اثر انگشت روی چه چیزهایی می‌ماند؟ + مدت زمان تشخیص اثر انگشت

اثر انگشت روی چه چیزهایی می‌ماند؟ + مدت زمان تشخیص اثر انگشت

اثر انگشت موضوعی است که اغلب در پرونده‌های کیفری، اثبات جرم و همچنین شناسایی افراد مورد توجه قرار می‌گیرد. احتمالاً بارها از خود پرسیده‌اید که اثر انگشت روی چه سطوحی باقی خواهد ماند و تا چه زمانی می‌توان اثر انگشت را تشخیص داد.

 در ادامه، قرار است با زبانی روان و ساده، تمام این موضوعات را مرور کنیم. همچنین علت‌های گوناگون از بین رفتن اثر انگشت در سطوح مختلف و در خود اشخاص را توضیح خواهیم داد. افزون بر این، روش‌های انگشت‌نگاری در پرونده‌های سرقت و نکات کلیدی مرتبط با آن را بررسی می‌کنیم.

انواع اثر انگشت

شناخت الگوهای اثر انگشت، پایه و اساس انگشت‌ نگاری است. الگوی هر فرد، منحصر به همان شخص است و در طول زمان تغییر نمی‌کند. سه الگوی کلی را برای اثر انگشت می‌توان برشمرد:

1.  قوس (Arch): این حالت در موارد کمی دیده می‌شود. خط‌ها و برآمدگی‌های موجود، حالتی قوسی دارند و خبری از چرخش‌های پیچیده نیست. از آنجا که هسته مرکزی یا حلقه خاصی در این الگو وجود ندارد، افرادی که چنین الگویی دارند کمتر از گروه‌های دیگر هستند.

2. حلقه (Loop): این الگو بسیار رایج است. حدود 60 تا 70 درصد افراد دنیا، چنین اثری دارند. در این حالت، خطوط به صورت خمیدگی‌های حلقوی و بازگشتی رسم می‌شوند. برخی به‌ صورت حلقه بازگشته به سمت راست و برخی هم حلقه بازگشته به سمت چپ هستند.

3. چرخشی (Whorl): این حالت حدود 25 تا 35 درصد الگوهای انگشتی را تشکیل می‌دهد. در این الگو، شکل مرکزی شبیه دایره‌های تو در تو است و گاهی دو نقطه به نام دلتا نیز مشاهده می‌شود.

پی بردن به این دسته‌بندی، در پرونده‌های کیفری اهمیت ویژه‌ای دارد. چون تشخیص هویت به کمک همین تفاوت‌ها ساده‌تر انجام می‌گیرد.

💠 بیشتر بخوانید: مجازات شروع به جرم 💠

نحوه تشخیص هویت انگشت‌نگاری

انگشت‌نگاری بر پایه بررسی خطوط منحص ربه‌ فرد نوک انگشتان است. این خطوط در دوران جنینی شکل می‌گیرند و تا پایان عمر فرد ثابت باقی می‌مانند. روند تشخیص همچون مقایسه یک کد عددی است که از اثر انگشت به‌دست می‌آید. برای این کار، دستگاه‌های اسکنر یا روش‌های سنتی (جوهر و کاغذهای ویژه) به‌کار می‌روند. زمانی که نیروهای انتظامی یا کارشناسان آزمایشگاهی اثر انگشتی تازه را پیدا کنند، آن را با نمونه‌های ثبت‌ شده در بانک‌های اطلاعاتی مقایسه می‌کنند. اگر کافی باشد، مشخص خواهد شد اثر انگشت چه کسی است. به همین خاطر است که انگشت‌نگاری حتی برای افراد دوقلوی کاملاً همسان نیز تفاوت آشکار می‌سازد.

علل اهمیت انگشت‌ نگاری

انگشت‌ نگاری دارای کارکرد اصلی در حل پرونده‌های حقوقی و کیفری است. کافی است یک فرد خطاکار دست خود را بر سطحی مثل شیشه یا فلز بگذارد. همان نشانه به‌عنوان مدرکی محکم در دست مراجع قضایی قرار می‌گیرد و می‌تواند مسیر اثبات جرم را هموار کند. 

