قبل از این که به جزئیات طلاق به دلیل اعتیاد شوهر بپردازیم باید بگوییم حتما می‌دانید که حق طلاق علی‌الاصول با مرد است و زن نمی‌تواند به صورت یک‌طرفه درخواست طلاق دهد. این قاعده کلی البته سه استثناء مهم دارد: اول زمانی که در قباله ازدواج وکالت در طلاق به زن اعطاء شده باشد (که به آن می‌گویند حق طلاق زن)، دوم زمانی که زن به دلیل کراهت از شوهرش با بذل مهریه، خواهان جدایی از او باشد. سوم هم زمانی که زن در شرایط عسر و حرج باشد و بتواند با اثبات آن در دادگاه، طلاق خود را از شوهرش بگیرد.
این مورد آخر، یعنی شرایط عسر و حرج، یکی از مسائل مبتلابه در دادگستری است. مصادیق عسر و حرج زیادند و آن‌طور که در قانون آمده، یکی از مهم‌ترین موارد آن، بحث اعتیاد شوهر است. متاسفانه شیوع اعتیاد در جامعه زیاد است و زنان زیادی از این بابت در مشقت و سختی هستند. پیش‌بینی حق طلاق به علت اعتیاد برای این دسته از زنان نیز در راستای حمایت حداکثری از حقوق آنان است. در عین حال اثبات عسر و حرج با وجود تبصره‌هایی که دارد، موضوعی حساس و کمی هم مبهم است. به همین خاطر سعی کرده‌ایم که در مطلب زیر تا حد امکان به این موضوع پرداخته و صفر تا صد آن را بررسی کنیم. تا انتها همراه ما باشید.
عسر و حرج و طلاق به دلیل اعتیاد مرد
برای آن‌که ببینیم زن تحت چه شرایطی میتواند از همسر معتادش جدا شود، باید به ماده 1130 قانون مدنی و تبصره آن مراجعه کنیم. در صدر این ماده چنین آمده است:
«در صورتی که دوام زوجیت موجب عسر و حرج زوجه باشد، وی میتواند به حاکم شرع مراجعه و تقاضای طلاق کند. چنانچه عسر و حرج مذکور در محکمه ثابت شود، دادگاه میتواند زوج را اجبار به طلاق نماید و در صورتی که اجبار میسر نباشد زوجه به اذن حاکم شرع طلاق داده می‌شود».
آن‌طور که از ماده 1130 برمی‌آید، در صورت اثبات عسر و حرج زن، صدور حکم طلاق به نفع وی قطعی است. اما مسئله‌ای که مهم است، چیستی مفهوم عسر و حرج و همچنین مصادیق آن است.
عسر و حرج در لغت به معنای سختی و دشواری هستند و در اصطلاح حقوقی در جایی به کار می‌روند که زن تحمل ادامه زندگی مشترک با همسرش را نداشته باشد. این‌که چه مواردی عسر و حرج به شمار می‌روند، همواره مورد بحث حقوقدانان بوده، اما تردیدی وجود ندارد که «اعتیاد شوهر» میتواند از جمله اصلی‌ترین نمونه‌های عسر و حرج زن باشد.
در تایید این گزاره، باید به بند 2 تبصره ماده 1130 قانون مدنی اشاره کرد که در آن اعتیاد را از موارد مهم عسر و حرج زن دانسته است:
«اعتیاد شوهر به یکی از انواع مواد مخدر و یا ابتلاء وی به مشروبات الکلی که به اساس زندگی خانوادگی خلل وارد آورد و امتناع یا عدم امکان الزام وی به ترک آن در مدتی‌که به تشخیص پزشک برای ترک اعتیاد لازم بوده است {موجب عسر و حرج است}. در صورتی که زوج به تعهد خود عمل ننماید و یا پس از ترک، مجددا به مصرف موارد مذکور روی آورد، بنا به درخواست زوجه، طلاق انجام خواهد شد».
مشاوره با بهترین کارشناسان حقوقی در وکیل وند: مشاوره حقوقی تلفنی
شرایط طلاق به دلیل اعتیاد مرد
مطابق با قانون مدنی و همچنین قانون حمایت از خانواده و همچنین قانون جدید حق طلاق، صدور حکم طلاق بدلیل اعتیاد همسر منوط به سه شرط زیر است:
-
اعتیاد زوج به اساس و بنیان زندگی مشترک خلل وارد آورد.
-
زوج پس از ترک مواد مخدر یا مشروبات الکلی و غیره به تعهد خود به عمل ننموده و مجددا به مصرف مواد روی آورد.
-
امکان الزام زوج به ترک مواد مخدر و غیره در مدتی که به تشخیص پزشک برای اعتیاد لازم بوده است، وجود نداشته باشد.
