یکی از مهم‌ترین و حساس‌ترین موضوعات پس از جدایی والدین، سرنوشت نگهداری و سرپرستی فرزندان است. قانون برای حمایت از کودکان، قواعد مشخصی را تعیین کرده است. طبق قانون مدنی، نگهداری از فرزند دختر تا پایان هفت سالگی به مادر سپرده میشود. اما سوال اصلی اینجاست که پس از این سن، مسئولیت دختر به چه کسی واگذار خواهد شد؟ پاسخ قطعی این است که پس از هفت سالگی، اولویت نگهداری از فرزند دختر به پدر داده میشود، اما این یک قاعده مطلق نیست. دادگاه همیشه یک اصل مهم‌تر را در نظر می‌گیرد و آن «مصلحت کودک» است.
بیشتر بخوانید: گرفتن حضانت فرزند از مادر
حضانت فرزند دختر بعد 7 سالگی
بر اساس ماده ۱۱۶۹ قانون مدنی، اولویت برای سرپرستی و نگهداری فرزندان (چه پسر و چه دختر) تا پایان سن هفت سالگی، مادر است. قانون‌گذار به دلیل وابستگی‌های عاطفی و نیازهای روحی کودک در سنین پایین، این مسئولیت را به مادر می‌دهد و پس از اینکه دختر به سن هفت سالگی می‌رسد، این اولویت قانونی به پدر منتقل میشود.
اما این انتقال به صورت خودکار و بدون بررسی اتفاق نمی‌افتد. مهم‌ترین معیار برای دادگاه خانواده، تشخیص «مصلحت طفل» است. این یعنی اگر دادگاه تشخیص دهد که زندگی دختر نزد پدر به صلاح او نیست و پدر شرایط لازم برای نگهداری از او را ندارد، میتواند حکم به ادامه سرپرستی مادر بدهد. در واقع، قانون یک چارچوب کلی تعیین کرده، اما تصمیم نهایی در موارد اختلافی، به عهده قاضی است که با بررسی تمام جوانب و شرایط زندگی والدین، بهترین تصمیم را برای آینده کودک اتخاذ می‌کند.
مفهوم مصلحت کودک یک عبارت کلی است و موارد زیادی را در بر می‌گیرد. دادگاه برای تشخیص این موضوع، به سلامت جسمی و روانی کودک، شرایط اخلاقی والدین، وضعیت مالی، و توانایی هر یک از آن‌ها برای برآوردن نیازهای عاطفی و تربیتی دختر توجه می‌کند. گاهی ممکن است از نظرات کارشناسان روانشناسی یا مددکاران اجتماعی نیز برای تصمیم‌گیری بهتر کمک گرفته شود.
حضانت دختر از سن 7 تا 9 سالگی
دوره سنی بین هفت تا نه سالگی برای دختران یک بازه زمانی بسیار مهم و مشخص در قانون حضانت است. همان‌طور که گفته شد، با تمام شدن هفت سالگی، اولویت قانونی برای نگهداری از دختر به پدر می‌رسد. این مسئولیت تا رسیدن دختر به سن بلوغ شرعی، یعنی نه سال تمام قمری، ادامه پیدا می‌کند.
در این دوره دو ساله، پدر مسئول اصلی نگهداری، تربیت و تأمین نیازهای فرزند دختر است. با این حال، حتی در این دوره نیز اصل «مصلحت کودک» حاکم است. اگر مادر بتواند در دادگاه ثابت کند که پدر صلاحیت لازم برای نگهداری از دختر را ندارد یا زندگی با پدر به سلامت جسمی و روحی فرزند آسیب می‌زند، میتواند درخواست ادامه حضانت خود را مطرح کند و دادگاه پس از بررسی دلایل و شواهد، مانند اثبات عدم صلاحیت اخلاقی پدر، اعتیاد، یا ناتوانی در مراقبت، میتواند حضانت را از پدر بگیرد و به مادر واگذار کند.
نکته بسیار مهم دیگر این است که پس از رسیدن دختر به سن نه سالگی، او از نظر قانونی به بلوغ رسیده است و دیگر تحت شمول قوانین حضانت قرار نمی‌گیرد. در این مرحله، خود دختر این حق را پیدا می‌کند که انتخاب کند می‌خواهد با کدام‌یک از والدینش زندگی کند. البته دادگاه همچنان بر این انتخاب نظارت دارد تا اطمینان حاصل کند که تصمیم دختر تحت فشار نبوده و به صلاح اوست.