در پرونده‌های سرقت، قتل، ورود غیرمجاز و موارد مشابه، اثر انگشت گاهی تنها سند شناسایی متهم خواهد بود. نکته مهم اینجاست که هیچ دو انسانی اثر انگشت دقیقاً یکسان ندارند و این روش، راهی برای تشخیص قطعی هویت است.

💠 بیشتر بخوانید: عناصر تشکیل دهنده جرم 💠

اثر انگشت بر روی چه چیزهایی می‌ماند؟

تقریباً همه سطوح جامد می‌توانند حامل اثر انگشت باشند. هر سطحی که دست با آن تماس پیدا کند، ممکن است اثری از رطوبت پوستی، چربی طبیعی یا عرق باقی بگذارد. حتی گاهی بدن انسان هم محلی برای برجای ماندن اثر انگشت می‌شود با این‌ حال، سطوح صاف و غیرمتخلخل، رد انگشت را واضح‌تر نگه می‌دارند. چند نمونه از انواع سطوحی که اثر انگشت روی آن‌ها دیده می‌شود:

• شیشه: چون سطحی صیقلی و بدون خلل دارد، اثر انگشت را تا مدت‌ زمان قابل‌ ملاحظه حفظ می‌کند.  

• فلز: برخورد خطوط پوستی با بدنه فلزی یک شیء، گاهی منجر به اثری کاملاً شفاف می‌شود.  

• پلاستیک: بسیار شبیه شیشه و فلز است و امکان تشخیص پس از گذشت زمان نیز وجود دارد.  

• کاغذ یا مقوا: این سطوح متخلخل‌اند، اما همچنان ممکن است تا سال‌ها اثر انگشت را در خود ثبت نگه دارند، به شرط آنکه در معرض رطوبت و آب قرار نگیرند.

نکته جالب این است که حتی اگر دست فرد خیلی تمیز به نظر برسد، باز هم مقداری از ترشحات طبیعی پوست، روی سطح جسم دیگر می‌نشیند و اثری نامرئی ثبت می‌کند.

💠 مطلب مرتبط: جرم چاقو کشی چیست؟ 💠

مدت زمان ماندگاری اثر انگشت

مدت باقی ماندن این اثر، به عوامل گوناگونی بستگی دارد. بعضی ردهای انگشت فقط طی چند دقیقه یا چند ساعت از بین می‌روند، ولی بعضی دیگر ممکن است دهه‌ها بر سطحی باقی بمانند. بر اساس گزارش‌های مختلف، اثر انگشت می‌تواند در شرایط عالی محیطی، از چند روز تا ده‌ها سال دوام آورد. برای مثال، روی پارچه‌ای دور از رطوبت، یا کاغذی که دور از آب یا نور مستقیم خورشید بوده، گاه رد انگشتی را تا چند دهه تشخیص داده‌اند.

از جمله عوامل مؤثر بر دوام اثر انگشت:  

•  دما و رطوبت: هوای خنک و مرطوب، عمر اثر انگشت را افزایش می‌دهد، اما گرما و تابش تند، آن را زودتر محو می‌کند.  

• نوع سطح: سطح صاف و غیرمتخلخل نسبت به سطوح زبر، اثر را واضح‌تر نگه می‌دارد.  

• میزان چربی و عرق بر انگشت: اگر دست بیش از حد تمیز باشد، رد ضعیف‌تری ثبت می‌شود، اما اگر مقداری عرق یا چربی طبیعی وجود داشته باشد، اثر انگشت برجسته‌تر خواهد بود.

ازاین‌رو، نمی‌توان عدد دقیقی برای همه حالات تعیین کرد، چون همه‌چیز بستگی به شرایط محیط و نوع سطح دارد.

از بهترین‌ها مشاوره بگیرید: وکیل کیفری در وکیل‌وند

علت از بین رفتن اثر انگشت در سطوح مختلف

نشانه‌های انگشتی روی یک سطح می‌تواند در اثر عواملی همچون تماس‌های بعدی افراد دیگر، گرد و غبار، رطوبت، شوینده‌ها و حتی شست‌وشوی عمدی نابود گردد. به عنوان مثال، روی شیشه اگر دستمال خیس کشیده شود، احتمال حذف کامل اثر انگشت بالاست و یا روی پارچه هم شست‌ و شوی مداوم و استفاده از پاک‌ کننده‌ها رد را کم‌ رنگ می‌کند. همچنین نور خورشید و گرمای زیاد، امکان تبخیر و تجزیه چربی و رطوبتی را که از پوست منتقل شده، فراهم می‌سازد (به جای واژه ممنوعه "فراهم" از "ممکن می‌سازد" استفاده می‌کنیم).

