امور اتفاقی در قانون یعنی چه؟ قرار تامین خواسته و انواع آن

امور اتفاقی

از جمله مهمترین قوانین شکلی موجود در ایران، قانون آیین دادرسی مدنی است که در مورد موارد مهمی همچون طرح دعوا، صدور رای، نحوه ابلاغ به خواهان و خوانده در دعاوی حقوقی و موارد این چنینی تعیین تکلیف کرده است. بنابراین دادگاه های ایران و قضات باید تمام مراحل صدور و اجرای آن و نحوه رسیدگی را بر اساس این قانون انجام دهند.

از مهم ترین مواردی که در قانون مذکور در خصوص جریان دادرسی به آن ها اشاره شده، درخواست تامین خواسته، دعوای متقابل، ورود ثالث و جلب ثالث و اخذ تامین از اتباع خارجی است. به این موارد امور اتفاقی گفته می شود که در صورت استفاده خواهان یا خوانده از آن ها باید بر اساس قواعد و شرایط خاص باشد. ما در این مطالب قصد داریم تمام اطلاعات لازم در مورد امور اتفاقی و شرایط آن را در اختیار شما قرار دهیم.

امور اتفاقی چیست؟

قبل از این که بخواهیم به معرفی انواع امور اتفاقی بپردازیم بهتر است بدانید که امور اتفاقی در قانون آیین دادرسی مدنی چیست؟

در قانون مذکور بخش هایی به امور اتفاقی یا همان طواری دادرسی اختصاص داده شده است. در این قانون منظور از امور اتفاقی مواردی هستند که معمولا بدون این که انتظار رخ دادن آن ها وجود داشته باشد، در جریان دادرسی یا در مورد ادله ظاهر می شوند.

ظهور این امور موجب شده تا دادگاه رای قاطع خود را صادر نکرده و رای نهایی را با توجه روشن شدن این موارد صادر کند.

امور اتفاقی در نمونه های مختلفی وجود دارد و قانون آیین دادرسی مدنی برای هر یک از شرایط و مراحل خاصی را تعیین کرده است. در خصوص هر یک از این نمونه ها بخشنامه ها و نظریه های مشورتی مختلف وجود دارد که دادگاه ها و قضات ملزم به رعایت آن ها هستند.

انواع امور اتفاقی

همان طور که در بخش قبل اشاره کردیم امور اتفاقی در نمونه های مختلفی وجود داشته، قانون در مورد هر یک از آن ها شرایط خاصی را تعیین کرده است. ما در این بخش به صورت جزئی هر یک از این نمونه ها را به شما معرفی می کنیم و در بخش بعد به جزئیات هر یک می پردازیم. انواع امور اتفاقی عبارت اند از:

• قرار تامین خواسته

زمانی که ترس از دست رفتن قطعی یا احتمالی خواسته وجود داشته باشد، برای حفظ خواسته این قرار را صادر می کنند.

• ورود شخص ثالث

ورود شخص ثالث دعوایی بوده که توسط شخص ثالث اقامه می شود. این شخص ثالث خود را در برنده شدن دعوای اصلی بین خواهان و خوانده از طرف یکی از آن ها ذی نفع می داند یا این که به طور مستقل برای خود حقی قائل می شود. این دعوا تا قبل از ختم دادرسی دعوای اصلی میان خوانده و خواهان، اتفاق می افتد.

• جلب شخص ثالث

جلب شخص ثالث دعوایی بوده که توسط خواهان یا خوانده دعوا بر علیه شخص ثالثی اقامه می شود و حضور شخص ثالث برای مشخص شدن موضوع لازم است.

• دعوای متقابل

منظور از دعوای متقابل دعوایی است که در جریان دعوای اصلی رخ داده و خوانده علیه خواهان و در برابر ادعای او آن را مطرح می کند.

• اخذ تامین از اتباع خارجی

این مورد از امور اتفاقی زمانی اعمال شده که خواهان اصلی دعوا یک تبعه خارجی باشد یا این که در دعوای اصلی به عنوان شخص ثالث ورود کند. این مورد تنها در صورت درخواست خوانده دریافت خواهد شد.

قرار تامین خواسته

همان طور که گفته شد قرار تامین خواسته یکی  از انواع امور اتفاقی بوده که در قانون آ.د.م پیش بینی شده است. این قرار به منظور حفظ خواسته و جلوگیری برای از دست رفتن آن پیش بینی شده است. مواد 108 تا 120 قانون آیین دادرسی مدنی به این موضوع اشاره دارد.

گاهی پیش می آید که خواهان نگران از دست رفتن خواسته است و این از دست رفتن می تواند به واسطه مخفی کردن، فروش و انتقال دادن آن توسط خوانده دعوا باشد. بنابراین در چنین شرایطی خواهان می توان در هر مرحله از دادرسی و قبل از صدور حکم قطعی از دادگاه این قرار را درخواست کند.