در نتیجه زوجه با وجود شرایط بالا و با درخواست طلاق به دلیل اعتیاد مرد و با اثبات آن نزد دادگاه و همچنین با تشخیص دادگاه که اعتیاد مضر به زندگی زناشویی است، خواهد توانست که طلاق خود را از شوهرش بگیرد.
آیا هر نوع اعتیادی باعث اعطای حق طلاق به زن می‌شود؟
مطابق با آن‌چه که از فحوای صحبت قانون‌گذار برمی‌آید، هر نوع اعتیادی باعث اعطای حق جدایی به زوجه نمی‌شود، بلکه طلاق به دلیل اعتیاد زن یا مرد موقعی صادر می‌شود که به اساس زندگی خانوادگی خلل وارد کرده و معتاد از ترک اعتیاد امتناع کند یا الزام وی به ترک آن در مدتی که به تشخیص پزشک برای ترک اعتیاد لازم بوده است، امکان‌پذیر نباشد.
جدای از این مسئله، در بحث اعتیاد فقط مواد مخدر صنعتی یا سنتی مطرح نیستند، بلکه هر نوع اعتیادی که در زندگی سالم زناشویی اختلال ایجاد کند، میتواند موجب عسر و حرج زن شده و منجر به جدایی طرفین شود. از اعتیاد به انواع مخدر مثل تریاک و هروئین و شیشه و حشیش گرفته، تا مصرف دائمی مشروبات الکلی و حتی اعتیاد به مواردی مثل بازی‌های کامپیوتری، میتواند حق طلاق زن را موجب شود؛ البته به شرطی که قابل درمان نباشد و عسر و حرج خانم نزد قاضی احراز شود. در این رابطه پیشنهاد می‌شود که در مورد دادخواست طلاق اطلاعات بیشتری کسب کنید.
نحوه اثبات اعتیار شوهر برای طلاق
برای رسیدگی به پرونده طلاق از شوهر معتاد باید ابتدا اعتیاد آسیب‌زننده یا آن‌طور که در قانون حمایت خانواده آمده، «اعتیاد مضر» آقا ثابت شود. در نتیجه بدیهی است در شرایطی که زوج اعتیادش را ترک کرده باشد، یا این‌که به صورت تفریحی و تحت شرایط خاصی مواد مخدر استفاده کرده باشد، طلاق بدلیل اعتیاد مرد اتفاق نمی‌افتد.
اما مطابق قانون، روش های اثبات اعتیاد مرد که برای طلاق که به زندگی زناشویی آسیب می‌زند، سه مورد است:
-
اقرار صریح یا تلویحی مرد به اعتیاد؛ یعنی اگر زوج به اعتیادش اقرار کند، زوجه میتواند از این اقرار برای جدایی و طلاق استفاده کند.
-
معاینه پزشکی زوج و ثابت شدن اعتیاد او؛ یعنی اگر پزشک قانونی اعتیاد شوهر را گواهی کند، زن میتواند با استناد به آن از شوهرش طلاق بگیرد.
-
استشهاد محلی و شهادت افراد بالغ و عاقل؛ در صورتی که موارد بالا امکان‌پذیر نبود، زوجه میتواند با شهادت افراد معتمد یا ارائه گواهی مراجعه‌های متوالی زوجه به کمپ ترک اعتیاد (نامه کمپ برای طلاق) و عدم استمرار او برای ترک مواد مخدر، برای طلاق اقدام کند.
نکته: در نظر داشته باشید که اگر زوج سابقه زندان برای جرایم مربوط به مواد مخدر را داشته باشد راه اثبات عسر و حرج زن به دلیل اعتیاد مرد بسیار راحت‌تر است. یک وکیل مواد مخدر حاذق در این‌گونه موارد میتواند استعلام سابقه کیفری مرد را از دادگاه انقلاب بخواهد تا با ارائه آن به دادگاه خانواده، حکم طلاق به راحتی صادر شود.
بحث مهریه و طلاق بدلیل اعتیاد زوج
از آن‌جایی که در مواردی که شوهر معتاد است، طلاق از سوی زن درخواست می‌شود، بسیاری تصور می‌کنند که در نمونه دادخواست طلاق به علت اعتیاد زوج نباید به مهریه اشاره شود و در این حالت مهریه به زن تعلق نمی‌گیرد. این تصور اما کاملا نادرست است. با توجه به قانون جدید مهریه مهریه اساسا جزو مایملک زن است و به محض جاری شدن صیغه نکاح، جزئی از اموال وی محسوب می‌شود. در نتیجه چه طلاق از سمت مرد باشد و چه زن، چه شوهر معتاد باشد و چه زن معتاد باشد، در هر حال مهریه به زن تعلق میگیرد. یعنی دادگاه نه تنها شوهر معتاد را اجبار به طلاق می‌کند، بلکه مهریه نیز باید توسط وی پرداخت شود.
