شروع به جرم و مجازات شروع به جرم در انواع جرائم
مجازات شروع به جرم : ماده122 قانون مجازات اسلامی
مجازات جرم تام | مجازات شروع به جرم |
| حبس درجه 123 ،سلب حیات ، حبس دائم | حبس درجه 4 |
| حبس درجه 4 ، قطع عضوحدی | حبس درجه 5 |
| حبس درجه 5 ،شلاق حدی | حبس ، شلاق یا جزای نقدی درجه 6 |
| درجه6،7،8 | شروع به جرم ندارند |
نحوه مجازات شروع به جرم چیست؟
- فقط در تعزیرات جرائم حبس دار شروع به جرم دارند. بنابراین ممکن است فرد جرم درجه 5 را مرتکب شود اما مجازات آن حبس نباشد در این صورت آن جرم درجه 5 شروع به جرمش قابل مجازات نمی باشد.
- اگر مجازات جرمی قصاص عضو باشد شروع به جرم نخواهد داشت. زیرا شروع به جرم داشتن فقط راجع به مجازات قطع عضو است که جنبه حدی دارد. مانند: شروع به سرقت حدی.
- تمامی جرائمی که شلاق حدی دارند شروع به جرمشان نیز قابل مجازات است. مانند: شرب خمر، قوادی و زنای ساده.
- جرائم شلاق دار شروع به جرم ندارد.(فقط شلاق حدی شروع به جرم دارد) طراح باید حدی بودن را تصریح کند.
- ملاک جرائم حبس دار که شروع به جرم دارند مجازات مندرج در قانون است (یعنی مجازات قانونی است) لذا هیچگاه مجازات مندرج در حکم دادگاه در فرض شروع به جرم ملاک قرار نمیگیرد.
مثال: اگر شخص الف جرم دارای حبس درجه 4 مرتکب شود و دادگاه با لحاظ کیفیات مخففه آنرا به حبس درجه 6 تخفیف داده باشد. یعنی حبس درجه 6 مورد حکم قرار گیرد در فرض تعیین تکلیف راجع به شروع به جرم باید همان مجازات قانونی را ملاک قرار دهیم(حبس درجه 4) و نه مجازات مندرج در حکم دادگاه را.
قصد مجرمانه:
- قصد مجرمانه فقط در جرائم عمدی قابل تصور است. بنابر این هیچگاه جرائم غیر عمدی مانند: جرم تخلیه اطلاعاتی دارای شروع به جرم نمی باشند.
- هیچ جرمی به صرف قصد مجرمانه واقع نمی شود.
جرم تبانی در قانون چند نوع است؟
جرم تبانی در قانون 2 نوع است:
- تبانی در جرائم علیه امنیت
- تبانی در سایر جرائم
نکته: در جرم تبانی و سوء قصد فقط وقتی این دو جرم قابل مجازات هستند که جرم اصلی واقع نشده باشد، زیرا اگر جرم اصلی تحقق یابد دیگر فرد بابت تبانی یا سوء قصد مجازات نخواهد شد.
اقدامات مقدماتی یا تهییه مقدمات شروع به جرم
چنانچه مقدار رفتاری که فرد انجام داده است داخل در تعریف جرم قرار نگرفته باشد صرفاً اقدام مقدماتی محسوب شده و اصل بر این است که جرم نبوده و قابل مجازات نیست. ((مگر اینکه آن اقدام مقدماتی عنوان مجرمانه مستقل داشته باشد))
عملیات اجرایی (شروع به اجرا جرم) :
یعنی رفتار فرد به میزانی باشد که داخل در تعریف جرم شده باشد، در این صورت فرد وارد شروع به جرم شده است.
برای مثال: تعریف حقوقی سرقت اثبات ید بر مال غیر و بردن مال غیر است، لذا اگر رفتار فرد وارد برداشتن مال غیر شده باشد( اثبات ید) یعنی داخل تعریف سرقت شده است و شروع به سرقت تحقق یافته است. اما صرف ورود به منزل غیر به قصد سرقت هیچ گاه شروع به سرقت محسوب نمی شود. اگرچه ورود به منزل غیر مقدمات سرقت است که خود عنوان مجرمانه مستقل دارد.
نکته: چنانچه فرد وارد شروع به جرم شده باشد دیگر بابت اقدامات مقدماتی قابل مجازات نخواهد بود حتی اگر آن مقدمات خود جرم مستقل باشد، لذا اگر مالی را بردارد و در همین لحظه صاحب خانه او را دستگیر کند فقط به عنوان شروع به سرقت قابل مجازات است و دیگر نمی توان او را به جرم ورود غیر مجاز مجازات کرد.
نکته: چنانچه فرد وارد جرم تام شود دیگر بابت شروع به جرم قابل مجازات نخواهد بود.
شروع به جرم در جرائم مطلق و جرائم مقید:
شروع به جرم هم در جرائم مطلق و هم در جرائم مقید وجود دارد. بنابر این اگر فرد وجهی را ارائه داده است یعنی وارد مرحله شروع به رشاء (که جرم مطلق است)شده است اما اگر آن وجه توسط کارمند دولت گرفته شود، رفتار دادن وجه صورت گرفته است و بنابراین جرم رشاء تام واقع شده است.