بدین ترتیب دادگاه دستور می دهد تا خواسته او محفوظ نگه داشته شود و خطری آن را تهدید نکند.

در قانون مذکور، منظور از تامین یعنی توقیف کردن اموال است، خواه این اموال منقول باشد یا غیر منقول؛ و منظور از صدور قرار تامین خواسته، قرار است که خواهان آن را از دادگاه درخواست کرده و می خواهد خواسته او محفوظ بماند و از طرف خوانده خطری آن را تهدید نکند.

این درخواست خواهان توسط دادگاه بررسی شده و در صورت وجود شرایط قانونی این قرار تامین صادر خواهد شد. 

بر مبنای این قرار اگر خواسته عین معین باشد، عین معین توقیف شده و در صورتی که عین معین نباشد یا این که عین معین باشد ولی نتوان آن را توقیف کرد، به مقدار قیمت خواسته دیگر اموال خوانده توقیف می شود.

در شرایطی دادگاه موظف است تا درخواست صدور قرار تامین خواسته را پذیرفته و آن را صادر کند.

این شرایط زمانی است که دعوا مستند به سند رسمی نظیر سند نکاحیه یا سند رسمی ملک بوده و یا موضوع خواسته در معرض تضییع و تفریط قرار داشته باشد. 

همچنین اگر خواسته یکی از اوراق تجاری بوده یا این که خواهان خسارت احتمالی که ممکن است به خوانده وارد شود را به حساب صندوق دادگستری پرداخت کند، صدور این قرار الزامی است.

ورود شخص ثالث

از دیگر نمونه های امور اتفاقی می توان به ورود شخص ثالث اشاره کرد. همانطور که گفتیم این مورد در خصوص ورود شخص ثالث به جریان دعوای اصلی است که این نوع نیز دارای قواعد و شرایط خاصی است.

ماده 130 قانون آیین دادرسی مدنی به دعوای ورود شخص ثالث اشاره کرده و در این ماده گفته شده هر گاه در موضوع دعوای اصلی و دادرسی دو فرد شخص ثالثی خود را در برنده شدن یکی از طرفین ذینفع بداند یا این که به صورت مستقل برای خود حقی قائل باشد می تواند وارد دعوای اصلی شود. مشروط بر این که ختم دادرسی اعلام نشده باشد.

بنابراین توجه داشته باشید که این دعوا زمانی پذیرفته می شود که تا قبل از ختم دادرسی مطرح شود. مراحل این دعوا باید در دفاتر خدمات قضایی انجام شود. دعوای شخص ثالث می تواند بر علیه خوانده یا خواهان اقامه شود. 

از مهم ترین شرایطی که برای ورود شخص ثالث به دعوای اصلی وجود دارد این است که باید با دعوای اصلی ارتباط کامل داشته و هدف فرد ایجاد تاخیر در رسیدگی پرونده یا تبانی با خوانده یا خواهان نباشد.

جلب شخص ثالث

جلب شخص ثالث نیز نمونه دیگری از امور اتفاقی بوده که در قانون آیین دادرسی مدنی به آن پرداخته شده است. ماده 135 این قانون در مورد جلب شخص ثالث بوده و بیان می کند که هر کدام از اصحاب دعوا یعنی خوانده و خواهان می توانند در صورتی که حضور شخص ثالثی را ضروری بدانند، از دادگاه درخواست جلب او را داشته باشند.

بنابراین بر اساس این ماده می توان نتیجه گرفت اگر حضور فرد برای نتیجه دعوا و صدور رای نهایی موثر باشد، خواهان یا خوانده می توانند از دادگاه بخواهند برای روشن شدن موضوع او را جلب کنند.

برای مثال می توان به دعاوی خلع ید اشاره کرد. در این دعوا به دلیل این که خوانده ادعا دارد که ملک مورد نظر را از فرد دیگری خریداری کرده است، خواهان می تواند علیه فرد ثالث که فروشنده است این دعوا را اقامه کند تا او را محکوم نماید. 

از شرایط این دعوا مانند نمونه قبل می توان به ارتباط داشتن فرد با دعوای اصلی اشاره کرد. همچنین بهتر است بدانید این دعوا باید تا پایان اولین جلسه دادرسی اقامه شود و حداکثر 3 روز از تاریخ جلسه دادخواست فرد ثبت شده و دعوای علیه فرد ثالث مطرح شود.

