اموال منقول و غیرمنقول

اموال معمولا به عنوان "منقول" یا "غیر منقول" طبقه بندی می شوند. در حالی که این طبقه بندی ممکن است اهمیت زیادی در زندگی روزمره نداشته باشد، اما در چشم مقامات قانونی اهمیت زیادی دارد. قوانین حاکم بر اموال منقول و غیر منقول در بسیاری از جنبه ها متفاوت است. حتی هزینه های دادرسی و قوانین مربوط به توقیف اموال برای این دو نوع اموال در دعاوی حقوقی متفاوت است. عامل تمایز اساسی در مفهوم انتقال (جا به جایی) اموال نهفته است. اموال منقول به دارایی هایی اشاره دارد که می توانند از یک مکان به مکان دیگر منتقل شوند، در حالی که اموال غیر منقول ثابت هستند و نمی توانند منتقل شوند. در نتیجه، این دو نوع اموال دارای ویژگی های متمایز هستند که ما در این مقاله به جزئیات بیشتر خواهیم پرداخت.

تعریف اموال منقول چیست؟

لغت نامه دهخدا «منقول» را چیزی که قابل جابجایی یا انتقال (نقل کرده شده و جابه‌جاکرده شده) است تعریف کرده است. در حوزه حقوقی، «اموال منقول» به اموال و اشیایی گفته می شود که بدون ایجاد خسارت قابل جابه جایی است. این مفهوم با اصطلاح انگلیسی " Personal Property " که معنای مشابهی دارد همسو است.

مصداق‌ها و نمونه‌های اموال منقول:

•    دیون مالی (مثل رهن و اجاره‌ی املاک)
•    پول
•    فرش
•    خودرو
•    تلفن همراه
•    فرش
•    بخاری و کولر
•    مبل
•    دوچرخه
•    کشتی و قایق
•    آثار هنری (تا زمانی که جابجایی آنها ضرری نداشته باشد، اموال منقول محسوب می شود.) 
•    مصالح ساختمان (زمانی که در فرآیند ساخت و ساز (بنا)مورد استفاده قرار نگیرند.) عموماً به عنوان اموال منقول طبقه بندی می شوند.
•    و….

در واقع، برخی از اشیاء بسته به استفاده از آنها می توانند دارای ویژگی هایی از اموال منقول و غیر منقول باشند. مصالح ساختمانی را به عنوان مثال در نظر بگیرید. مصالح ساختمانی در ابتدا به عنوان اموال منقول طبقه بندی می شوند تا زمانی که در ساختار یک ساختمان ادغام شوند. به عنوان مثال، میلگرد استفاده نشده به عنوان اموال منقول در نظر گرفته می شود. با این حال، هنگامی که میلگرد در ساخت یک ساختمان استفاده می شود، آنگاه به عنوان اموال غیر منقول در نظر گرفته می شود. 

دسته‌بندی اموال منقول و انواع آن

آ. اموال منقول ذاتی

اموالی که مشهود هستند و می توانند از مکانی به مکان دیگر منتقل شوند، عموماً به عنوان اموال منقول ذاتی طبقه بندی می شوند. به عنوان مثال، خودکار به عنوان یک اموال منقول ذاتی در نظر گرفته می شود، زیرا می توان آن را به راحتی جابجا کرد بدون اینکه آسیبی به آن وارد شود.

ب. اموال در حکم منقول

منافع و حقوق مربوط به اموال منقول معمولاً به عنوان " اموال در حکم منقول " شناخته می شود. نمونه هایی از این حقوق شامل حقوق مربوط به سهام شرکت، مال‌الاجاره و ثمن مبیع است.

تعریف اموال غیر منقول چیست؟ 

با درک درستی از اموال منقول، اکنون می توانیم تعریف اموال غیر منقول را روشن کنیم. اموالی که بدون تخریب یا آسیب قابل جابه‌جایی نیستند، در دسته غیر منقول قرار می‌گیرند. در زبان انگلیسی اصطلاح Real Property به عنوان معادلی برای اموال غیرمنقول استفاده می شود. 

