شرط داوری در قرارداد کار چیست؟

در بسیاری از مواقع افرادی که به عقد یک قرارداد اقدام می کند ممکن است دچار اختلافاتی با یکدیگر شوند که لازم باشد شخصی میان آن ها داوری کرده و رای بدهد. از آن جایی که مراجعه به دادگاه و دادگستری بسیار پیچیده و زمانبر است اغلب افراد از این روش صرف نظر می کنند.

یکی از راه هایی که از سوی وکلا و صاحب نظران برای حل اختلافات میان طرفینی که قراردادی را عقد کرده اند پیشنهاد می‌شود، تعیین داور است. این روش که فواید بسیاری دارد نوعی میان بر نیز محسوب می‌ شود که با عقد قرارداد میان طرفین و داور صورت خواهد گرفت. در ادامه بیشتر به شرایط این نوع قرارداد اشاره خواهیم کرد.

قرارداد داوری چیست؟

قراداد داوری، موافقت نامه ای است که در حوزه حل اختلافات و مشکلاتی که ممکن است در یک معامله اقتصادی اتفاق بیفتد، تنظیم می‌شود. این قرارداد یا موافقت نامه تمام ابعاد حقوقی که مربوط به این اختلاف می ‌شود را در بر می‌ گیرد.

با به کاربردن لفظ قرارداد برای این موافقت نامه می ‌توان دریافت تمام ویژگی‌ های یک قرارداد و ابعاد حقوقی مخصوص به آن در این نوع قرارداد جای گرفته است. این ابعاد لازمه عقد یک قرارداد هستند که طرفین آن می بایست به آن توجه کرده و رعایت نمایند. در این صورت موافقت نامه داوری تنظیم شده از لحاظ وجاهت قانونی دارای ارزش خواهد بود و نیز مراجع قضایی آن را معتبر خواهند شناخت.

انواع قرارداد داوری

قراردادهای داوری اغلب بر اساس سه قالب منعقد می شوند که هر یک دارای شرایط خاصی هستند. از انواع این نوع قرارداد می توان به قرارداد داوری مستقل، قرارداد داوری عملی و شرط قرارداد اشاره کرد که به صورت جداگانه هر یک را توضیح خواهیم داد.

قرارداد داوری مستقل

درباره این نوع قرارداد در ماده ۱۰ قانون مدنی صحبت شده است که درباره اختلافاتی که رخ داده و یا ممکن است در آینده میان طرفین رخ دهد سخن می گوید. لازم است گفته شود این قرارداد را نمی توان بدون حکم قانونی لغو کرد و فقط در صورتی که یکی از طرفین فوت کند و یا شرایط خاصی برای او پیش آید قرارداد باطل خواهد شد.

قرارداد داوری عملی

اغلب اشخاصی که با یکدیگر دچار اختلاف شده اند پیش از دعوا میان خود داور تعیین کرده اند اما اگر پیش از دعوا داور تعیین نشده باشد ممکن است هنگام دعوا یکی از طرفین بدون اطلاع دیگری شخصی را به عنوان داور تعیین کند.

در صورتی که طرف دیگر با این کار او مخالفتی نداشته باشد و مدارک و اسنادی را به داور تعیین شده ارائه دهد به این معناست که او را به عنوان داور پذیرفته و قرارداد از نوع داوری عملی به حساب خواهد آمد.

شرط قرارداد

برخی از افراد داوری را شرط عقد قرارداد اصلی می دانند و می گویند داوری مستقل از عقد قرارداد اصلی نیست. این افراد معتقدند در صورتی که عقد اصلی به هر دلیلی باطل شود قرارداد داوری نیز باطل خواهد شد و در صورت به وجود آمدن مشکل در قرار داد و فسخ آن، به داوری نیز نمی توان مراجعه کرد.

اما بعضی از افراد نیز معتقدند قرارداد داوری، مستقل از عقد اصلی قرارداد عمل می کند و در صورتی که قرارداد باطل شود اعتبار داوری پابرجا خواهد بود. این گروه از افراد معتقدند وقتی داور تعیین می شود، شخص تعیین شده حق دخالت در هر مسئله ای از جمله حل اختلافات در حوزه فسخ قرارداد را خواهد داشت؛ چراکه اعتبار داوری در عرض قرارداد است، نه در طول آن. باید گفته شود در این صورت قرارداد داوری یک قرارداد مستقل از قرارداد اصلی خواهد بود.

شروط قرارداد داوری

برای آن که بتوان شخصی را به عنوان داور انتخاب کرد لازم است شروطی رعایت شده و شرایطی وجود داشته باشد. در صورتی که این شرایط برقرار باشد قرارداد داوری به درستی تنظیم شده و دارای اعتبار خواهد بود. در ادامه این شروط را با یکدیگر خواهیم شناخت.

