قانون جدید مهریه 1404 + شرایط جدید مطالبه مهریه

بررسی اجمالی قانون جدید مهریه و مراحل مطالبه آن

قانون مهریه 1404

قانون جدید مهریه 1404 و شرایط جدید مطالبه آن، تحولات مهمی را در حوزه حقوق خانواده به وجود آورده است. این تغییرات که بخشی از آن‌ها به صورت بخشنامه و بخشی دیگر در قالب طرح‌های مجلس مطرح شده، بر نحوه وصول مهریه توسط زن و تعهدات مرد در پرداخت آن اثرگذار است. هدف اصلی این اصلاحات، متعادل‌سازی روابط مالی زوجین، کاهش تعداد زندانیان مهریه و تسهیل فرآیندهای قانونی است. درک این ضوابط جدید برای همه زوج‌ها ضروری است، زیرا هم مسیر مطالبه مهریه و هم شرایط پرداخت آن دچار تغییراتی شده که آگاهی از آن‌ها از بروز مشکلات حقوقی جلوگیری می‌کند.

قانون مهریه در ایران

مهریه در نظام حقوقی ایران، مالی است که مرد در زمان عقد نکاح، متعهد به پرداخت آن به زن می‌شود. به محض جاری شدن صیغه عقد، زن مالک مهریه شناخته می‌شود و این حق، یک دین بر عهده مرد است. مهریه به دو شکل اصلی تعیین می‌گردد:
مهریه عندالمطالبه: در این نوع، زن هر زمان که اراده کند، می‌تواند مهریه خود را مطالبه کند و توانایی مالی مرد شرط نیست. مرد موظف است این دین را بپردازد و در صورت عدم پرداخت، زن می‌تواند از ابزارهای قانونی برای وصول آن استفاده کند.
مهریه عند الاستطاعه: پرداخت این نوع مهریه، وابسته به توانایی و استطاعت مالی مرد است. زن تنها زمانی می‌تواند آن را دریافت کند که ثابت کند مرد اموالی برای پرداخت بدهی خود دارد.

برای اطلاعات بیشتر از مفهوم مهریه عندالمطالبه و عند الاستطاعه سوال مربوط به این موضوع مفهوم مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه را بخوانید. 

در سال‌های اخیر، زوجین می‌توانند بخشی از مهریه را عندالمطالبه و بخش دیگر را عندالاستطاعه تعیین کنند تا تعادل بیشتری در این تعهد مالی ایجاد شود.

تغییرات جدید در قانون مهریه و تاثیر آن بر حقوق زن و مرد

تغییرات اخیر در قوانین و رویه‌های قضایی مرتبط با مهریه، با هدف کاهش فشارهای اجتماعی و اقتصادی ناشی از مهریه‌های سنگین شکل گرفته است. یکی از مهم‌ترین تحولات، تمرکز بر حذف مجازات حبس برای عدم پرداخت مهریه است. طبق رویه‌های جدید، حتی برای مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه نیز حکم جلب به سادگی صادر نمی‌شود و اولویت دادگاه‌ها بررسی وضعیت مالی مرد و تعیین تکلیف پرداخت به صورت اقساطی است.
طرح‌هایی در مجلس نیز برای کاهش سقف مهریه دارای ضمانت اجرای کیفری (حبس) از ۱۱۰ سکه به ۱۴ سکه مطرح شده است. هرچند این طرح‌ها هنوز به قانون نهایی تبدیل نشده‌اند، اما نشان‌دهنده رویکرد جدید قانون‌گذار هستند.
این تغییرات برای زنان به این معناست که فرآیند دریافت مهریه ممکن است طولانی‌تر شود و تمرکز از ابزار فشار حبس به سمت شناسایی و توقیف اموال مرد حرکت کرده است. برای مردان، این تحولات به معنی کاهش خطر زندانی شدن به دلیل ناتوانی در پرداخت یکجای مهریه است، اما تعهد آن‌ها به پرداخت دین همچنان پابرجاست.

