سفته‌ی اجباری برای سرمایه‌گذاری ناموفق ارز دیجیتال: چه می‌شود؟
آخرین بازدید
5 ساعت پیش

Question

سلام وقت بخیر مبلغی از چند نفر برای سرمایه گذاری در ارزدیجیتال دریافت کردم و بیش از 9 ماه بصورت ماهانه سود پرداخت میکردم اما بعد از 9ماه   معاملاتم ضرر ده شد و بخشی هم در صرافی خارجی بلاک شد و سود متوقف شد 
و مجبور شدم به یک نفر سفته  بدم تا مدتی برای پرداخت فرصت داشته باشم و نفر دوم تقاضای سفته به میزان دو برابر نیم داره میخاستم اینو بپرسم اگه سفته بهشون بدم و در موعد مقرر نتونم مبلغ پرداخت کنم امکان بطلان سفته وجود دارد؟چون الان بخاطر ارامش خانواده ام مجبور به دادن سفته زوری هستم 
و سوال دومم :اصل مبلغ 1/450/000/000 تومان که تا الان بیش از 70درصد مبلغ بصورت ماهانه پرداخت کردم 
از انجایی بازار ارزدیجیتال هم سود هم ضرر چجوری ثابت کنم و ایا 70درصدی که تا الان پرداخت کردم سود محاسبه میشه یا میشه بعنوان اصل بدهی به دادگاه اراِه داد؟

علی تقوی · Accepted Answer

باسلام پرسش شما چند بخش مهم دارد:

۱. اعتبار سفته‌ای که تحت فشار یا اجبار (زوری) صادر می‌شود؛  
۲. قابلیت اثبات بازپرداخت مبالغ پرداختی تحت عنوان سود یا بابت اصل سرمایه؛  
۳. نحوه اثبات ضرر و زیان در بازار ارزهای دیجیتال و استناد به پرداختی‌های انجام‌شده در محاکم ایران.

در ادامه، هر بخش با استناد به قوانین و مقررات ایران تبیین می‌شود:

---

### ۱. اعتبار سفته صادر شده در حالت اجبار یا اکراه

بر اساس ماده ۲۰۳ قانون مدنی:
> «اگر کسی در نتیجه‌ اکراه اقدام به معامله نماید، معامله نافذ نیست. …»

اکراه (فشار و زور موثر روانی یا جانی) باید عرفاً به حدی باشد که اراده آزاد شخص سلب شود، یعنی صدور سفته به دلیل "ترس شدید از آسیب" یا "تهدید جانی و مالی جدی". اگر بتوانید در دادگاه «اکراه» را اثبات کنید، سفته باطل خواهد بود و مسئولیت پرداخت از شما ساقط می‌شود. اما اکراه صرف ناراحتی روحی، اضطراب خانوادگی یا فشار ناشی از مطالبه طلبکار معمولاً از نظر دادگاه مصداق اکراه حقوقی محسوب نمی‌شود.  
در عمل، اثبات اکراه بسیار دشوار است و باید دلایل قوی ارائه شود (شاهد، مدرک تهدید، پیام و غیره). در غیر این صورت، سفته از حیث مقررات قانون تجارت و ماده ۳۰۷ به بعد قانون تجارت، سند لازم‌الاجرا تلقی شده و همچنان معتبر است.

---

### ۲. اصل و سود سرمایه پرداختی و قابلیت استناد در دادگاه

الف. بازپرداخت اصل یا سود:  
در خصوص اینکه ماهانه مبلغی بابت "سود" به افراد داده‌اید، طبق ماده ۱۳ قانون آیین دادرسی مدنی و قواعد دادگاه، اصل بر این است که باید سند پرداختی‌ها را (رسید، پرینت بانکی، پیامک یا توافق مکتوب) ارائه نمایید.

ب. محاسبه پرداختی‌ها:  
آنچه به عنوان "سود" به سرمایه‌گذاران داده‌اید، در صورت نبود قرارداد کتبی با عنوان "سود" یا نبود منع قانونی، از حیث حقوقی و مطابق ماده ۲۶۵ قانون مدنی («هرکس چیزی به دیگری بدهد ظاهر در عدم تبرع است») به عنوان بخشی از پرداخت بدهی یا اصل مبلغ محسوب می‌شود. لذا با ارایه مستندات می‌توانید اثبات کنید که مبلغ پرداختی بابت کاهش اصل طلب بوده است.

