آیا سوء پیشینه کیفری یا سوء سابقه به صورت دائم باقی می ماند؟

مطمئنا شما هم یک بار به منظور استخدام در ارگان های دولتی یا خصوصی به ضرورت ارائه گواهی مربوط به عدم سوء سابقه کیفری مواجه شده اید. اما ممکن است شما هم مانند بسیاری از افراد دیگر در مورد سوء سابقه یا سوء پیشینه اطلاعات زیادی نداشته باشید؛ از همین رو امروز ما در این مقاله می خواهیم در مورد سوء پیشینه کیفری و جرایمی از این دست با شما صحبت کنیم. پس برای کسب اطلاعات بیشتر در این مورد همراه ما باشید!

آشنایی با گواهی سوء سابقه کیفری

اعتباری که یک مجرم در اثر انجام برخی از جرایم از دست می دهد را سوء سابقه می نامند. اعتبار از دست رفته می تواند موقت یا دائم باشد. به هر حال به موجب قانون فردی که جرایم خاصی انجام داده، به هیچ عنوان صلاحیت انجام بعضی از مسئولیت ها را نخواهد داشت. ضمن اینکه آن فرد امکان دارد از برخی امتیازات و حقوق اجتماعی خود را به شکل دائم یا موقت از دست بدهد.

به طور کلی برای استخدام در یک اداره دولتی حتما فرد باید گواهی عدم سوء پیشینه کیفری خود را ارائه نماید. سوء پیشینه کیفری را قانونگذار بعد از محکومیت فرد به جرایم کیفری در دسته جرایم درجه یک تا پنج قرار می دهد.  این اصل در ماده 19 قانون مجازات اسلامی آورده شده است.

در صورتی که یک فرد جرمی مرتکب شود و جرم او توسط رای دادگاه قطعی گردد، جرایم مرتکب شده در شناسنامه کیفری فرد نوشته خواهد شد. البته لازم به ذکر است تنها برخی از این جرایم شخص را برای دسترسی به برخی از حقوق های اجتماعی و قانونی او محدود و محروم می کند. محکومیت هایی را که باعث می شود شخص از حقوق اجتماعی خود محروم شود، محکومیت های موثر کیفری یا سوء سابقه می گویند.

سوء پیشینه کیفری درکدام جرم ها به وجود می آید؟

به موجب بند 25 قانون مجازات اسلامی موارد سوء پیشینه کیفری که شامل محکومیت موثر کیفری در جرایم نقدی می شود، بعد از اجرا کردن حکم یا شمول در گذر زمان در مدت زمان تعیین شده این ماده دسترسی محکومین را به حق و حقوق اجتماعی با عنوان مجازات تعبی محدود می کند:

Ø     محرومیت هفت ساله در محکومیت های مربوط به مجازات های حبس ابد و سالب حیات از زمان توقف اجرا شدن حکم اصلی

Ø     محرومیت سه ساله در محکومیت های نفی بلد و حبس درجه 4 و همچین محکومیت های مرتبط به قطع عضو یا قصاص عضو اگر دیه جنایت وارد شده از نصف دیه مجنی علیه بیشتر باشد

Ø     محرومیت دو ساله برای محکومیت به قصاص عضو اگر جنایت صورت گرفته برابر با نصف دیه مجنی علیه یا از آن کمتر باشد، محکومیت های مربوط به حبس درجه پنج و محکومیت به شلاق حدی

البته تبصره هایی در سوء پیشینه کیفری وجود دارند که به صورت زیر هستند:

-    تبصره یک

به جز موارد فوق مراتب محکومیت تنها در سجل سوء پیشینه کیفری درج می شود، اما در گواهی های صادر شده توسط مراجع ذیربط قید نخواهد شد. مگر اینکه مراجع قضایی برای بازنگری در مجازات درخواست نمایند.

-   تبصره 2

در صورتی که اجرای مجازات در جرایم قابل گذشت پس از صدور حکم توسط گذشت مدعی خصوصی متوقف شود، اثرات تبعی مربوطه هم رفع خواهند شد.