البته در صورتی که مرد توانایی پرداخت مهریه به صورت کامل را نداشته باشد، دادگاه شرط اعسار یا تقسیط مهریه را برای پرداخت حقوق مالی زن توسط مرد در نظر میگیرد و زوج موظف است به صورت قسطی مهریه زن را بپردازد.
سوالات حقوقی خانواده خود را با ما در میان بگذارید: مشاوره حقوقی خانواده
پرداخت نفقه در مورد طلاق از شوهر معتاد
همان‌طور که اشاره کردیم، در هر نوع طلاقی حتما باید حقوق مالی زن پرداخت شود؛ چه طلاق از سمت مرد باشد چه طلاق توافقی باشد و چه از سوی زن باشد. یکی از این حقوق مالی نفقه است که مرد باید این مبلغ را طبق آن‌چه که در قانون مشخص شده به همسرش بپردازد.
نفقه پرداختی حتی میتواند به زمان گذشته هم تسری کند. یعنی اگر مرد معتاد به همسرش در طول زندگی زناشویی نفقه‌ای نپرداخته باشد، قاضی پرونده را بررسی کرده و پس از محاسبه نفقه حکم پرداخت آن را برای زوج صادر می‌کند.
همچنین اگر زوج تمکن مالی برای پرداخت نفقه نداشته باشد و زن به دلیل عسر و حرج و اعتیاد همسرش قصد جدایی از او را داشته باشد، دادگاه بر اساس ماده 1129 قانون مدنی و شروط ضمن عقد، مدت عدم پرداخت نفقه و اجبار شوهر برای این موضوع را بررسی می‌کند و بدون نیاز به مطالبه یا پرداخت نفقه، حکم طلاق را برای زن صادر خواهد کرد.
طلاق از شوهر معتاد چقدر طول می‌کشد؟
بحث مدت زمانی که طول می‌کشد تا صیغه طلاق جاری شود و زن و مرد رسما از یکدیگر جدا شوند، یکی از چالش‌های اساسی در مواردی است که درخواست طلاق به دلیل اعتیاد مطرح می‌شود. در این رابطه البته باید هنگامی که دو طرف در مورد جدایی با هم توافق دارند، با زمانی که فقط زن می‌خواهد از شوهرش جدا شود، تفاوت قائل شد.
در مورد اول، یعنی زمانی که طلاق به دلیل اعتیاد شوهر به صورت توافقی انجام می‌شود، مراحل طلاق به سرعت پیش می‌رود و کل پروسه حداکثر 3 تا 6 ماه زمان خواهد برد. در صورتی هم که خانم از وکیل طلاق از طرف زن نیز کمک بگیرد، این فرایند حتی در زمان کوتاه‌تری هم به نتیجه می‌رسد.
اما در نقطه مقابل یعنی زمانی که شوهر راضی به طلاق نباشد یا در دادگاه حاضر نشود، روند طلاق به دلیل اعتیاد مرد کندتر خواهد بود. زیرا خانم (یا وکیل او) باید زمان زیادی را صرف جمع‌آوری مدارک برای اثبات اعتیاد شوهر برای طلاق کند. زن در این حالت همچنین مدتی را هم باید صرف اثبات عسر و حرج خود نزد دادگاه کند. در نتیجه طبیعتا در این‌گونه موارد، زمان طلاق از شوهر معتاد بسیار بیشتر طول خواهد کشید و حتی ممکن است تا 2 سال به درازا بکشد. به همین خاطر است که خیلی از خانم‌ها در این مرحله با بذل مهریه خود، سعی در جلب رضایت هرچه سریع‌تر شوهر خود دارند.
آیا می‌توان شرط اعتیاد شوهر را در ضمن عقد نکاح گنجاند؟
در مباحث حقوقی موضوعی داریم به اسم «شروط 12 گانه ضمن عقد». این شروط مواردی را مشخص می‌کنند که در صورت وقوع، خانم وکیل شوهر در طلاق شده و اصطلاحا به صورت اتوماتیک حق طلاق پیدا می‌کند. در اینجا قصد نداریم همه این شروط را توضیح دهیم، بلکه یک راست به سراغ شرط شماره 7 می‌رویم که به بحث اعتیاد آقا اشاره دارد.
مطابق با شرط چاپی شماره 7 در عقدنامه، زن در صورت وقوع مورد زیر حق طلاق خواهد داشت:
«ابتلاء زوج به هر گونه اعتیاد مضری که به تشخیص دادگاه به اساس زندگی خانوادگی خلل آورد و ادامه زندگی برای زوجه دشوار باشد».