ج. سود ربوی:  
پرداخت سود ماهانه در قراردادهای قرض‌الحسنه یا معاملات غیرمجاز بانکی، ممکن است مشمول قوانین ربا شود که طبق ماده ۵۹۵ قانون مجازات اسلامی، قرارداد ربا، باطل و مال مورد معامله ضبط می‌شود. البته پرداختی‌ها به سرمایه‌گذاران عرفاً سود مشارکت تلقی می‌شود نه لزوماً ربا؛ خصوصاً در معاملات ارزی که ریسک و نوسان وجود دارد.

---

### ۳. اثبات زیان در ارز دیجیتال و اثر آن در کاهش بدهی

در حقوق ایران، قراردادهای سرمایه‌گذاری در ارز دیجیتال رسمیت مدنی روشنی ندارند؛ اما مطابق اصل آزادی قراردادها (ماده ۱۰ قانون مدنی)، اگر توافق شفاهی یا کتبی داشته‌اید که اصل مبلغ فقط در صورت کسب سود پرداخت شود، سود و زیان توافقی، همچنین پرداخت‌های قبلی، ملاک قرار می‌گیرد.  
اما اگر صرفاً اصل پول تضمین شده باشد (مشارکت در سود و زیان به طور رسمی قید نشده باشد) و اکنون قادر به پرداخت اصل مبلغ نیستید، مکلف به بازپرداخت اصل بدهی با کسر پرداختی‌های انجام‌شده هستید (مطابق تبصره‌های ماده ۱۰ و ماده ۲۲ قانون عملیات بانکی بدون ربا).

---

### پاسخ به سوالات:

#### 1. اعتبار حقوقی سفته در صورتی که به اجبار داده شود؟
اگر بتوانید «اکراه واقعی و حقوقی» را با اسناد و ادله معتبر اثبات کنید، سفته باطل یا بی‌اثر می‌شود (مواد ۲۰۳، ۲۰۶، ۲۰۷ قانون مدنی)، اما اثبات معمولا دشوار است؛ لذا به طور پیش‌فرض سفته قانونی، الزام‌آور و لازم‌الاجرا است.

#### ۲. چگونگی اثبات پرداخت ۷۰ درصد مبلغ به عنوان کسر از اصل بدهی:
- اگر اسناد پرداخت دارید، با ارایه به دادگاه می‌توانید اثبات کنید این مبلغ بابت بازپرداخت اصل سرمایه بوده و فقط مانده اصل بدهی باقی است.
- اگر سرمایه‌گذار مدعی پرداخت سود شود، در صورتی که قرارداد صریح بر پرداخت اصل، سود و خسارت وجود دارد، دادگاه طبق مفاد قرارداد رسیدگی می‌کند.
- اگر صراحت در قرارداد وجود نداشته باشد، مبالغ پرداختی به عنوان کسر از اصل بدهی محسوب می‌شوند مگر پرداخت‌کننده خلاف آن را اثبات کند.

#### ۳. اثبات سود و زیان و خطرات بازار ارز دیجیتال:
- اگر قرارداد مبتنی بر مشارکت در سود و زیان دارید، یا این توافق به طور صریح در پیام‌ها یا اسناد آمده باشد، مبالغ پرداخت‌شده را می‌توان مستند قرار داد و زیان نیز قابل استناد است.
- پرداختی‌های انجام‌شده، علی‌القاعده، به عنوان کسر از اصل سرمایه محسوب می‌شود نه فقط سود، مگر دلیل قوی مبنی بر توافق بر پرداخت سود معین و ضمانت اصل وجود داشته باشد.
---

### نتیجه و جمع‌بندی:

- سفته صادره اصولاً معتبر است مگر بتوانید اکراه را با ادله معتبر ثابت نمایید؛ صرف فشار روحی یا خانوادگی معمولاً مصداق اکراه نیست.
- پرداختی‌های ماهانه اگر بدون توافق قطعی به عنوان سود پرداخت شده باشد، می‌تواند به عنوان کاهش اصل بدهی محاسبه شود و قابل ابراز و اثبات در دادگاه است.
- ورود زیان در بازار ارز دیجیتال را اگر بتوانید با اسناد (تراکنش، گردش حساب، پیام یا قرارداد) ثابت کنید، ممکن است در کاهش مسئولیت شما مؤثر باشد؛ اما اصل بر بازگشت سرمایه است مگر خلاف آن به اثبات برسد.
- توصیه می‌شود تمام پرداختی‌ها و توافق‌ها را با اسناد و مدارک معتبر به دادگاه ارائه نمایید.

سفته‌ی اجباری برای سرمایه‌گذاری ناموفق ارز دیجیتال: چه می‌شود؟

علی تقوی