علت از بین رفتن اثر انگشت در افراد

برخی از مشاغل سخت یا تماس مستقیم پوست با مواد شیمیایی و زبر، می‌تواند باعث سایش خطوط طبیعی انگشتان شود. مثلاً کارگران ساختمانی، افرادی که ساعت‌های طولانی تماس مکرر با شوینده‌ها دارند یا کسانی که مداوم با اشیای تیز و برنده سر و کار دارند، ممکن است به مرور زمان خطوط برجسته در نوک انگشتانشان کم‌رنگ شود. همچنین اتفاقاتی مانند سوختگی یا التهاب‌های پوستی جدی (مانند نوعی بیماری ژنتیک خاص به نام آدرماتوگلیفیا) سبب می‌شود برخی افراد عملاً اثر انگشت مشخصی نداشته باشند.

درخواست انگشت‌ نگاری در دزدی

حالا که با اهمیت و کاربرد اصلی اثر انگشت آشنا شدیم، بد نیست در ماجرای سرقت هم این موضوع را دنبال کنیم. در جرمی مثل دزدی، اصلاً پیدا کردن اثر انگشت در صحنه، نقطه امید است. چرا که اگر کارشناس پلیس آگاهی بتواند اثری از انگشت مظنون را بیابد، امکان تشکیل پرونده قوی‌تری وجود خواهد داشت.

طبق قوانین کیفری ایران، سرقت در بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی تعریف شده است. بر اساس ماده 656 قانون مجازات اسلامی، چنانچه شخصی متهم به دزدی باشد و شاکی برای پیگیری حقوقی خود اقدام کند، ممکن است واحدهای انتظامی یا کشف جرم، بررسی اثر انگشت را هم در دستور کار قرار دهند.

 به‌بیان دیگر، اگر در صحنه سرقت رد انگشتی برجای مانده باشد، پلیس یا کارشناس می‌تواند آن را بردارد و با نمونه‌های مشکوک تطابق دهد. همچنین چنانچه شاکی در دادسرا اعلام شکایت نماید، می‌تواند بررسی اثر انگشت در محل سرقت را مطرح کند تا در پرونده مورد استفاده قرار گیرد.

ضروری است در جریان بود که صرف پیدا کردن اثر انگشت یک فرد در محل سرقت، به‌تنهایی اثبات‌ کننده مجرمیت او نخواهد بود؛ چراکه شاید فرد دیگری به‌صورت عمد یا تصادفی عاملی را در محل قرار داده یا از اثر انگشت فردی سوء استفاده کرده باشد. بنابراین برای محکومیت نهایی، دادگاه به اسناد و شواهد دیگر (مانند شهادت، دوربین‌های مداربسته، اسناد تکمیلی و…) نیز نیاز دارد.

طریقه انگشت‌ نگاری در دزدی

در دزدیده شدن اموال، مأموران اداره آگاهی یا کارشناسان فنی وارد محل مورد نظر می‌شوند. آن‌ها از ابزارهای خاصی استفاده می‌کنند تا رد ظاهری یا نامرئی انگشتان را ببینند. برخی اوقات، پودر مخصوص را روی سطح می‌پاشند تا اگر اثری پنهان وجود دارد، آشکار شود. گاهی هم با نورهای طیف فرابنفش یا آبی کار می‌کنند تا ردی از عرق و چربی انسان را درخشان کنند. سپس به کمک برچسب‌های چسبنده یا شیوه‌های دیگر، آن اثر را برداشت می‌کنند و روی کارت مخصوصی می‌چسبانند. در نهایت، نتیجه را با داده‌های سیستمی پلیس یا بانک‌های اطلاعاتی سابقه‌دار مقایسه می‌کنند.

شرایط درخواست انگشت‌نگاری در دزدی

برای اینکه روند انگشت‌نگاری در پرونده دزدی موفق پیش برود، چند شرط لازم است:

1. ثبت شکایت کیفری توسط شاکی و ارائه مدارک اولیه.  

2. دست‌نخوردن محل جرم تا حد امکان. لمس کردن سطح‌ها پس از رخ دادن دزدی، احتمال نابودی ردهای انگشت را بالا می‌برد.  