مصداق ها و نمونه های اموال غیرمنقول خانه

•    زمین
•    معدن
•    مصالح و لوله های ساختمانی: پس از استفاده در ساختمان یا نصب در زمین، به دلیل ادغام در ساختمان یا زمین، عموماً دارایی غیرمنقول محسوب می شوند.
•    نقاشی ها، مجسمه ها و سایر آثار هنری: اگر این آثار هنری روی زمین چسبانده شوند یا به طور دائم در داخل ساختمان نصب شوند، حرکت آنها می تواند منجر به آسیب یا تخریب شود. در نتیجه به عنوان اموال غیرمنقول طبقه بندی می شوند. 
•    محصولات کشاورزی: در حالی که هنوز در حال رشد و برداشت نشده است، محصولات کشاورزی معمولاً دارایی منقول محسوب می شوند. با این حال، هنگامی که بخشی از محصول برداشت می شود، تنها آن بخش از اموال منقول می شود و در حالی که بخش برداشت نشده باقی مانده به عنوان غیر منقول طبقه بندی می شود. 
•    درختان، شاخه ها، نهال ها و قلمه ها: این عناصر تا زمانی که به زمین متصل باشند و قطع و یا کنده نشده باشند، اموال غیر منقول محسوب می شوند.
•    تجهیزات آبیاری، ماشین‌آلات کشاورزی و دام اختصاصی: اقلامی مانند پمپ‌ها، چاه‌ها، ماشین‌های کشاورزی و حیواناتی که صرفاً برای مقاصد زراعت استفاده می‌شوند مانند گاو، با اموال غیرمنقول مربوط به ملک مرتبط هستند.
•    حق انتفاع از اشیاء: از قبیل حق‌العبور یا حق ارتفاق بر مال غیر

دسته‌بندی اموال غیرمنقول و انواع آن

آ. غیرمنقول ذاتی

اموالی مانند زمین و معادن که ذاتاً قبل از مداخله انسانی قابل جابجایی نیست.

ب. غیرمنقول به واسطه عمل انسان

اموالی مانند خانه های روی زمین، خود زمین و سازه هایی که محکم به زمین چسبیده اند ذاتاً غیرقابل حرکت هستند و تلاش برای جابجایی یا جداسازی آنها منجر به نابودی آنها می شود. به عنوان مثال، تیر یا آجری که در ساختمان استفاده می شود در ابتدا در دسته اموال منقول قرار می گیرد. با این حال، پس از ادغام در سازه، به دلیل آسیب و تخریب احتمالی که در صورت تلاش برای جابجایی آن رخ می دهد، غیرقابل حرکت می شود. بنابراین در چارچوب عمل انسان، این گونه اقلام اموال غیرمنقول به واسطه عمل انسان محسوب می شود.

 به همین ترتیب، مجسمه ای را در نظر بگیرید که در ابتدا در جای دیگری ساخته شده و منقول در نظر گرفته شده است. اگر همان مجسمه در محلی نصب شود که جدا شدن یا جابجایی آن موجب آسیب یا تخریب شود، به عنوان مال غیر منقول ناشی از عمل انسانی تلقی می شود.

پ. غیرمنقول حکمی

در واقع، برخی از اموال بر اساس صلاحیت دادگاه ها و قوانین مربوط به توقبف اموال در زمره  اموال غیر منقول ذاتی طبقه بندی می شوند. به عنوان مثال، پمپ آبی که به طور خاص در یک زمین کشاورزی استفاده می شود، در چنین شرایطی به عنوان یک اموال غیر منقول حکمی در نظر گرفته می شود.

ت. غیرمنقول تبعی

حق انتفاع ناشی از اموال غیرمنقول مانند: خلع ید، حق سکنی و.....

تفاوت اموال منقول و غیر منقول در چیست؟

بیایید اموال منقول و غیر منقول را با هم مقایسه کنیم: 

تفاوت در نحوه توقیف اموال:

الف) توقیف اموال منقول:

توقیف اموال منقول فرآیندی نسبتاً ساده است. به عنوان مثال، هنگامی که یک خودرو به عنوان اموال منقول توقیف می شود، مأمور اجرای احکام به راحتی می تواند وسیله نقلیه را توقیف کرده و به مکان دیگری منتقل کند.

ب) توقیف اموال غیرمنقول:

توقیف اموال یک مال غیرمنقول مانند خانه در مقایسه با توقیف مال منقول چالش های بیشتری را به همراه دارد زیرا اموال غیرمنقول را نمی توان به راحتی جابه جا کرد یا به صورت فیزیکی توقیف کرد. در عوض، این فرآیند شامل انجام اقدامات قانونی برای حذف اموال از تصرف شخص در معرض مصادره است. توقیف اموال غیرمنقول معمولاً منوط به ثبت آنها در سازمان ثبت اسناد و املاک کشور است.