بدیهی است که اگر زوج این شرط را امضاء کرده باشد با اثبات اعتیاد در دادگاه طلاق، زن وکیل شوهر در طلاق می‌شود. به عبارتی، صرف اعتیاد شوهر این حق را به زوجه می‌دهد که وکیل شوهر برای طلاق باشد و اثبات ترک اعتیاد حق زن را از بین نمی‌برد. در اصطلاح حقوقی به این مورد می‌گویند «شرط نتیجه»؛ یعنی شرط که به محض وقوع آن (اعتیاد آقا) زن وکیل شوهر در طلاق می‌شود.
ممکن است سوال شود که پس امضاء این شرط چه فرقی با حالتی دارد که آقا آن را امضاء نکرده ولی به دلیل اعتیاد، دادخواست طلاق به دلیل اعتیاد زوج مطرح شده است؟
در پاسخ باید به بار اثبات مسئله و همچنین تاثیر ترک اعتیاد بر طلاق اشاره کرد. به این ترتیب که اگر آقا شروط ضمن عقد را امضاء کرده باشد، بلافاصله بعد از آن‌که معلوم شد اعتیاد داشته، زن حق طلاق خواهد داشت؛ چه آن‌که مرد مدعی شود ترک کرده یا قصد دارد ترک کند. اما اگر شرط شماره 7 را امضاء نکرده باشد، آقا میتواند به عنوان دفاع این مسئله را ذکر کند که قصد دارد ترک کند و دادگاه نیز معمولا در این حالت مهلت زمانی مناسبی جهت ترک اعتیاد به وی می‌دهد.
نمونه رای طلاق به دلیل اعتیاد زوج
در پایان برای آشنایی بیشتر با احکامی که قضات در دادگاه‌ها صادر می‌کند، یک نمونه رای در رابطه با طلاق بدلیل اعتیاد زوج را ذکر کرده‌ایم. با این توضیح که در این پرونده، مسئله «وارد آمدن خلل اساسی و مضر به زندگی زناشویی» برای صدور حکم طلاق مورد توجه ویژه قاضی قرار گرفته است:
«دادخواست خانم ف.ع فرزند ن. به طرفیت شوهرش آقای ر.ج به خواسته صدور گواهی عدم امکان سازش مخلص اظهارات زوجه این است که در سال ۶۸ با خوانده ازدواج کرده است و یک دختر ۲۰ ساله دارد. خوانده معتاد و عصبی است. مخلص دفاع خوانده این است که اظهار داشت عصبی نیستم، اعتیاد هم ندارم، مدت سه ماه و نیم است که خانم از خانه رفته در این مدت ۴۰ بار به دنبالش رفتم حتی از خودش عذر خواهی هم کردم که اگر قصوری از من دیده، مرا ببخشد؛ من با زندگیم مشکلی ندارم هفته ای یک بار تریاک مصرف می کنم که مشکلی در زندگی من ایجاد نمی کند؛ دادگاه با احراز رابطه زوجیت و نظر به این که مطابق بند ۹ ماده ۸ قانون حمایت خانواده ابتلای زوج به اعتیاد مضری که به اساس زندگی خانواده خلل وارد کند، از موجبات طلاق خواهد بود و در مانحن فیه این معنی احراز نشده است و چون زوج مخالف طلاق است و دلیل محکمی که الزام وی به طلاق را ایجاب نماید، ارائه نشده است، دعوی خواهان غیر ثابت تشخیص و مستندا به مفهوم مستفاد از ماده ۱۱۳۳ قانون مدنی، حکم به رد دعوی مطروحه صادر و اعلام می شود. رای صادره حضوری و ظرف ۲۰ روز قابل تجدید نظرخواهی در مرجع محترم تجدید نظر استان تهران است.
رئیس شعبه ۲۷۷ دادگاه خانواده تهران – احمدی نژاد».
سخن پایانی
اساسا در هر پرونده‌ای که در دادگستری مطرح می‌شود، داشتن حداقل دانش و مهارت در مباحث حقوقی ضروری است. منتهی در مسائل حساس و پیچیده‌ای مثل بحث طلاق به دلیل اعتیاد همسر، این موضوع اهمیت بیشتری هم پیدا می‌کند. در این‌گونه مسائل است که کمک گرفتن از یک وکیل خبره و حاذق دادگستری و بهره‌مندی از مشاوره حقوقی میتواند شانس کسب موفقیت را افزایش دهد.
ما در همین راستا در مجموعه وکیل وند جمعی از بهترین وکلا را گرد هم آورده‌ایم تا با خیال راحت هر مسئله حقوقی‌ای را که داشتید با ما در میان بگذارید. می‌توانید در ابتدا از یک مشاوره حقوقی رایگان بهره‌مند شوید و سپس وکیل مدنظرتان را از میان انبوهی از باتجربه‌ترین وکلا و مشاورین حقوقی انتخاب کنید. ما تا انتها کنار شما خواهیم بود.