حضانت به معنی نگه داری و سرپرستی است حضانت فرزندان به این ترتیب است که تا سن ۷ سالگی با مادر است و پس از آن تا سن بلوغ با پدر و بعد از سن بلوغ نیر خود فرزند تصمیم می‌گیرد که با چه کسی زندگی کند با پدر یا با مادرش .

بعد از سن هفت سالگی دختر حضانت وی می ‌بایست تا سن نه سالگی به پدر واگذار گردد. لیکن در اصلاح ماده قانونی مقرر شده است که پس از سن هفت سالگی دختر حضانت به صلاحدید دادگاه با رعایت مصلحت کودک به پدر واگذار خواهد گردید. امکان دارد دادگاه بعد از آن هم حضانت فرزند را به پدر واگذار نکند.

بر همین اساس حضانت دختر تا سن هفت سالگی پس از طلاق با مادر و بعد از آن تا سن نه سالگی با پدر است جز آن که دادگاه به مصلحت فرزند دختر نبیند که تحت حضانت پدر قرار بگیرد. در این شرایط یا حضانت پس از هفت سال نیز با مادر است و یا آن که دادگاه با در نظر گرفتن مصلحت دختر وظیفه نگهداری و حضانت را تعیین می‌ کند.

هنگامی که دختر در حضانت و سرپرستی پدر باشد و به سن نه سال تمام برسد از آن پس حضانت و نگهداری به انتخاب وی و رعایت مصلحت دختر به پدر، مادر یا فرد دیگری که دادگاه خانواده صلاح بداند به هزینه پدر واگذار خواهد گردید.

حال در صورتی که زوجین از هم طلاق گرفته باشند و دختر در طول طلاق ایشان هشت سال داشته باشد و به طور قانونی نگهداری و حضانت وی با پدر باشد، ولی مادر به دلیل انحطات اخلاقی تمایل به مراقبت پدر از وی نداشته باشد، بایستی این مسئله را در هنگام تعیین تکلیف حضانت فرزند دختر در طلاق به دادگاه اثبات نماید. بر خلاف این مسئله در خصوص حضانت مادر و مخالفت پدر با این امر نیز امکان دارد.

 موارد انحطات عبارتند از:

• اعتیاد زیانر‌آور به الکل، مواد مخدر و قمار
• مشهور بودن به فساد اخلاقی و فحاشی
• مبتلا بودن به بیماری ‌های روانی طبق تشخیص پزشکی قانونی
• سوءا ستفاده از کودک یا اجبار وی به اشتغال در کارهای ضداخلاقی اعم از فساد و فحشا، تکدی‌ گری و قاچاق
• ضرب و جرح خارج از میزان متعارف

در ادامه به بررسی یکی از مهمترین سوالات خواهیم پرداخت پس تا انتها همراه ما گروه وکلا و مشاوران و کارشناسان حقوقی سایت وکیلوند اولین استارتاپ حقوقی ایران بمانید ؛

 سوال که مطرح است اینکه ؛اگر دختری که بالغ شده است مثلا به سن ۱۲ سال رسیده است و با مادرش زندگی میکند و سپس مادرش ازدواج مجدد نماید آیا پدر چنین دختری میتوانداز مادر دختر به دلیل ازدواج سلب حضانت کند ؟

 

 در پاسخ به این سوال باید متذکر شویم که شخصی که بالغ محسوب میشود  مثلاً دختر ۱۲ ساله یا پسر ۱۸ ساله اینها دیگر صغیر محسوب نمی‌شوند که بخواهیم بگوییم می‌شود حضانت آنها را به عهده گرفت و متعاقباً سلب حضانت کرد مگر اینکه این اشخاص محجور باشند فی المثل مجنون باشند یا در امور مالی سفیه باشند.