به عنوان مثال، اگر ملکی در اداره اموال ثبت شده باشد، توقیف رسماً به اداره ثبت محلی که اموال غیرمنقول در آن واقع شده است، ابلاغ می شود. در صورتی که مال به نام شخصی که حکم توقیف اموالش صادر شده، توقیف مال در دفتر املاک ثبت می شود. توقیف مال به این معناست که فردی که محکوم شده است دیگر مجاز به فروش یا انتقال مالکیت اموال به دیگری نیست.

تفاوت در هزینه دادرسی:

 الف) هزینه دادرسی مربوط به اموال منقول:

هزینه دادرسی مربوط به اموال منقول معمولاً طبق خواسته خواهان ارزیابی می شود. یعنی پس از طرح دعوی خواهان در دادگاه، ارزش مالی اموال منقول مورد نظر تعیین می شود. متعاقباً هزینه های دادرسی بر اساس این ارزش محاسبه می شود. به عنوان مثال، اگر دعوا حول یک خودرو باشد، ارزش مالی خودرو مشخص می شود و هزینه دادرسی بر این اساس تعیین می شود.

ب) هزینه دادرسی در مورد اموال غیر منقول:

هزینه دادرسی در مورد اموال غیر منقول صرفاً بر اساس خواسته خواهان تعیین نمی شود. در عوض، دادگاه هزینه دادرسی را با در نظر گرفتن ارزش معاملاتی املاک در منطقه تعیین می کند. این ارزش از طریق یا کارشناس در این زمینه تعیین می شود.

تفاوت در تعیین دادگاه صالح:

الف) دادگاه صالح برای اموال منقول:

دادگاه صالح برای اموال منقول عموماً با ا محل اقامت خوانده تعیین می شود. یعنی خواهان دعوا مکلف است در دادگاه محل اقامت خوانده اقامه دعوی نماید. مثلاً اگر خواهان ساکن تهران و خوانده ساکن سمنان باشد و دعوا مربوط به خودرو باشد، خواهان باید نسبت به اموال منقول خود (خودرو) در دادگاه سمنان اقامه دعوی کند. 

ب) دادگاه صالح برای اموال غیر منقول:

دادگاه صالح برای اموال غیر منقول نوعاً بر اساس محل خود وقوع مال تعیین می شود. یعنی خواهان موظف است دعوی را در دادگاه محلی (محل وقوع) مال غیر منقول اقامه کند. مثلاً اگر ملک مورد نظر از قبیل منزل در تهران باشد، باید دعوی در دادگاه تهران اقامه شود. 

زمین منقول است یا غیر منقول

در واقع، زمین یک از انواع مهم از اموال غیر منقول است. می توان زمین را به عنوان بخش مشخصی از سطح زمین تعریف کرد که شامل مناطق مستعد غوطه ور شدن در آب، ستونی از سطح بالای سطح یا خود زمین است. اصطلاح "زمین" شامل تمام اشیاء طبیعی موجود در سطح زمین یا زیر آن می شود. علاوه بر این، اموال غیرمنقول شامل تمام اقلامی است که توسط انسان ها با هدف الحاق دائمی یک فضای خاص ساخته یا دفن شده اند. نمونه هایی از این موارد شامل دیوارها، ساختمان ها، نرده ها و سایر سازه هایی است که به طور هدفمند ایجاد شده یا قرار داده شده اند تا بخشی دائمی از زمین شوند.

آپارتمان منقول است یا غیرمنقول

اموال، به ویژه اموال غیر منقول، به اموالی اطلاق می شود که به راحتی از مکانی به مکان دیگر منتقل نمی شوند. این دسته از اموال شامل زمین است که جزء لاینفک اموال غیرمنقول محسوب می شود. در زمینه حقوق املاک و مستغلات، اموال غیرمنقول دارای حقوق مالکیت خاصی است که با عنوان مالکیت مرتبط است، اعم از مالکیت کلی یا جزئی. و در مورد این سوال که آیارتمان منقول است یا غیرمنقول؟ باید گفت که آپارتمان نیز جزء اموال غیرمنقول محسوب می شوند.

چنانچه نیاز به مشاوره متنی در این زمینه دارید میتوانید به سایت مشاوره حقوقی آنلاین وکیل وند مراجعه نمایید.