قصاص در کنار دیه و حد وتعزیر جز چهار مجازات اصلی قانون  در جمهوری اسلامی ایران است مطابق ماده 16 قانون مجازات اسلامی قصاص مجازات اصلی جنایت عمدی بر نفس و اعضا و منافع است  

اولیا یا ولی دم همان ورثه مقتول هستند به تعبیر دیگر کسانی که از مقتول ارث میبرند در قانون زن و شوهر اگر چه از هم ارث میبرند اما از داشتن حق قصاص مستثنی شده اند و در شرایطی حق قصاص دارند اما اولیای دم یا صاحبان حق قصاص در هر مرحله از رسیدگی به پرونده و حتی اجرای حکم میتوانند با قاتل یا مرتکب مصالحه کنند که این مصالحه ممکن است مجانی باشد یا در مقابل حق یا مالی از مرتکب باشد که اگر اولیای دم بخواهند گذشت کنند باید همگی موافق باشند.گذشت یا مصالحه قبل از صدور حکم یا بعد از اینکه حکم از مراجع قضایی صادر شد باعث از بین رفتن قصاص میشودومطابق ماده 364 قانون مجازات اسلامی رجوع ازگذشت امکان پذیر نیست واگر اولیای دم قاتل را بکشند خودشان قاتل محسوب میشوند.نکته یدیگری که وجود دارد این است که اگر مقتول بدهی داشته باشد و ارث باقی مانده از وی برای پرداخت بدهی کافی نباشد ورثه نمیتوانند بدون پرداخت یا بدهی وی مجانی قاتل راببخشند اگر چنین کاری کنند موظفند بدهی متوفی را از اموال خود پرداخت کنند.

طبقه اول: پدر، مادر و فرزندان در صورت نبود فرزند، نوه مقتول صاحب حق است.

طبقه دوم: پدربزرگ، مادربزرگ، خواهر و برادر در صورت نبود خواهر و برادر، خواهرزاده یا برادرزاده صاحب حق است.

طبقه سوم: عمه، عمو، خاله و دایی درصورت نبود هیچ‌ یک از این‌ها، فرزندانشان صاحب حق هستند.

اگرکسی کشته شود و و از افراد طبقه اول کسی را به عنوان ورثه یا ولی دم نداشته باشد این حق به افراد طبقه دوم میرسد.اگر مرتکب جرم از ورثه باشد دیگر ولی دم محسوب نمیشود و حق قصاص و دیه ندارد.به طور مثال پسری که پدر خود را بکشد دیگر ولی دم پدر خود نیست پس گذشت وی از خون پدرش مانع از مجازات او نیست.

گذشت از قصاص همیشه مجانی نیست گاهی مشروط است و اولیای دم درمقابل شرط یا مالی گذشت میکنند در این صورت تا زمانی که مرتکب به شرط عمل نکند حق قصاص برای صاحبان حق قصاص باقی است.در قانون مجازات اسلامی هم این گونه بیان شده است که اگر مرتکب حاضر یا قادر به انجام دادن تعهد یا فراهم کردن وجهی که با ان مصالحه کرده اند نباشد اولیا دم میتوانند پرونده را به دادگاه ارجاع دهند  تا قصاص انجام شود.اگر برخی اولیای دم خواستار قاص باشند و برخی دیگر قاتل را عفو کنند قاتل قصاص میشود و سهم دیه افرادی که گذشتکرده اند به قاتل پرداخت میشود.اگر مقتول قبل از مرگ خود قاتل را عفو کند ولی دم نمیتوانند قاتل را قصاص کنند چون مقتول با بخشش و گذشتن از حق خود حق قصاص را از بین برده است.براساس ماده 101قانون مجازات اسلامی گذشت باید منجز باشد وبه گذشت مشروط و معلق در صورتی ترتیب اثر داده میشود که ان شرط تحقق یافته باشد. بر اساس ماده 382 قانون مجازات اسلامی، « هر گاه زن مسلمانی، عمداً کشته شود، حق قصاص ثابت است. اما اگر قاتل مرد مسلمان باشد، ولی دم (پدر و مادرش) باید پیش از قصاص نصف دیه کامل را به او بپردازندبه موجب ماده 373 قانون مجازات اسلامی، « در موارد شرکت در جنایات عمدی حسب مورد مجنی علیه یا ولی دم می توانند یکی از شرکا در جنایت عمدی را قصاص کند و دیگران باید بلافاصله سهم خود از دیه را به قصاص شونده بپردازد و یا این که یکی از شرکا در قتل یا همه آنان را قصاص کند. مشروط بر این که دیه مازاد بر جنایت پدید آمده را پیش از قصاص به قصاص شوندگان بپردازد. » مانند آنکه دو مرد مرتکب قتل یک مرد شوند و اولیا دم خواهان قصاص هر دو باشد که باید تفاضل دیه نسبت به جنایت پیش آمده را به قصاص شوندگان پرداخت کند همچنین ماده 423 قانون مجازات اسلامی بیان می دارد که در هر حق قصاصی، اگر بعضی از صاحبان آن خواهان دیه باشند یا از قصاص مرتکب گذشت کرده باشند، کسی که خواهان قصاص است، باید نخست سهم دیه دیگران را در صورت گذشت آنان به مرتکب و در صورت درخواست دیه به خود آنان بپردازد. در اجرای حکم پرداخت تفاضل دیه لازم به ذکر است که از آن جایی که این مبلغ متعلق به قصاص شونده است، وی می تواند این مبلغ را به صاحبان حق قصاص یا شرکای خود در صورت تعدد قاتلین ببخشد همچنین در صورتی که تفاضل دیه پرداخت شده و قصاص انجام نشود، باید مبلغ برگرداننده شود

اولیای دم محجور همان ورثه مقتول است که از نظر قانونی قادر نیست امور خود را مستقل و بدون دخالت دیگری اداره کند.در قانون محجور سفیه و صغیر و مجنون تقسیم میشوند حال اگر اولیای دم یا برخی از صاحبان حق قصاص محجور باشند ولی انان با رعایت مصلحتشان حق قصاص یا گذشت دارند یا ولی انان میتواند تا زمان بلوغ صغیر یا سلامت مجنون منتظر بمانند اما اگر برخی اولیای دم عاقل  وبالغ باشند میتوانند مرتکب را قصاص کنند.

سامانه وکیلوند به منظور سهولت دسترسی به وکلا و مشاوران حقوقی متخصص تاسیس گردیده است برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد ازدواج موقت بدون اجازه همسر در کانال تلگرام موضوعات حقوقی  وکیلوند عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی وکیلوند نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی  به سوالات شما عزیزان پیرامون ازدواج موقت بدون اجازه همسر پاسخ دهند.