 

سوالی که در ادامه مطرح میشود اینکه تکلیف حضانت بعد از فوت پدر به عهده چیست ؟

 

زمانی که پد‌ر خانواد‌ه از د‌نیا می‌رود‌ با توجه به اینکه پرد‌اخت نفقه زن و فرزند‌ان برعهد‌ه پد‌ر است، وضعیت نگهد‌اری و تامین هزینه‌های مالی فرزند‌ برعهد‌ه چه کسی خواهد‌ بود‌. قانون د‌ر این باره شخص خاصی را تعیین نکرد‌ه است. بسیار مشاهد‌ه شد‌ه است که پس از فوت پد‌ر د‌ر بین اعضای خانواد‌ه اختلافاتی نیز برسر حضانت فرزندان و نگهد‌اری از فرزند‌ان ایجاد‌ می‌شود‌. اما معمولا به د‌لیل رابطه احساسی و غیرقابل کتمان فرزند‌ان با ماد‌ر اولویت حضانت با اوست. د‌ر واقع اگر ماد‌ر از لحاظ اخلاقی و صلاحیت شخصی و مالی مشکلی برای نگهد‌اری از فرزند‌ان ند‌اشته باشد‌ و اگر د‌ر این خصوص اختلافی ایجاد‌ شود‌، حضانت فرزند‌ان را به ماد‌ر می‌د‌هد‌.

 

قانون‌ گذار این اجازه را به مادر داده است که در صورت ازدواج مجدد هم به حضانت فرزند خود ادامه دهد. اما بر اساس قانون، مرد می‌ بایست اجازه قیمومت را به همسر خود بدهد و معمول این می‌باشد که مرد در اداره سرپرستی حاضر گردیده و کتباً رضایت خود را اعلام می ‌دارد.

در این جا ذکر دو نکته الزامی می ‌باشد:

اولاً صرف نظر از آن که عمو یا عمه وظیفه حضانت را ندارند در صورتی که مادر فاقد صلاحیت نگهداری فرزندان باشد، این حق توسط قاضی از او سلب خواهد شد. به طور مثال زنی که دارای سوء شهرت است یا رفتار و کردار وی ناپسند بوده و در تربیت فرزندان تأثیرگذار باشد، اگر که جد پدری این مسئله را به دادگاه اعلام کند و تقاضای سلب صلاحیت مادر را کند، قاضی از راه مقتضی در این مورد تحقیق کرده و به مددکاران یا نیروی انتظامی دستور می ‌دهد تا با رجوع به محل زندگی فرزند و مادر ایشان، چنانچه ادعای جد پدری یا هر شخص دیگری که اعلام نموده، صحت داشته باشد و مراقبت فرزند از طریق مادر به صلاح نباشد، حضانت به وی تعلق می ‌گیرد و در غیر این حالت از بین بستگان و خویشاوندان به فردی که دارای شایستگی حضانت باشد واگذار می ‌شود.

ثانیاً، حضانت صرفا شامل مراقبت و پرورش جسمی و روانی کودک می‌ باشد، از طریقی اعم از تغذیه، پرورش، تربیت و تحصیل و هرچه جهت بقای او ضروری باشد، ولی امور با اهمیت مالی کودک از جمله نقل و انتقالات ملکی، خرید و فروش منزل و امثال آن بر ذمه جد پدری می ‌باشد. به کارهای مذکور باید امور غیرمالی مهم همچون اجازه گرفتن گذرنامه و یا اجازه ازدواج را هم اضافه نمود.

حضانت کودک در صورت ازدواج مجدد مادر در قانون حمایت خانواده

همانطور که در مطالب فوق اشاره کردیم، به موجب قانون مدنی در صورت ازدواج مجدد مادر حضانت فرزند با پدر کودک خواهد بود. با این حال، قانون حمایت خانواده جدید مصوب سال 1392، در ماده 45 حکم جدیدی مقرر داشته است که به موجب آن، رعایت غبطه و  مصلحت فرزندان و  نوجوانان در تمامی تصمیمات دادگاه‌ ها و مقامات اجرائی ضرورت دارد.

به موجب همین ماده، در صورتی که قاضی تشخیص دهد مادر با وجود ازدواج مجدد جهت نگهداری ‌کودک شایسته ‌تر از پدر است، حضانت را بر ذمه  مادر می گذارد. اساس این حکم صرفا مصلحت کودک در صورت ازدواج مجدد مادر می ‌باشد که با این حال همواره و تحت هر شرایطی می ‌بایست مدنظر قاضی قرار گیرد. 

آیا سرپرست دختر این اجازه را دارد که او را به شهر یا کشور دیگری ببرد؟

والد سرپرست فرزند دختر به منظور تغییر مکان زندگی وی به یک شهر دیگر، می ‌بایست نسبت به کسب رضایت والد دیگر اقدام کند. در پاره‌ ای از موارد که سرپرست ملزم به انتقال فرزند دختر به شهر دیگری باشد، قانون وی را موظف به اخذ اجازه از والد دیگر نخواهد کرد.

