ماده 19 قانون مجازات اسلامی

ماده 19 قانون مجازات اسلامی

ماده 19 قانون مجازات اسلامی را می توان کلید و ماده قانونی اصلی در صدور احکام تعزیری دانست که در آن جرایم تعزیری به 8 گروه، دسته بندی شده اند.  این 8 گروه را درجات هشت گانه مجازات های تعزیری نیز می نامند.

در مورد ماده 19 قانون مجازات، باید این نکته را در نظر داشت که طبق این قانون و به استناد به مفاد آن، تنها می توان درجه مجازات را تعیین نمود. تشخیص و معین نمودن میزان مجازات مربوط به جرایم و صدور حکم نهایی برای آنها، به نظر قاضی و شرایط پرونده مورد رسیدگی بستگی دارد. 

به طور کلی باید گفت که قانون مجازات اسلامی، توسط قانونگذار و برای رسیدگی جرایم تصویب شده است. در واقع مفاد این قانون به اجرای مجازات مربوط به جرایم بوده و بر همین اساس 4 نوع ضمانت اجرایی در آن در نظر گرفته شده و برای هر یک مواد، تبصره و شرایط خاصی در نظر گرفته شده است. ضمانت های اجرایی مربوط به ماده 19 قانون مجازات اسلامی عبارتند از:
حدود، تعزیرات، دیات و قصاص
در این مقاله قصد داریم علاوه بر بحث در مورد مجازات های تعزیری مشخص شده در ماده 19، به تفسیر اساسی این ماده قانونی پرداخته و آن را از لحاظ حقوقی بررسی نماییم.

ماده 19 و انواع مجازات تعزیری

مجازات تعزیری، به مجازات هایی اطلاق می شود که در شرع اسلام اشاره ای به آنها نشده و در نتیجه برخلاف جرایم و مجازات حدی، نوع و میزان آن ها مشخص و ذکر نشده است. مجازات تعیین شده برای این دسته از جرایم، با توجه به شرایط اجتماعی و آثار ناشی از آن بر جامعه، مشخص شده است. قانونگذار با در نظر گرفتن تمام شرایط موجود، نوع جرم و همچنین آثار آن، اقدام به تعیین بازه مجازات برای هر جرم نموده و تعیین دقیق مجازات تعزیری برای هر پرونده، به طور کامل به نظر قاضی پرونده بستگی دارد.

همانطور که ذکر شد، برای جرایم تعزیری، 8 دسته مجازات در متن ماده 19 قانون مشخص شده است که قبل از تفسیر این ماده باید ابتدا از این دسته بندی و حدود مجازات تعیین شده برای هر دسته اطلاعاتی داشته باشیم. بر همین اساس، ما نیز در این متن، قبل از پرداختن به تفسیر این ماده قانونی، به بررسی مختصر درجات 8 گانه تعزیرات خواهیم پرداخت.

متن ماده 19 قانون مجازات اسلامی و درجات 8 گانه آن

همانطور که در بخش قبل به آن اشاره شد، بر خلاف آنچه که در شرع اسلام به عنوان مجازات جرایم حدی مشخص شده است، جرائم تعزیری فاقد هر گونه مجازات و میزان محکومیت مشخص در اسلام هستند. از آنجا که جرایم تعزیری، تاثیر مستقیم بر جامعه داشته و گاه حتی آثار بسیار مخربی در آن بر جای می گذارند، قانونگذار با در نظر گرفتن تمام آثار و همچنین مصلحت جامعه اسلامی، اقدام به تعیین مقررات و جرایم مربوط به این دسته از جرایم نموده است.