شرایط قانونی جدید پرداخت مهریه در ایران

بر اساس رویه‌های جدید، فرآیند مطالبه مهریه دارای مراحل مشخصی است که زوجین باید از آن آگاه باشند:
مراجعه به اداره اجرای ثبت: اولین قدم برای به اجرا گذاشتن مهریه، دیگر مراجعه مستقیم به دادگاه نیست. زن باید ابتدا به دفتر ازدواجی که عقد در آن ثبت شده مراجعه و درخواست صدور اجرائیه کند. سپس پرونده به اداره اجرای ثبت اسناد رسمی ارسال می‌شود.
شناسایی و توقیف اموال: در اداره ثبت، زن می‌تواند درخواست ممنوع‌الخروجی مرد و استعلام از نهادهایی مانند بانک مرکزی، پلیس راهور و سازمان ثبت اسناد و املاک را برای شناسایی اموال مرد (مانند حساب بانکی، خودرو و ملک) ارائه دهد. اگر مالی پیدا شود، توقیف و برای پرداخت مهریه به مزایده گذاشته می‌شود.
مراجعه به دادگاه: اگر طی دو ماه مالی از مرد شناسایی نشود یا پس از شش ماه فرآیند اجرایی در ثبت به نتیجه نرسد، زن گواهی مربوطه را از اداره ثبت دریافت کرده و می‌تواند برای مطالبه مهریه به دادگاه خانواده دادخواست بدهد.
قانون ۱۱۰ سکه: این قانون همچنان پابرجاست. ضمانت اجرای حبس تنها تا سقف ۱۱۰ سکه طلا اعمال می‌شود. برای دریافت مبلغ مازاد بر ۱۱۰ سکه، زن باید توانایی مالی مرد را در دادگاه اثبات کند و در هر صورت، برای این بخش مازاد، حکم حبس صادر نمی‌شود.

شرایط پرداخت نکردن مهریه

در نظام حقوقی ایران، مهریه یک دین قطعی است و تقریبا هیچ شرطی به جز بخشش از سوی زن (ابراء ذمه) موجب از بین رفتن کامل آن نمی‌شود. تصورات اشتباهی مانند عدم تمکین زن یا درخواست طلاق از سوی او، حق مهریه را ساقط نمی‌کند. با این حال، شرایطی وجود دارد که پرداخت مهریه را تحت تاثیر قرار می‌دهد:
اعسار زوج (ناتوانی مالی): اگر مرد توانایی پرداخت یکجای مهریه را نداشته باشد، می‌تواند دادخواست اعسار دهد. در صورت اثبات اعسار، دادگاه مهریه را قسط‌بندی می‌کند و مرد موظف است طبق اقساط تعیین‌شده آن را بپردازد. در این حالت، مرد از پرداخت مهریه معاف نمی‌شود، بلکه نحوه پرداخت آن تغییر می‌کند. تا زمانی که اعسار مرد ثابت نشود، امکان حبس او وجود ندارد.
مهریه عند الاستطاعه: در این نوع مهریه، اگر زن نتواند توانایی مالی مرد را اثبات کند، عملا امکان دریافت مهریه وجود نخواهد داشت.
مستثنیات دین: برخی از اموال مرد که برای زندگی ضروری او و خانواده‌اش لازم است، مانند منزل مسکونی متعارف یا ابزار کار، جزو مستثنیات دین محسوب شده و قابل توقیف برای پرداخت مهریه نیستند. 

چگونگی دخالت دادگاه در وصول مهریه

دادگاه‌ها در پرونده‌های مهریه وظایف مشخصی دارند. پس از آنکه زن از طریق اداره ثبت نتوانست اموالی از مرد شناسایی کند، می‌تواند به دادگاه مراجعه نماید. وظیفه اصلی دادگاه، بررسی ادعای زن و وضعیت مالی مرد است.
اگر مرد توانایی مالی داشته باشد، دادگاه حکم به پرداخت کامل و یکجای مهریه می‌دهد اما اگر مرد ادعای اعسار کند، دادگاه وارد رسیدگی به این موضوع می‌شود. قاضی با بررسی مدارک مالی، درآمد و دارایی‌های مرد، در مورد ناتوانی او تصمیم‌گیری می‌کند و در صورت پذیرش اعسار، دادگاه یک مبلغ به عنوان پیش‌قسط و مابقی را به صورت اقساط ماهانه تعیین می‌کند. این اقساط باید متناسب با درآمد و وضعیت زندگی مرد باشد تا پرداخت آن برای او ممکن شود.

جمع بندی 

قوانین مهریه در حال تحول به سمت واقع‌گرایانه‌تر شدن و کاهش آسیب‌های اجتماعی است. آگاهی از این تغییرات، به خصوص مراحل جدید مطالبه از طریق اداره ثبت و شرایط اعسار، به زوجین کمک می‌کند تا با دیدی بازتر حقوق و تکالیف خود را دنبال کنند. مشاوره حقوقی وکیل وند پیش از هر اقدامی می‌تواند از اتلاف وقت و هزینه جلوگیری کرده و مسیر دستیابی به حقوق قانونی را هموارتر سازد.