تقسیم ارث قبل از فوت و شرایط آن + واگذاری اموال قبل از فوت

تقسیم ارث قبل از فوت

همانطور که میدانید ارث و انحصار وراثت یکی از مسائل حقوقی بوده که در دادگاه ها بسیاری از افراد در مورد آن با یکدیگر درگیر هستند. با توجه به مهم بودن این موضوع در قانون مدنی و قانون امور حسبی برای آن قوانین و شرایط خاصی پیش بینی شده است. با وجود ارث، وارثان متوفی بعد از مرگ او می توانند اموال و دارایی های فرد را بر اساس قانون بین خود تقسیم کنند. قانون گذار ما تنها افراد خاصی را برای ارث بردن از ماترک متوفی تعیین کرده و در مواد مختلف نیز سهم هر یک را مشخص کرده است.

موجبات ارث بردن و بحث تقسیم ارث تنها بعد از فوت فرد یا همان مورث قابل انجام است و قبل از آن چنین امری امکان پذیر نیست. اما گاهی شرایطی پیش می آید که افراد به جهت این که در آینده در مورد تقسیم ارث اختلافی نداشته باشند، قصد دارند تا در زمان حیات مورث اقدام به تقسیم ارث کنند.

این امر بر اساس شرایطی که قانون گذار تعیین کرده قابل انجام است. برای آگاهی از این شرایط و شیوه تقسیم ارث قبل از فوت، ما در این مطالب قصد داریم اطلاعات کاملی در این خصوص به شما ارائه دهیم.

آیا می توان قبل از فوت ارث را تقسیم کرد؟

با فوت فرد اموال و دارایی ها، از جمله اموال منقول و غیر منقول از او به جا می ماند که به تمامی این موارد ترکه گفته می شود. این اموال به تمام کسانی که وارث شناخته شوند، تعلق گرفته و باید بر اساس قانون تقسیم شود.

البته باید بدانید که ترکه دو جنبه مثبت و منفی دارد و وارثانی که ارث را قبول می کنند باید هر دو بخش یعنی دارایی ها و بدهی ها را نیز بپذیرند. اما گاهی پیش می آید که وراث تمایلی به پذیرش بخش منفی آن یعنی بدهی ها را ندارند و تنها می خواهند از اموال موجود سهم خود را به ارث ببرند که در این صورت اختلافاتی پیش می آید.

با این که در قانون مدنی، قانونگذار تقسیم ارث را به زمان فوت مورث و زنده بودن وارثان موکول کرده است؛ اما افراد زیادی به دنبال این موضوع هستند تا قبل از فوت و برای پیشگیری از اختلاف در مورد ارث که بسیار رایج هم است، نسبت به تقسیم ارث اقدام کنند.

با تقسیم ارث قبل از فوت، هم از بروز چنین اختلافاتی پیشگیری شده و هم این که مالیات بر ارث نیز از بین خواهد رفت.

حال سوالی که مطرح می شود این است که آیا می توان قبل از فوت فرد اموال و دارایی ها را تقسیم کرد و نحوه تقسیم آن چگونه است؟ برای پاسخ به این سوال باید به قانون مدنی و قانون امور حسبی مراجعه کنیم.

فصل دوم قانون مدنی که از ماده 867 آغاز شده به شرایط تحقق ارث اختصاص دارد. همین ماده در مورد ارث می گوید که ارث با موت فرد محقق شده؛ خواه موت واقعی باشد یا موت فرضی.

به علاوه در ماده 875 نیز در مورد تحقق وراثت گفته شده که شرط وراثت این است که فرد در حین فوت مورث زنده باشد. در صورتی که فرد حملی بوده یا به عبارتی در شکم مادر باشد در صورتی می تواند از اموال ارث داشته باشد که حین موت نطفه او منعقد شده و همچنین باید زنده متولد شود.

در شرایطی که جنین زنده متولد شده و فورا بعد از تولید بمیرد باز هم شرایط وراثت را خواهد داشت.

بنابراین از دو ماده فوق می توان نتیجه گرفت شرط تحقق ارث این است که مورث گواهی فوت واقعی یا فرضی داشته و در این صورت کسانی که به عنوان وارث شناخته شوند از اموال و دارایی های او ارث می برند. 

همچنین وراثت برای کسانی بوده که در زمان فوت مورث زنده باشند. جنین هم در این ارث سهم خواهد داشت به شرط این که زنده متولد شود. حتی اگر زنده متولد شود و بلافاصله بمیرد نیز می تواند ارث داشته باشد و سهم او از بین نخواهد رفت.

بنابراین بر اساس دو ماده فوق می توانیم پاسخ سوال ذکر شده را پیدا کنیم و بگوییم که بر اساس قوانین ایران با توجه به این که تحقق ارث تنها با فوت فرضی و واقعی مورث امکان پذیر است، پس؛ از نظر قانونی قبل از مرگ نمی توان نسبت به تقسیم ارث اقدام کرد. 

حال اگر مورث به هر دلیلی قصد داشته باشد تا قبل از مرگ خود اموال و دارایی ها را تقسیم کند، می تواند به نهادهای قانونی مراجعه کرده و با استفاده از قوانین خاصی این کار را انجام دهد که این موضوع را در بخش بعد مورد بررسی قرار می دهیم.