تعیین موضوع داوری

قبل از آن که داوری تعیین شده و قراردادی میان طرفین و داور منعقد شود لازم است موضوعی که باید درباره آن داوری شود مشخص شده و در قرارداد عقد شود. ثبت موضوع قرارداد به طور واضح از جمله اصلی ترین شروط قرارداد داوری است.

ماده ۴۸۵ قانون آیین دادرسی مدنی در این باره این گونه می گوید که:«در هر مورد که داور تعیین می شود باید موضوع و مدت داوری و نیز مشخصات طرفین و داور یا داوران به طوری که رافع اشتباه باشد تعیین گردد. در صورتی که تعیین داور بعد از بروز اختلاف باشد، موضوع اختلاف که به داوری ارجاع شده باید به طور روشن مشخص و مراتب به داوران ابلاغ شود.»

اعتماد به رای داوری

بسیار تاکید شده است، داوری به فردی واگذار شود که طرفین به او اعتماد کامل داشته باشند. در صورتی که شخص قابل اعتمادی را پیدا نکردید می توانید به موسسات حقوقی مراجعه کرده و داور تعیین کنید. اگر با این روش نیز موافق نیستید دادگاه می تواند برای شما داوری برگزیند.

رهایی از تشریفات قانونی

اصلی ترین مزیت و فایده داوری آسان شدن مراحل حل اختلاف و مراجعه نکردن به دادگاه است. داوران می توانند با تشکیل یک جلسه بدون نیاز به دادگاه و گذراندن مراحل قضایی رای صادر کنند؛ از همین رو از گذراندن تشریفات قانونی رها هستند.

آثار موافقت نامه داوری

آثار موافقت نامه داوری را می توان از چهار نظر مورد بررسی قرار داد. نخستین اثر نسبت به دادگاه، دومین آن نسبت به داور، سومین آن نسبت به طرفین اختلاف و در نهایت چهارمین آن نسبت به شخص ثالث است. در ادامه هر یک از این چهار مورد را به تفصیل توضیح خواهیم داد.

آثار موافقت نامه داوری نسبت به دادگاه

اگر موافقت نامه داوری تنظیم شود، دادگاه هیچ صلاحیتی در زمینه رسیدگی به آن اختلاف یا مشکل نخواهد داشت. با این حال در صورت نیاز یکی از طرفین دعوا می توانند به دادگاه مراجعه کنند و رسیدگی به اختلاف را به دادگاه بسپارد.

در ماده ۴۸۱ قانون آیین نامه دادرسی مدنی، بندی درباره این موضوع آمده است. البته دادگاه در صورتی می‌ تواند این کار را انجام دهد که طرف دیگر مخالفتی با این موضوع نداشته باشد. پس در صورتی که هیچگونه مخالفتی از سوی طرف دیگر موافقت نامه وجود نداشته باشد، دادگاه ملزم به رسیدگی به دعوای دادخواست کننده خواهد بود.

گروهی دیگر از ماده ۴۸۱ قانون، برداشت دیگری داشتند. از نظر این گروه دادگاه تنها در صورتی صلاحیت رسیدگی به این نوع اختلافات که دارای توافق نامه داوری هستند را دارد که هر دو طرف دادخواست معینی را تنظیم و به دادگاه تسلیم کنند. البته نخستین نظر درباره این موضوع را می‌توان سازگارتر با متن قانون دانست.

آثار موافقت نامه داوری نسبت به داور

اگر تنها نام شخص به عنوان داور در موافقت نامه ذکر شود شخص مکلف به انجام کاری نخواهد بود؛ بلکه وظایف زمانی بر او وارد می‌ شود که آن فرد داوری را پذیرفته باشد. پس از پذیرفتن این مسئولیت داور موظف است تا مهلت مقرر نسبت به انجام تکالیف خود اقدام نماید.

در صورتی که این فرد داوری را بپذیرد اما استعفا دهد، رای صادر نکند یا در جلسات حاضر نشود (بی آن که عذر موجهی ارائه کند) می بایست خسارت هایی که در پی آن به وقوع پیوسته است را جبران کند. همچنین این فرد تا ۵ سال مجاز به پذیرفتن مسئولیت داوری نخواهد بود.

آثار موافقت نامه داوری نسبت به طرفین اختلاف

پس از آن که موافقت ‌نامه داوری تنظیم و انعقاد شد طرفین قادر به مراجعه به دادگاه به منظور رسیدگی به مشکلات خود نخواهند بود بلکه تنها راه حل اختلافات، درخواست از یک فرد برای داوری است.