-    تبصره 3

اثرات تبعی محکومیت بعد از گذشت مدت زمان تعیین شده، در آزادی و عفو مشروط رفع می شود. در مدت زمان آزادی مشروط و زمان اجرای حکم، محکوم به حقوق اجتماعی خود دسترسی نخواهد داشت.

به طور کلی در صورتی که فرد با توجه به ماده 25 قانون مجازات اسلامی برای جرم های مرتکب شده مجازات شود، پس از گذشت مدت زمان های فوق، وضعیت او به وضعیت قبل از مرتکب شدن جرم برگشته و اعاده حیثیت می شود. به عبارت دیگر آثار تبعی محکومیت آن فرد از بین می رود. با ذکر یک مثال سعی می کنیم این مسائل را برای شما شفاف سازی کنیم.

فکر کنید که یک فرد جرمی انجام داده و طبق قانون برای او یک سال حبس صادر شده باشد. با توجه به اینکه جرم فرد جزو موارد فوق نیست، این جرم در سوء پیشینه کیفری آن فرد ثبت خواهد شد. اما در صورت مراجعه فرد به پلیس + 10 و درخواست به منظور دریافت گواهی سوء پیشینه، خواهد دید که در گواهی مربوطه، محکومیت کیفری او نوشته نشده است. 

نحوه پاک کردن سوء پیشینه

یکی از سوالاتی که معمولا در این زمینه وجود دارد این است که آیا می توان سوء پیشینه کیفری را پاک کرد؟ یا اینکه پاک شدن سوء پیشینه کیفری چقدر طول می کشد؟

در پاسخ به این دسته سوالات باید بگوییم سوء سابقه کیفری دائمی نخواهد بود. در واقع همانطور که در بالا مدت زمان های مربوط به هر دسته از سوابق کیفری را عنوان کردیم، سوء پیشینه فرد از بین خواهد رفت.  این امکانی است که توسط قانون گذار برای متهم به جرم فراهم شده است. در واقع متهم بعد از گذشت مدت زمان تعیین شده مجدد می تواند از حقوق اجتماعی خود استفاده نماید.

به چه نوع محکومیتی محکومیت موثر کیفری می گویند؟

محکومیتی که دسترسی فرد را به تبع اجرای حکم از تمام حقوق اجتماعی اش محدود کند، محکومیت موثر کیفری نامیده می شود. به موجب قانون کیفری مجازات اسلامی در صورتی که یک فرد در جامعه جرایمی انجام دهد، بعد از محکوم شدن او توسط مراجعه قانونی، علاوه بر مجازات بابت جرم مرتکب شده، برخی از حقوق اجتماعی او صلب می شود.

به عبارتی دیگر باید گفت، قانون گذار برای دسته ای از مجرمان که مرتکب برخی از جرایم شده اند، علاوه بر مجازات اصلی، مجازات تبعی هم در نظر گرفته است. به موجب این مجازات تبعی حقوق اجتماعی فرد از او صلب خواهد شد.

پس از مصوبه سال 1392 و در پی اخذ قانون 25 مجازات اسلامی مرتکبین یک جرم بعد از محکومیت، جرم آن ها در سجل کیفریشان ثبت شده و از حقوق اجتماعی محروم می شوند. البته به موجب این قانون ثبت یک محکومیت در سابقه فرد مدت زمان محدودی داشته و این مدت زمان بر طبق جرمی که فرد مرتکب شده تعیین می شود. پس از گذشت مدت زمان مقرر شده، متهم اعاده حیثیت شده و تمامی آثار تبعی مربوطه از آن زایل می گردد.