در شروع به جرم لزوماً باید 2 شرط باهم جمع شوند:
- ورود به عملیات اجرایی(داخل شدن رفتار در تعریف جرم)
- مانع خارجی باعث شود جرم تام واقع نگردد،یعنی عامل خارج از اراده باعث شود قصد فرد معلق بماند، یعنی منجر به جرم تام نگردد.
نکته: در جرائم مرکب که دارای چند جزء هستند داخل شدن در هر جزء شروع به آن جرم محسوب می شود تا زمانی که جزء پایانی ارتکاب نیافته باشد.
انصراف درونی از ارتکاب جرم:
عملیات اجرایی چنانچه به دلیل انصراف درونی فرد متوقف شود یعنی منتهی به جرم تام نگردد از باب شروع به جرم قابل مجازات نخواهد بود و صرفاً اگر همان مقدار رفتار خود جرم مستقلی باشد تحت عنوان آن جرم مستقل قابل مجازات است.
عملیات اجرایی + مانع خارجی+ عدم تحقق جرم تام= شروع به جرم محسوب است
عملیات اجرایی + انصراف درونی + عدم تحقق جرم تام= از حیث شروع به جرم قابل مجازات نیست اما ممکن است جرم مستقل باشد
مثال اگر فرد صحنه سازی متقلبانه کند از طریق ارائه کارت مجعول 2 حالت قابل تصور است.
- فرد اغفال شده چکی را به آن فرد داده است اما چک به یک دلیل خارج از اراده فرد وصول نگردیده است در این فرض شروع به کلاهبرداری تحقق یافته است. زیرا جزء اول و دوم کلاهبرداری یعنی توسل به وسایل متقلبانه و تحصیل مال غیر صورت گرفته است اما جزء پایانی یعنی برده شدن مال انجام نگرفته است.
- علی الرغم آنکه چک را تحصیل کرده است با اراده خود منصرف شود که در این صورت اگرچه وارد عملیات اجرایی شده اما شروع به کلاهبرداری نخواهد بود اما به دلیل ارائه کارت جعلی با عنوان مستقل جرم استفاده از سند مجعول قابل مجازات می باشد. لذا انصراف درونی هیچگاه با شروع به جرم قابل جمع نیست.
تهیه مقدمات جرم:
تهیه مقدمات جرم یعنی رفتارهایی که ارتباط مستقیم با وقوع جرم ندارند و اصل بر این است که جرم محسوب نشده و قابل مجازات نیستند.(( استثناع به موجب ماده 664 تعزیرات تهیه یا ساختن وسیله برای ارتکاب جرم خود جرم مستقلی بوده و قابل مجازات است. یعنی استثنائاً قانونگذار رفتار تهیه کردن یا ساختن وسیله را برای ارتکاب جرم با آنکه یک اقدام مقدماتی است جرم محسوب کرده است اما این ماده در فصل سرقت می باشد و بنابراین این جرم استثنایی باید محدود به جرم سرقت گردد.)) و لذا در مورد سایر جرائم صرف ساختن یا تهیه کردن وسیله جرم محسوب نمی شود.
تاثیر انصراف درونی در شروع به جرم:
- انصراف درونی در مرحله شروع به جرم باید صورت گیرد یعنی ابتدا باید تشخیص دهیم که رفتار وارد عملیات اجرایی شده است.
- انصراف درونی موجب عدم مجازات نمی شود بلکه صرفاً از حیث شروع به جرم آن رفتار قابل مجازات نخواهد بود.ماده124 قانون مجازات اسلامی
- انصراف درونی اگرچه شروع به جرم را از بین می برد اما چنانچه همان مقدار رفتار عنوان مجرمانه مستقل داشته باشد علی الرغم انصراف درونی خود فرد بازهم به عنوان جرم مستقل قابل مجازات است (مانند آنکه شخص الف کارت جعلی را ارائه کرده و فرد مورد نظر اغفال شده و چک نیز تحصیل شود اما قبل از وصول چک نیز منصرف گردد. در این مثال شخص الف از باب شروع به کلاهبرداری قابل مجازات نیست اما نفس ارائه کردن کارت جعلی عنوان مستقل جرم استفاده از سند مجعول را دارد و لذا قابل مجازات است.
در حکم شروع به جرم: تبصره ماده 123 قانون مجازات اسلامی
باید رفتار فرد ارتباط مستقیم با جرم داشته باشد. یعنی چیزی فراتر از تهیه مقدمات باشد. همچنین باید با فقدان موضوع مواجه باشیم ((موضوع جرم یعنی آنچه که رفتار مجرمانه بر روی آن واقع می شود))
علاوه بر این به یک جهت مادی(و نه جهت قانونی) یعنی به یک دلیلی که در عالم خارج وجود دارد وقوع جرم غیرممکن بوده است.
بنابراین ملاک آن است که وقوع جرم غیر ممکن باشد ((جرم محال)) و مرتکب نیز از فقدان موضوع بی اطلاع بوده باشد.
نکته: جرم عقیم در قانون مجازات ما قابل مجازات نیست (یعنی مجازات نمی شود)