همچنین پس از تنظیم و عقد موافقت نامه، طرفین این قرارداد نمی توانند به صورت یک طرفه آن را فسخ کنند. تنها در یک صورت می‌ توان این موافقت نامه را فسخ نمود که هر دو طرف موافق باشند و این موضوع را به صورت کتبی ثبت نمایند.

آثار موافقت نامه داوری نسبت به شخص ثالث

داوری باید بر مبنای موافقت نامه داوری صورت بگیرد. این موافقت نامه مانند یک قرارداد است و تمام ویژگی ‌های آن را دارد؛ از همین رو شخص ثالث تحت تاثیر آن قرار نمی گیرد. اگر در دعوایی که داور رسیدگی به آن را برعهده دارد، شخص ثالث بخواهد ورود کند، می بایست طرفین دعوا بر سر این موضوع به توافق برسند.

اگر توافقی به منظور ورود شخص ثالث به موافقت نامه صورت نگیرد، رسیدگی به دعوای این شخص بر عهده محاکم دادگستری خواهد بود. این رسیدگی بر اساس مقررات عام قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی باید صورت گیرد.

این نکته را نیز باید در نظر داشت که در انتقال موافقت نامه ای که داوری از شروط آن است، نمی توان منتقل الیه که همان فرد ثالث است را نسبت به شرط داوری ملزم کرد. البته حقوق دانان بر سر این موضوع دچار اختلاف عقیده هستند.

اعتبار زمانی موافقت نامه های داوری

کسانی که زمان آغاز و پایان یک موافقت نامه و فرایند رسیدگی به اختلافات را تعیین می‌ کنند، همان طرفین قرارداد هستند. در ماده ۴۵۸ قانون آیین دادرسی مدنی نیز آمده که مشخص کردن موضوع و تاریخ آغاز و پایان داوری در موافقت نامه الزامی است.

همچنین داور باید از مفاد این قرارداد مطلع باشد. تعیین زمان و ذکر آن در قرارداد موجب می‌ شود در هر شرایطی که پیش آمد آن ممکن است، درگیری و اختلافات بیشتر گریبانگیر طرفین دعوا نشود.

به طور کلی داوری از جمله نهاد های توافق محور به شمار می آید و تمام موضوعات با توافق طرفین تعیین می شود. بنابراین در این موضوع نیز طرفین قرارداد می توانند بر سر زمان آغاز و پایان قرارداد گفتگو کرده و به توافق برسند.

کم یا بیشتر کردن مدت زمان اعتبار موافت نامه داوری نیز بر عهده طرفین آن است؛ در نتیجه در صورت نیاز می توان اعتبار آن را کاهش داد یا آن را تمدید کرد.

در صورتی که فرایند رسیدگی به پرونده در مسیر درست خود حرکت کند و مراحل اجرای آن دچار انحراف نشود، موافقت نامه تا زمان تعیین شده معتبر خواهد بود. همچنین اگر که پیش از سررسید تاریخ، طرفین موافقت نامه از این قرارداد کناره گیری کنند و با توافق یکدیگر آن را فسخ کنند، اعتبار موافقت نامه به پایان خواهد رسید.

شرایط غیرقابل ارجاع به داوری

طبق قانون بعضی مسائل و مشکلات را نمی توان با مراجعه به داور حل و فصل کرد و لازم است طرفین خود به حل مسائلشان اقدام کرده و یا به دادگاه مراجعه کنند. شرایطی که ارجاع به داور ممکن نیست به عبارت زیر هستند.

• اعتبار داشتن یا نداشتن ازدواج
• مسائل حقوقی ورشکستگی
• اختلافات کیفری
• دعاوی مرتبط با سازمان تامین اجتماعی
• اختلافات مربوط به ارث
• دعاوی مرتبط با اهلیت افراد
• اختلافات مربوط به کار
• موضاعات مرتبط با فرزند خواندگی
• و...

سخن نهایی

در این مقاله تلاش کردیم شما را با شروط قرارداد داوری، آثار موافقتنامه آن و اعتبار زمانی موافقت نامه های داوری آشنا کنیم. اشاره کردیم قراردادهای داوری موافقت نامه ‌هایی هستند که به افراد در حوزه حل اختلاف و مشکلاتی که در عقد قرارداد پیش می آید کمک می کنند.

این قراردادها دارای انواع و شروطی هستند که لازم است در هنگام عقد قرارداد به آن ها توجه شود. پیشنهاد می شود قبل از هرگونه اقدام به عقد قرارداد داوری با یک وکیل مجرب با مهارت مشورت کنید. امیدواریم این مطالب برایتان مفید بوده باشد.