بر همین اساس، 8 دسته از جرایم تعزیری به همراه حدود مجازات مربوط به هر دسته در ماده 19 قانون مجازات اسلامی تعیین گردیده و مرجع قضایی در هنگام رسیدگی به پرونده های تعزیری، با در نظر گرفتن مفاد پرونده و سایر جزئیات مربوط به مجرم و شرایط وقوع جرم، با توجه به یکی از این دسته ها، اقدام به صدور حکم و تعیین مجازات قطعی می نماید.
این 8 دسته مجازات تعزیری (درجه یک شدید ترین و درجه 8 خفیف ترین مجازات ها هستند) عبارتند از:

مجازات درجه 1

• 
  -         مجازات حبس بیش از 25 سال
  -         جزای نقدی بیش از یک میلیارد ریال
  اصلاحیه قانون: به موجب مصوبه هیئت وزیران در اسفند ماه سال 1399، جزای نقدی این بند به دو میلیار و هشتصد میلیون ریال تعدیل گردید.
  -         مصادره تمام اموال منقول و غیر منقول
  -         انحلال شخص حقوقی از سمت خود
•  

• مجازات درجه 2

• 
  -         حبس بیش از 15 تا 25 سال
  -         جزای نقدی بیش از پانصد و پنجاه میلیون ریال تا یک میلیارد ریال
  اصلاحیه قانون: طبق مصوبه هیئت وزیران در اسفند ماه سال 1399، جزای نقدی این بند، به یک میلیارد و پانصد هزار ریال تا دو میلیارد و هشتصد هزار ریال تعدیل گردید.
•  

• مجازات درجه 3

• 
  -         حبس بیش از 10 تا 15 سال
  -         جزای نقدی بیش از سیصد و شصت میلیون ریال تا پانصد و پنجاه میلیون ریال
  اصلاحیه قانون: طبق مصوبه هیئت وزیران در سال 1399، جزای نقدی این بند به یک میلیارد ریال تا یک میلیارد و پانصد میلیون ریال تعدیل شد.
•  

• مجازات درجه 4

• 
  -         حبس بیش از 5 تا 10 سال
  -         جزای نقدی بیش از یکصد و هشتاد میلیون ریال تا سیصد و شصت میلیون ریال
  اصلاحیه قانون: طبق مصوبه هیئت وزیران در اسفند ماه سال 1399، جزای نقدی این بند به پانصد میلیون ریال تا یک میلیارد ریال تعدیل گردید.
  -         انفصال دائم از خدمات دولتی و عمومی.
•  

• مجازات درجه 5

• 
  -         حبس بیش از 2 تا 5 سال
  -         جزای نقدی بیش از هشتاد میلیون ریال تا یکصد و هشتاد میلیون ریال
  اصلاحیه قانونی: طبق مصوب هیئت وزیران در سال 1399، جزای نقدی این بند به دویست و چهل میلیون ریال تا پانصد میلیون ریال تعدیل گشت.
  -         محرومیت از حقوق اجتماعی بیش از 5 تا 15 سال
  -         ممنوعیت دائم از یک یا چند فعالیت شغلی یا اجتماعی برای اشخاص حقوقی
  -         ممنوعیت دائم از دعوت عمومی برای افزایش سرمایه برای اشخاص حقوقی
•  

• مجازات درجه 6

• 
  -         حبس بیش از 6 ماه تا 2 سال
  -         جزای نقدی بیش از دویست میلیون ریال تا هشتاد میلیون ریال
  اصلاحیه قانونی: طبق مصوب هیئت وزیران در سال 1399، جزای نقدی این بند به شصت میلیون ریال تا دویست و چهل میلیون ریال تعدیل شد.
  -         جزای 31 تا 74 ضربه شلاق تا 99 ضربه برای جرایم منافی عفت
  -         بیش از 6 ماه تا 5 سال محرومیت از حقوق اجتماعی
  -         انتشار حکم قطعی در رسانه ها
  -         ممنوعیت از یک یا چند فعالیت شغلی یا اجتماعی برای اشخاص حقوقی حداکثر تا 5 سال
  -         ممنوعیت از دعوت عمومی برای افزایش سرمایه برای اشخاص حقوقی حداکثر تا 5 سال
  -         ممنوعیت اصدار برخی از اسناد تجاری توسط اشخاص حقوقی حداکثر تا 5 سال
•  