به موجب قانون مجازات اسلامی در ایران، به منظور برطرف نمودن محکومیت موثر کیفری یا اعاده حیثیت، پس از گذشت مدت زمان تعیین شده فرد نیاز نیست به مراجع قضایی مراجعه کرده یا حکم قضایی داشته باشد. بدین ترتیب برای این منظور پس از اجرای احکام مربوطه و منقضی شدن زمان محرومیت فرد، موضوع محکومیت به مراجع ذیربط اعلام گشته و بعد از فرایند های اداری مربوطه جرایم آن فرد از سابقه کیفریش پاک می شود.

حقوق اجتماعی مشمول چه حق و حقوقی در جامعه است؟

به موجب ماده 26 قانون مجازات اسلامی حقوق اجتماعی مشمول حقوق زیر می شود:

Ø     نامزد شدن در انتخابات مجلس خبرگان رهبری، انتخابات ریاست جمهوری، مجلس شورای اسلامی و شورای اسلامی شهر و روستا

Ø     عضو شدن در مجمع تشخیص مصلحت نظام، شورای نگهبان، تصدی معاونت رئیس جمهور و هیات دولت

Ø     تصدی دادستانی کل کشور، ریاست قهوه قضائیه، ریاست دیوان عدالت اداری، ریاست دیوان عالی کشور

Ø     عضویت در انجمن ها، احزاب، شوراها و جمعیت هایی که به موجب رای مردم یا قانون تشکیل می شوند.

Ø     عضو شدن در شورای حل اختلاف و هیات امناء و هیات منصفه

Ø     انجام فعالیت به عنوان سردبیر رسانه های گروهی یا مدیر مسئول

Ø     استخدام در دستگاه های حکومتی وابسته به قوای سه گانه، سازمان ها وشرکت های دولتی، صدا و سیمای جمهوری اسلامی، شهرداری، نیروهای مسلح و نهاد ها ها تحت نظر فرماندهی کل قوا، موسسات مامور به انجام خدمات عمومی

Ø     اشتغال به عنوان تصدی دفتر ثبت اسناد رسمی، طلاق و ازدواج و دفتریاری، اشتغال به عنوان وکیل پایه یک دادگستری

Ø     انتخاب به عنوان قیم، متولی، متصدی موقوفات عام، امین

Ø     انتخاب برای سمت کارشناسی یا داوری در مراجع رسمی

Ø     استفاده از عناوین افتخاری و نشان های دولتی

Ø     تاسیس یا اداره و یا حتی عضویت در هیات مدیره شرکت های خصوصی، دولتی و تعاونی

Ø     ثبت نام برای موسسات آموزشی، تجاری، فرهنگی، علمی و پژوهشی

به یاد داشته باشید در صورت وجود هر گونه سابقه کیفری فرد از سه بند اول به طور کلی محروم خواهد شد.

چند نکته در خصوص محکومیت کیفری یا سوء پیشینه

1.      در جرائم عمدی حکم محکومیت موثر، فرد را از حقوق اجتماعی محروم می سازد، اما در جرائم غیر عمد مانند رانندگی چیزی تحت عنوان محرومیت متهم از حقوق اجتماعی وجود نخواهد داشت.

2.      جرمهایی که مجازات آنها مواردی مانند شلاق تعزیری، حبس تا دو سال و جزای نقدی باشد. فرد را از حقوق اجتماعی محروم نکرده و محکومیت آن ها در گواهی سوء پیشینه کیفری درج نمی شود. 

3.      آثار محکومیت در اثر عفو خصوصی یا همان رهبری از بین برده نمی شود، در حالی که در صورت عفو عمومی یا عفو توسط مجلس، آثار محکومیت از فرد صلب شده و می تواند از تمامی حقوق اجتماعی خود بهره مند شود. 

جمع بندی

سوء سابقه کیفری یا همان سوء پیشینه کیفری از مهم ترین مباحث در زمینه مسائل حقوقی به شمار رفته و قوانین زیادی در مجازات اسلامی به آن اختصاص داده شده است. به هر حال که امیدواریم این مطلب توانسته باشد اطلاعاتی جامع و کامل در این مورد در اختیار شما قرار داده باشد.