شرایط گرفتن حضانت دختر
هر یک از والدین که بخواهد مسئولیت نگهداری از فرزند دختر را بر عهده بگیرد، باید شرایط خاصی داشته باشد. دادگاه این شرایط را به دقت بررسی می‌کند تا مطمئن شود که سلامت و آینده کودک به خطر نمی‌افتد. این شرایط تنها به توانایی مالی محدود نمیشود و جنبه‌های گوناگون شخصیتی و رفتاری والدین را در بر می‌گیرد. در ادامه مهم‌ترین این موارد توضیح داده شده است:
صلاحیت اخلاقی:
والدین باید از نظر اخلاقی شایستگی لازم را برای تربیت فرزند داشته باشند. مواردی مانند اعتیاد زیان‌آور به الکل یا مواد مخدر، فساد اخلاقی، و داشتن سوء پیشینه کیفری موثر میتواند باعث شود دادگاه فرد را برای نگهداری از کودک فاقد صلاحیت بداند.
سلامت جسمی و روانی:
توانایی جسمی و سلامت روانی والدین برای نگهداری از کودک یک شرط اساسی است. اگر یکی از والدین دچار بیماری روانی شدید یا بیماری واگیردار سختی باشد که سلامت کودک را تهدید کند، ممکن است دادگاه حضانت را به او ندهد.
توانایی در تأمین نیازهای کودک:
هرچند پرداخت هزینههای زندگی فرزند (نفقه) در هر صورت به عهده پدر است، اما والدی که سرپرستی را بر عهده می‌گیرد باید توانایی عملی برای مراقبت از کودک را داشته باشد. این شامل اختصاص زمان کافی برای کودک، رسیدگی به امور تحصیلی و تربیتی او و ایجاد یک محیط امن و آرام برای زندگی است.
عدم ازدواج مجدد مادر (در شرایط خاص):
در گذشته، ازدواج مجدد مادر به طور خودکار باعث می‌شد حضانت از او گرفته شود. اما طبق قوانین جدید، صرف ازدواج مجدد باعث سلب حضانت نمیشود. دادگاه ابتدا بررسی می‌کند که آیا این ازدواج جدید به مصلحت کودک آسیب می‌زند یا خیر. اگر قاضی تشخیص دهد که زندگی با همسر جدید مادر برای کودک زیان‌آور است، ممکن است حضانت را به پدر واگذار کند.
اگر والدی که حضانت را بر عهده دارد، هر یک از این شرایط را از دست بدهد، طرف مقابل میتواند با مراجعه به دادگاه خانواده و ارائه دلایل و مدارک، درخواست سلب حضانت از او و واگذاری آن به خود را ثبت کند.
بیشتر بخوانید: قانون جدید حضانت فرزد دختر
نگاهی جامع به حضانت فرزند دختر
موضوع حضانت فرزند دختر پس از هفت سالگی یکی از پیچیده‌ترین مسائل حقوق خانواده است که به طور مستقیم با آینده و سلامت روانی کودک در ارتباط است. قانون تا هفت سالگی اولویت را به مادر می‌دهد و پس از آن تا سن نه سالگی، این اولویت به پدر منتقل میشود. با این حال، حرف آخر را همیشه «مصلحت کودک» می‌زند و دادگاه در صورت وجود اختلاف، با در نظر گرفتن تمام شرایط، تصمیم‌گیری می‌کند. پس از نه سالگی نیز این خود دختر است که انتخاب می‌کند با چه کسی زندگی کند.
با توجه به حساسیت این موضوع، دریافت مشاوره از متخصصان حقوقی میتواند به شما در درک بهتر قوانین و دفاع از حقوق خود و فرزندتان کمک کند. مجموعه حقوقی وکیل‌وند با بهره‌گیری از وکلای متخصص در حوزه خانواده، آماده است تا شما را در تمام مراحل قانونی مربوط به حضانت همراهی کند و مسیر دستیابی به بهترین نتیجه را برای شما هموار سازد.