لیکن به جهت خروج از کشور اجازه والد دیگر کاملا الزامی بوده و در صورتی که سرپرست فرزند دختر را بدون کسب اجازه والد دیگر به خارج از کشور ببرد، والد دیگر حق دارد با شکایت از فرد سرپرست، خواهان ممنوع الخروجی فرزند دختر خود گردد.

 

آیا از پدر یا مادری که طفل را تخت سرپرستی دارد میشود سلب حضانت کرد ؟

 

 

 پاسخ ما به این سوال مثبت است و باید به این نکته اشاره کرد که هرگاه در اثر عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادری كه طفل تحت حضانت او است صحت جسمانی و یا تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد، محكمه می تواند به تقاضای اقربای طفل یا به تقاضای قیم او یا به تقاضای دادستان هر تصمیمی را كه برای حضانت طفل مقتضی بداند، اتخاذ كند.

 

این موارد به شرح زیر است که بر اساس آن دادگاه و یا به درخواست احدی از والدین امکان سلب حضانت است.

 

۱) اعتیاد زیان آور به الكل، مواد مخدر و قمار.

 

۲) اشتهار به فساد اخلاقی و فحشا.

 

۳) ابتلا به بیماری های روانی با تشخیص پزشكی قانونی.

 

۴) سوءاستفاده از طفل یا اجبار او به ورود در مشاغل ضداخلاقی مانند فساد و فحشا، تكدی گری و قاچاق.

 

۵) تكرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف.

 

بنابرین در صورت اثبات این موارد امکان سلب حضانت طفل از احدی از والدین با تشخیص دادگاه میباشد

 

 

مطابق مادهٔ ۲۰ از این قانون، هر کسی که در دادگاه خانواده از اصحاب دعوایی باشد که مرتبط با دعوای حضانت است، حق دارد از همان دادگاه رسیدگی کننده به اصل دعوا، درخواست دستور موقت دایر بر تعیین تکلیف موقت راجع به حضانت و هزینهٔ نگهداری اطفال را بکند. دادگاه نیز باید بلافاصله بی‌آن که وارد ماهیت و اصل دعوا شود، نسبت به این درخواست، اتخاذ تصمیم کند و آن را به موجب قراری در قالب دستور موقت، برای اجرای فوری، به جریان بیندازد.

 

 

 

آیا می‌ توان حق حضانت دختر را از پدر و یا مادر سلب نمود؟

در صورتی که پدر یا مادر از خصوصیات منفی به خصوصی برخوردار باشند که در قانون آمده است، دادگاه حضانت فرزند د‌ختر را از ایشان سلب خواهد نمود. به طور مثال چنانچه پدر دچار اعتیاد باشد و یا مبتلا به بیماری روانی باشد و بیماری وی به فرزند آسیب وارد کند، دادگاه حضانت را از وی سلب خواهد نمود. 

نحوه ملاقات فرزند

سوالی که وجود دارد این است که چنانچه حضانت کودک به یکی از والدین واگذار گردیده باشد، والد دیگر که پس از طلاق حق حضانت ندارد چطور می ‌تواند فرزند خویش را ملاقات کند؟ در این رابطه ماده 1174 قانون مدني چنین بیان‌ می ‌دارد: «هر یک از والدين كه کودک تحت حضانت وی نيست، حق ملاقات کودک خود را خواهد داشت. تعيين زمان و مكان ملاقات و تمام جزیيات مرتبط با آن در صورت اختلاف میان والدين با دادگاه است.»

با در نظر داشتن این ماده هر یک از پدر و مادر حق دارند كه در زمان مشخص با كودک خویش ملاقات كنند و حتی فساد اخلاقی مادر يا پدر نیز موجب نمی ‌گردد از ملاقات او با فرزند ممانعت شود. در شرایطی كه بین پدر و مادر در خصوص مدت ملاقات و نحوه آن توافق گردیده باشد، بر اساس همان توافق عمل خواهد شد.

لذا با وجود این که در خصوص انصراف از حضانت امکان توافق وجود ندارد؛ ولی در مورد نحوه ملاقات امکان توافق وجود دارد. ولی در صورت عدم توافق، دادگاه در حكم خود مدت ملاقات و نحوه آن را براي والدی كه حق حضانت ندارد‌، مشخص می ‌كند‌. معمولا دادگاه‌ يک يا دو روز از آخر هفته را برای اين موضوع در نظر می ‌گیرد و ملاقات بيش از اين با والدی كه حضانت را بر عهده ندارد‌، سبب اختلال در حضانت و دوگانگی در تربيت فرزند خواهد شد.