دعوای متقابل

نوع دیگری از امور اتفاقی دعوای متقابل بوده که مانند نمونه های قبلی شرایط و قواعد خاص خود را دارد. قانونگذار در ماده 141 آیین دادرسی مدنی به این موضوع اشاره کرده و مقرر داشته که خوانده می تواند در برابر ادعای خواهان دعوای متقابل را علیه او اقامه کند.

این دعوا را با نام دعوای متقابل می شناسند. این یعنی اگر خواهان برای اثبات ادعایی علیه خوانده دعوایی را اقامه کرد، در مقابل خوانده نیز می تواند علیه ادعای خواهان دعوایی را مطرح کند که به آن دعوای متقابل می گویند.

شرایط عمومی اقامه دعوای متقابل این است که وحدت منشا و ارتباط داشتن با دعوای اصلی وجود داشته باشد. همچنین این دعوا را می توان تا پایان اولین جلسه دادرسی اقامه کرد.

همان طور که گفتیم دادخواست دعوای متقابل باید تا قبل از اتمام اولین جلسه دادرسی مطرح شود. توجه داشته باشید که این دادخواست را تنها در مرحله بدوی می توان اقامه کرد و امکان ارائه این دادخواست در مرحله واخواهی و تجدیدنظر وجود ندارد. 

همچنین باید گفت که برای طرح این دعوا در مرحله واخواهی اداره حقوقی قوه قضاییه در نظریه مشورتی شماره 9994 / 7 که مورخ 6 اسفند 1381 است، مخالفت خود را نشان داده است.

اخذ تامین از اتباع دولت های خارجی

نوع دیگری از امور اتفاقی که قانون آیین دادرسی مدنی به آن پرداخته شده، اخذ تامین از اتباع دولت های خارجی است.

قانون گذار در مواد 144 تا 148 قانون ذکر شده به این موضوع اشاره داشته است. در واقع این مورد از امور اتفاقی الزامی بوده و باید حتما انجام شود، مگر این که قانون استثنایی برای آن در نظر گرفته باشد.

در ماده 144 قانون مذکور گفته شده که اگر خواهان اصلی یک دعوا اتباع خارجی باشند یا این که اتباع خارجی به عنوان شخص ثالث در موضوع دعوای اصلی حضور داشته باشند، اگر طرف دعوا درخواست کند، فرد باید به خاطر خسارات احتمالی، حق الوکاله وکیل و هزینه دادرسی تامین مناسب را به دادگاه تحویل دهد.

اخذ تامین از اتباع خارجی تنها در صورتی مجاز است که طرف دعوایی که آن را درخواست کرده تبعه ایران بوده و تا قبل از پایان اولین جلسه دادرسی آن را مطرح کرده باشد.

استثنائات موجود در این مورد که خواهان اتباع خارجی باشد، زمانی است که در کشور خارجی که فرد تابعیت آن را دارد، لازم نباشد که اتباع ایرانی تامین ارائه دهند. 

همچنین در صورتی که دعوای اتباع خارجی که خواهان است، در مورد سفته، چک و برات بوده باشد. یا این که اتباع خارجی، بخواهد دعوای متقابل را اقامه کرده و یا این که دعوای او مستند به اسناد رسمی باشد.

نمونه رای قرار تامین خواسته

به تاریخ ………………….………

پرونده کلاسه …………………..…

شماره قرار …………………....…

مرجع رسیدگی: شعبه سوم دادگاه عمومی تهران

خواهان: ………..

خوانده: ...………

خواسته: قرار تأمین

در خصوص درخواست خواهان مبنی بر صدور قرار تأمین خواسته بابت …… فقره سفته واخواست شده، دادگاه نظر به محتویات پرونده و مستندات ابرازی از ناحیه خواهان مستندا به مواد ۲۹۲ و ۳۰۹ قانون تجارت قرار تأمین خواسته و توقیف معادل ….. ریال از اموال بلامعارض …………. تا پایان دادرسی و صدور حکم صادر و اعلام می نماید. قرار پس از ابلاغ اجرا و قابل اعتراض در این دادگاه است.

جمع بندی

امور اتفاقی یکی از مسائل حقوقی مهمی بوده که در قانون آیین دادرسی مدنی در مواد مختلف به آن پرداخته شده است. همان طور که متوجه شدید امور اتفاقی در نمونه های مختلفی مطرح شده که هر یک از آن ها دارای شرایط و قواعد خاصی هستند.

ما در این مطالب سعی کردیم انواع امور اتفاقی و قواعد هر یک را برای شما بیان کنیم. اطلاع از قواعد این موضوعات به شما کمک می کند تا بتوانید پرونده را به با آگاهی پیش ببرید.

چنانچه نیاز به مشاوره متنی در این زمینه دارید میتوانید به سایت مشاوره حقوقی آنلاین وکیلوند مراجعه نمایید.