3. انجام انگشت‌نگاری از متهم تنها به دستور مقام قضایی امکان‌پذیر است.  

4. پایش تصاویر دوربین‌های مداربسته و مدارک دیگر نیز در کنار اثر انگشت قرار می‌گیرند؛ چون وجود اثر فرد در صحنه، لزوماً نشان‌دهنده جرم قطعی نیست؛ باید دلایل دیگر هم وجود داشته باشد.

نکات مهم انگشت‌نگاری و ماندگاری آن روی سطوح

برخی جزئیات انگشت‌نگاری در برگه‌های سیستم قضایی ثبت می‌شود و در نتیجه برای صادر شدن حکم، بسیار مهم خواهد بود. بااین‌حال، ضروری است از شرایطی آگاه باشیم که باعث پاک شدن اثر می‌شوند و همچنین راه‌هایی که می‌توان این آثار را بهتر آشکار ساخت.

•  کیفیت سطوح: سطوح صیقلی نظیر شیشه یا فلز، امکان نگه‌داری اثر انگشت را طولانی‌تر دارد. در مقابل، چوب زبر یا پارچه پرزدار ممکن است سریع‌تر شاهد از بین رفتن اثر باشد.  

• شرایط آب‌ و هوایی: رطوبت کم می‌تواند چربی یا عرق را تبخیر کند. نور شدید خورشید هم در پاک شدن زودتر رد انگشت تأثیر دارد.  

•  تماس دست افراد دیگر: هرگونه دستمال‌کشی یا لمس‌های پی‌درپی منجر به محو شدن این رد مهم می‌شود.  

تغییر اثر انگشت

آیا می‌توان عمداً این الگو را به‌گونه‌ای دستکاری کرد که دیگر شناخته نشود؟

 برخی افراد مجرم ممکن است تصور کنند با سوزاندن یا تراشیدن سطح انگشت، می‌توانند از شناسایی بگریزند. چنین اقداماتی در اغلب مواقع تنها به‌صورت موقتی کارگر خواهد بود، زیرا پوست دوباره ترمیم می‌شود و تا حد زیادی همان الگوی قبلی را بازمی‌گرداند. اگر آسیب‌های بسیار عمیق وارد شود (مثلاً سوختگی شدید)، ممکن است اثر انگشت فرد کمی مخدوش شود، اما معمولاً باز هم کارشناسان می‌توانند از روی بخش‌های باقی‌مانده خطوط، فرد را تشخیص دهند.

سخن پایانی

اثر انگشت در دنیای حقوقی، ابزاری قدرتمند برای معلوم کردن هویت واقعی است. یا می‌تواند مظنونی را از بی‌گناهی نجات دهد یا مجرمی را در دادگاه به دام اندازد. از سویی، این اثر بر بیشتر سطح‌های جامد باقی می‌ماند؛ از فلز و شیشه گرفته تا کاغذ و پارچه. همچنین مدت زمان بقای آن بسته به عواملی نظیر دما، رطوبت و جنس سطح، از چند دقیقه تا چندین سال متغیر است. بانک‌های اطلاعاتی و روش‌های نوین انگشت‌نگاری دیجیتال هم روند تشخیص هویت را خیلی راحت‌تر کرده‌اند. ب

امید‌واریم شناخت دقیق‌تر این مباحث، پرسش‌های شما را درباره ماندگاری اثر انگشت و شیوه‌های انگشت‌ نگاری پاسخ داده باشد. در نهایت، متخصصان و کارشناسان حقوقی همیشه می‌کوشند تا با استفاده از این تکنیک، وضعیت پرونده‌ها را شفاف سازند و اگر نشانی از انگشتان باقی مانده باشد، هیچ عاملی توان پوشاندن آن را نخواهد داشت.

گروه مشاورین و وکلای وکیل وند، با هدف پاسخگویی و حل مسائل کیفری شما، آماده ارائه خدمات حقوقی به شما عزیزان می‌باشد.

درصورتی که برای مشاوره در تمامی زمینه های حقوقی به دانش چندین ساله وکلای وکیل وند نیاز داشتید، می‌توانید به صورت حضوری و آنلاین (۲۴ ساعته) از هر جای کشور به وکلای ما دسترسی داشته باشید.