دادگاه صالح برای رسیدگی به دعوای حضانت کجاست ؟

 

 از آن جا که دعوای حضانت، بیشتر از پیامدهای دعوای طلاق است و دعوای حضانت نیز در عمل با دعوای طلاق، مرتبط است، در جایی که دعوای حضانت، پس از طرح دعوای طلاق یا هنگام آن صورت پذیرد، مطابق آیین دادرسی، در دادگاهی رسیدگی میشود که به اصل دعوای طلاق، رسیدگی میکند

 

 

در صورت واگذاری حضانت طفل به احدی از والدین بر اساس رویه امکان برگشت حضانت نمیباشد اگر چه حضانت هم حق است و هم تکلیف و بر اساس دیوان عالی کشور در رأی شماره4236 مورخ 20/1/73 مقرر می‌دارد: "با توجه به اینکه حضانت طبق قانون هم حق و هم تکلیف است، می‌توان حق را ساقط نمود، ولی تکلیف قابل اسقاط و مصالحه نیست."

 

 

در پاسخ به این سوال باید گفت که نمیشود حق خود نسبت به حضانت را سلب و ساقط کرد چون حضانت حق غیر مالی است و حقوق غیر مالی علی الاصول قابل اسقاط نیست ولی  در مواردی پدر و مادر می‌توانند به نفع یکدیگر از حق حضانت خود صرف‌نظرکنند. بنابراین قراردادهای بین والدین در مورد حق حضانت در صورتی‌که بر خلاف غبطه و مصلحت طفل نباشد، معتبر و لازم‌الاجراست، اما آنجا که قانون می‌گوید حضانت تکلیف ابوین است، لذا پدر و مادر نمی‌توانند در آن واحد این حضانت را از خود ساقط و طفل را بی‌سرپرست رها کنند.

 

 

 

مشخصات طرفین

 

نام

 

نام خانوادگی

 

نام پدر

 

شغل

 

محل اقامت

 

خواهان

 

مشخصات زوجه

 

خوانده

 

مشخصات زوج

 

وکیل یا نماینده قانونی

 

مشخصات وکیل دادگستری

 

تعیین خواسته و بهای آن

 

بدوا" صدور دستور موقت و در ماهیت دعوی، صدور حکم مبنی بر تعلق حضانت فرزند مشترک به موکله و نیز الزام خوانده محترم به تحویل فرزند مشترک به موکله

 

دلائل و منضمات

 

دادخواست

 

1ـ تصویر مصدق عقدنامه رسمی به شماره ... دفتر اسناد رسمی ثبت ازدواج شماره ... تهران    2ـ تصویر مصدق شناسنامه زوجه   3ـ تصویر مصدق شناسنامه فرزند مشترک 4ـ  شهادت شهود 5 ـ تحقیق و معاینه محل 6 ـ اظهارنامه   7ـ وکالتنامه

 

ریاست محترم مجتمع قضایی خانواده سلامّ‌علیکم؛ احتراما" اینجانب وکیل خواهان، نکات ذیل را به استحضار میرساند:

 

اولا"؛ با عنایت به اینکه مستند به تصویر مصدق عقدنامه رسمی پیوستی رابطه زوجیت دائم فیمابین موکل و خوانده محترم محرز و مسلم است.

 

ثانیا"؛ با توجه به اینکه مستند به تصویر مصدق شناسنامه‌های موکله و فرزند مشترک، ثمره این ازدواج، وجود فرزندی به نام ... متولد ... می‌باشد.

 

ثالثا"؛ با نظر به اینکه مدتی است موکله و خوانده محترم از یکدیگر مفارقت فیزیکی دارند و این امر، از طریق شهادت شهود قابل احراز است و شهود مذکور عبارتند از:

 

الف) جناب آقای ... فرزند ... به شماره شناسنامه ... صادره از ... متولد ... به نشانی ...

 

ب) جناب آقای ... فرزند ... به شماره شناسنامه ... صادره از ... متولد ... به نشانی ...

 

ج)  جناب آقای ... فرزند ... به شماره شناسنامه ... صادره از ... متولد ... به نشانی ...