• مجازات درجه 7

• 
  -         حبس از 91 روز تا 6 ماه
  -         جزای نقدی بیش از ده میلیون ریال تا بیست میلیون ریال
  -         اصلاحیه قانونی: طبق مصوب هیئت وزیران در سال 1399، جزای نقدی این بند به سی میلیون ریال تا شصت میلیون ریال تعدیل گشت.
  -         شلاق از 11 تا 30 ضربه
  -         محرومیت از حقوق اجتماعی تا 6 ماه
•  

• مجازات درجه 8

• 
  -         حبس تا 3 ماه
  -         جزای نقدی تا ده میلیون ریال
  -         اصلاحیه قانونی: طبق مصوب هیئت وزیران در سال 1399، جزای نقدی این بند به سی میلیون ریال تعدیل گشت.
  -         شلاق تا 10 ضربه
• 
  همانگونه عنوان شد، در درجات 8 گانه مجازات تعزیری مشخص شده در ماده 19 قانون مجازات اسلامی، اشاره ای به نوع جرم و همچنین مجازات دقیق آن نشده است. بنابراین، تصمیم نهایی در مورد نوع و درجه مجازات مربوط به پرونده جرایم تعزیری، به طور کامل به نظر و تشخیص قاضی دادگاه بستگی دارد.

• تفسیر ماده 19 قانون مجازات اسلامی

• 
  به طور کلی باید گفت که در روند بررسی پرونده های مربوط به جرایم تعزیری و تعیین مجازات مربوط به آنها با توجه به ماده 19 قانون مجازات، هیچ گونه محدودیتی از نظر قوانین شرع اسلام وجود نداشته و مرجع قضایی موظف است تا با در نظر گرفتن مواردی که در ادامه به آنها اشاره خواهد شد، نسبت به صدور رای برای متهم اقدام نماید.
  مواردی که مرجع قضایی برای صدور حکم تعزیری باید مورد توجه قرار دهد عبارتند از:
• 
  ·        نوع جرم
  ·        نحوه ارتکاب جرم
  ·        شخصیت مجرم یا مجرمین
  ·        میزان و شدت نتایج و آثار ناشی از جرم (بر فرد یا جامعه)
  ·        انگیزه ارتکاب به جرم مجرم یا مجرمین
  ·        سوابق اجتماعی، خانوادگی و فردی مجرم یا مجرمین
  ·        میزان تاثیر مجازات
• 
  هدف قانونگذار از تقسیم بندی مجازات تعزیری به 8 دسته در ماده 19 قانون مجازات اسلامی، تعیین نوع مجازات متناسب با شخصیت و سابقه متهم و جرم ارتکابی بوده است.
•  

• نکات حقوقی ماده 19 قانون مجازات اسلامی

• 
  1.      چنانچه مجازات تعیین شده برای مجرم، به صورت حداقل و حداکثری ما بین دو درجه از مجازات های 8 گانه قرار داشته باشد، مجازات حداکثری برای صدور رای قطعی در نظر گرفته خواهد شد.
  2.      اگر تعداد مجازات های تعیین شده برای یک پرونده، زیاد باشد، مرجع قضایی مسئول رسیدگی به پرونده موظف است بیشترین حد مجازات را برای مجرم در نظر گرفته و طبق آن اقدام به صدور رای نماید.
  3.      چنانچه به دلیل پیچیدگی پرونده، با در نظر گرفتن تمام موارد مربوط به تعیین مجازات در جرایم تعزیری، تشخیص شدیدترین نوع مجازات و یا مجازات بازدارنده امکان پذیر نباشد، حکم قطعی حبس تعزیری خواهد بود.
  4.      چنانچه پس از انجام بررسی های لازم، جرم واقع شده در هیچ کدام از دسته های 8 گانه مجازات تعزیری ماده 19 قانون مجازات اسلامی قابل دسته بندی نباشد، حکم نهایی بر اساس مجازات درجه 7 صادر خواهد شد.