر از مدرک مثبت سمت که تنها به نسخه اول ضمیمه می‌گردد.
- دادخواستی که برابر مقررات مذکور تسلیم نگردیده و یا هزینه دادرسی آن پرداخت نشود به جریان نخواهد افتاد.
- در صورت وجود نقص در اوراق و یا پرداخت نکردن هزینه دادرسی، مدیر دفتر دادگاه به مدت ۲ روز از زمان تسلیم دادخواست نقایص آن را به طور مشخص به دادخواست دهنده هشدار می دهد که از زمان ابلاغ اخطاریه حداکثر طی ۱۰ روز اقدام به رفع نقایص موجود کند.
مهلت درخواست فرجامی چقدر است؟
برای افراد ساکن ایران ۲۰ روز و برای افراد مقیم خارج از کشور ۲ ماه از زمان پایان مهلت تجدیدنظرخواهی خواهد بود. در شرایطی که دادخواست خارج از مهلت مقرر تسلیم گردد و یا طی مدت مشخص شده نقایص موجود رفع نگردد، بر اساس قرار از طرف دادگاهی که دادخواست به آن تقدیم گردیده رد می‌شود.
این قرار حداکثر طی ۲۰ روز در دیوان عالی کشور قابل شکایت بوده و پس از رسیدگی به این امر رای دیوان عالی کشور قطعی است. با وجود تکمیل دادخواست فرجام خواهی، مدیر دفتر دادگاه آن را برای اصحاب دعوا ارسال می‌کند تا حداکثر به مدت ۲۰ روز به طور کتبی پاسخ دهند. بعد از گذشت ۲۰ روز در صورتی که جوابی رسیده یا نرسیده باشد، پرونده را به دیوان عالی کشور ارسال می کند.
مدت زمان تعیین شده فرجام خواهی توسط قانون چقدر است؟
مهلت فرجام خواهی درخصوص احکام قابل‌فرجامِ دادگاه تجدیدنظر استان، برای اشخاصِ ساکن ایران، بیست روز و برای اشخاص ساکن خارج از کشور، دو ماه از تاریخ ابلاغ رأی است. این مهلت درخصوص احکام قابل‌فرجامِ دادگاه بدوی، از تاریخ پایان‌یافتن مهلت تجدیدنظر آغاز می‌شود.
پس از درخواست فرجام به چه صورتی عمل خواهد شد؟
- در شرایطی که محکوم به مالی باشد، در صورت لزوم به نظر دادگاه، پیش از اجرای حکم از محکوم له (خواهان) تامین مناسب دریافت خواهد شد.
- در صورتی که محکوم به غیرمالی باشد و محکوم علیه (خوانده) بنا به نظر دادگاه صادر کننده حکم تامین مناسب بدهد، اجرای حکم تا صدور رای فرجامی به تاخیر می افتد. لذا در اجرای حکم و یا عدم اجرای آن، نظر دادگاه نقش موثر و اساسی خواهد داشت.
در چه مواردی حکم یا قرار نقض می گردد؟
بعد از ارجاع پرونده به دیوان عالی کشور، با نظر اکثریت اعضا در تایید و یا نقض رای فرجام خواسته شعبه رسیدگی کننده تصمیم مناسب را اتخاذ می کند.
در موارد زیر حکم یا قرار نقض خواهد شد:
- دادگاه صادر کننده رای بدوی دارای صلاحیت رسیدگی به موضوع نباشد.
- رای صادر شده مخالف با موازین شرعی و مقررات قانونی صادر گردیده باشد.
- عدم رعایت اصول دادرسی و حقوق اصحاب دعوا، در شرایطی که به اندازه ای دارای اهمیت باشد که رای را فاقد اعتبار کند.
- آرای مخالف با هم، بدون وجود دلیل قانونی در یک موضوع و میان همان اصحاب دعوا صادر گردیده باشد.
- تحقیقات صورت گرفته در پرونده ناقص باشد و یا به ادله و دفاعیات دو طرف دعوی توجه نشده باشد.
- در صورتی که رای صادر شده با قوانین حاکم در زمان صدور آن مخالف نباشد، نقض نمی‌گردد.
- در صورتی که عدم صحت مدارک و اسناد و متونی که اساس صدور رای واقع شده‌اند اثبات شود رای صادر شده نقض می‌گردد.
- در صورت وجود یکی از موجبات نقض، رای مورد درخواست فرجام، نقض می‌گردد هرچند که فرجام خواه به آن خاطر که مورد نقض واقع شده، استناد نکرده باشد.
ترتیب رسیدگی به فرجام خواهی به چه صورت است؟
- بعد از ارسال پرونده به دیوان عالی کشور، رییس دیوان عالی کشور و یا یکی از معاونان ایشان، با رعایت نوبت و ترتیب وصول، پرونده را به یکی از شعب دیوان ارجاع می دهد. شعبه مرجوع الیه به نوبت رسیدگی خواهد کرد جز در مواردی که بر اساس قانون و یا به صلاحدید رئیس دیوان عالی کشور، رسیدگی خارج از نوبت ضرورت داشته باشد.
- بعد از ارجاع پرونده، امکان دریافت آن از شعبه مرجوع الیه وجود نداشته و نمی توان به شعبه دیگری ارجاع داد جز به دستور قانون.
- رعایت این موضوع به منظور رسیدگی در تمامی دادگاه ها الزامی است.
- رسیدگی در دیوان عالی کشور بدون حضور داشتن اصحاب دعوا انجام می پذیرد جز در موردی که شعبه رسیدگی کننده دیوان، حضور ایشان را ضروری بداند.
- شعبه رسیدگی کننده تصمیمات خود را بر اساس نظر اکثریت در تایید یا نقض رای فرجام خواسته خواهد گرفت. در صورتی که رای، بر اساس قانون و ادله موجود در پرونده باشد علاوه بر تایید آن، پرونده را به دادگاه صادر کننده اعاده می کند در غیر این صورت طبق مقررات ذیل اقدام خواهد شد.
مراحل رسیدگی دادگاه مرجوع الیه به چه صورت است؟
با وجود نقض حکم به دلیل نقص تحقیقات، تحقیقات مربوطه دیوان عالی کشور را انجام داده پس از آن با توجه به آن نسبت به صدور رای اقدام می کند.
با وجود نقض قرار، دادگاه موظف می باشد مطابق با رای دیوان عالی کشور به دعوا رسیدگی نماید، جز آن که پس از نقض دلیل جدیدی جهت اجتناب از رسیدگی به ماهیت دعوا ایجاد گردد.
در رای دیوان عالی کشور نام و مشخصات و محل سکونت دو طرف، حکم یا قراری که از آن فرجام خواسته شده است و خلاصه اعتراضات و ادله‌ای که سبب نقض یا ابرام حکم یا قرار می گردد به صورت واضح و کامل قید می شود و بعد از امضاء آن در دفتر ویژه با ذکر شماره و تاریخ به ثبت خواهد رسید.