 

د)  جناب آقای ... فرزند ... به شماره شناسنامه ... صادره از ... متولد ... به نشانی ...

 

 

علاوه بر اینکه موکله، طی اظهارنامه پیوستی به شماره ... مورخ ... ارسالی از طریق مجتمع قضایی ... موضوع مفارقت فیزیکی خویش و خوانده محترم و همچنین موکله، حضانت فرزند مشترک را از خوانده محترم تقاضا نموده لیکن خوانده محترم از اجرای این تقاضای قانونی استنکاف نموده است.

 

مضافا" بر اینکه قرار تحقیقات و معاینه محل نیز می‌تواند مثبت مفارقت فیزیکی موکله و خوانده محترم باشد.

 

رابعا"؛ با نظر به اینکه وفق ماده1169 اصلاحی قانون مدنی مصوب6/5/1382 مجلس شورای اسلامی و مصوب8/9/1382 مجمع تشخیص مصلحت نظام، برای حضانت و نگهداری طفلی که ابوین او جدا از یکدیگر زندگی می‌کنند، مادر (موکله) تا سن7 سالگی، اولویت دارد و پس از آن با پدر (خوانده محترم) است.

 

خامسا"؛ با ملاحظه اینکه تداوم این وضعیت برای موکله و فرزند مشترک، موجب بروز ناراحتی‌های روحی و پریشان خاطری هر دو آنان را به همراه دارد و امکان ورود خسارات معنوی جبران ناپذیری برای آینده آنان، غیرقابل انکار است.

 

لذا موارد ذیل مورد استدعاست:

 

1ـ بدوا" صدور دستور موقت مبنی بر الزام خوانده محترم به تحویل فرزند مشترک به موکله وفق مواد310 لغایت325 ق.آ.د.م و به دلیل فوریت امر، اجرای دستور موقت قبل از ابلاغ آن به خوانده محترم وفق ماده320 قانون اخیرالذکر

 

2ـ در صورت عدم اقرار خوانده محترم در اولین جلسه دادرسی مبنی بر وجود مفارقت فیزیکی فیمابین موکله و نامبرده و همچنین وجود فرزند مشترک نزد خوانده محترم، صدور قرار استماع شهادت شهود، وفق مواد229 لغایت247 ق.آ.د.م و همچنین صدور قرار ارجاع امر به تحقیقات و معاینه محل، بمنظور احراز این امر، وفق مواد248 لغایت256 ق.آ.د.م

 

3ـ در ماهیت دعوی، صدور حکم مبنی بر تعلق حضانت فرزند مشترک به موکله و نیز الزام خوانده محترم به تحویل فرزند مشترک به موکله، وفق ماده1169 اصلاحی قانون مدنی مصوب6/5/1382 مجلس شورای اسلامی و مصوب8/9/1382 مجمع تشخیص مصلحت نظام، و همچنین الزام خوانده به پرداخت هزینه دادرسی و حق‌الوکاله وکیل دادگستری، وفق مادتین515 و519 قانون آئین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی و قاعده تسبیب.

 

 

 

ریاست محترم دادگاه خانواده ؛

 

با سلام ،

 

احترما به استحضار می رسانم که اینجانب ………… فرزند …………… به شماره شناسنامه در تاریخ ............. در دفتر رسمی ازدواج و طلاق به شماره ثبت …… با آقای ………….. فرزند …………. عقد نکاح دایم نمودیم که ثمره عقد نکاح دایم و زندگی مشترک با مشارالیه ، فرزند دختر/ پسر به نام ……….. بود .

 

با توجه به اینکه بعد از صدور حکم طلاق / یا تعیین مسکن جداگانه به حکم دادگاه ، حضانت فرزند مشترک ما با آقای ……………. تعیین گردیده است، ایشان با اعتیاد / کتک زدن خارج از حد متعارف / فساد اخلاقی / بیماری روانی / سوء استفاده از طفل صلاحیت لازم برای نگهداری فرزند را ندارد .

 

لذا از دادگاه محترم تقاضا دارم با توجه به موارد مصرح که دلایل اثبات آن پیوست دادخواست گردیده است ، پس از احراز موارد مزبور ، مراتب قانونی را به جهت صدور حکم مبنی بر سلب حضانت فرزند از آقای  …………. و  صدور حکم حضانت به نام اینجانب نسبت به فرزند / فرزندان ، به نام ……………… را لحاظ بفرمایید .