شروط تقسیم ارث قبل از فوت

همان طور که اشاره کردیم نمی توان قبل از فوت فرد اموال و دارایی های او را تقسیم کرد. دلیل این امر این است که مورث زنده بوده و شرط قانونی برای تقسیم ارث وجود ندارد. اما با این وجود راه هایی وجود دارد تا افراد بتوانند قبل از فوت خود دارایی ها و اموال منقول و غیر منقول خود را تقسیم کنند. 

از جمله این روش ها می توانند به عقودی مانند هبه یا استفاده از صلح عمری اشاره کرد.

اما قبل از این که بخواهیم این دو روش را بررسی کنیم باید بدانید که هر موضوع حقوقی قطعا شرایط خاصی داشته که باید آن شرایط رعایت شوند. به عبارت ساده تر برای این که فرد بتواند قبل از فوت از طریق روش های ذکر شده در موارد فوق نسبت به تقسیم دارایی ها و اموال اقدام کند باید شرایط زیر را دارا باشد.

• مالکیت مال یا منفعتی که مالک قصد تملک آن را دارد

حق مالکیت در قانون ما حقی است که قانونگذار به واسطه آن به افراد اجازه می دهد تا در مورد مال مورد نظر هر گونه تصرفی داشته باشند، به شرطی که این تصرف خلاف قانون نباشد. بنابراین با رعایت این شرط مالک می تواند در مورد مال خود تصمیم گرفته و آن را انتقال داده، بفروشد یا سایر امور را در مورد آن انجام دهد.

• اهلیت قانونی

یکی از مهم ترین شروطی که برای هر یک از عقود در قانون ذکر شده، داشتن اهلیت قانونی است. اهلیت شامل رشد، بلوغ و عقل می باشد. بنابراین برای انجام هر امر حقوقی مانند روش های تقسیم ارث قبل از فوت و غیره فرد باید اهلیت قانونی داشته باشد.

• قصد و رضا

قصد و رضا نیز از جمله شرایطی هستند که در مسائل حقوقی حتما باید وجود داشته باشند. بنابراین برای انجام عقودی مانند هبه و صلح که برای تقسیم ارث قبل از فوت وجود دارند فرد باید با رضایت قصد تقسیم اموال را داشته و هیچ اکراه  اجباری در این خصوص وجود نداشته باشد.

• جهت مشروع

منظور از جهت مشروع این است که هدف از انجام عقد مورد نظر امر غیر قانونی نباشد. این شرط از دیگر شروط لازم برای تقسیم ارث قبل از فوت بوده و فرد باید در جهت مشروع نسبت به انجام این امر اقدام کند. این بدان معناست که فردی که قصد تقسیم ارث را دارد نباید قصد او فرار از دین باشد.

نحوه تقسیم ارث قبل از فوت مورث

همان گونه که گفتیم در قانون ما قانون گذار شرط تقسیم کردن ارث را فوت واقعی و فرضی فرد می داند. پس عملا نمی توان قبل از فوت مورث نسبت به تقسیم ارث اقدام کرد. اما گفتیم که اگر فرد بخواهد قبل از فوت اموال و دارایی های خود را تقسیم کند باید از روش هایی این کار را انجام دهد که این روش ها نیز نیازمند داشتن شروطی بوده که در مطالب فوق آن ها را بیان کردیم.

روش های هبه و صلح عمری دو روشی هستند که فرد می تواند با استفاده از آن ها قبل از عقد اموال و دارایی های خود را تقسیم کند.

قانونگذار در ماده 795 قانون مدنی عقد هبه را تعریف کرده و در این خصوص عنوان کرده که عقد هبه عقدی است که به موجب آن یک نفر مالی را به صورت مجانی و رایگان به دیگری داده و به تملک او درآورد. مال مورد هبه در این عقد موهوبه نام دارد. بنابراین برای انجام این روش فرد باید یک هبه نامه رسمی یا عادی و دست نویس تنظیم کرده و بر اساس ان مالی را به صورت مجانی به دیگری بدهد.

روش دیگر برای تقسیم دارایی و اموال قبل از فوت، صلح عمری است.

صلح عمری در قانون مدنی یک نهاد حقوقی بوده و یک قرارداد است که به موجب آن مالک، مالکیت مال خود را به دیگری منتقل می کند. بر اساس این قرارداد مالکیت مال به دیگری منتقل شده اما منافع مال تا زمان فوت فرد برای او باقی می ماند و می تواند از آن استفاده کند. 

در این صورت پس از این که فرد فوت کند مالک می تواند منافع مال را تصرف کند. برای انجام این روش باید یک صلح نامه عمری رسمی یا دستی تنظیم شود.

نکته مهمی که در خصوص تقسیم اموال و دارایی های قبل از فوت با استفاده از روش هبه و صلح عمری وجود دارد این است که اگر صلح کننده برای خود حق رجوع را نگه داشته باشد، می تواند از درخواست خود رجوع کند.

در عقد هبه نیز این امکان وجود دارد و در صورت موجود بودن عین هبه امکان رجوع وجود دارد. البته این امکان در صورت عدم معوض بودن عقد هبه، یا اگر فردی که نسبت به او عقد هبه انجام گرفته، پدر و مادر هبه کننده نباشد یا در عین موهوبه تغییری صورت نگرفته باشد، وجود دارد.

جمع بندی

همانطور که میدانید تقسیم ارث یکی از مواردی است که اختلاف و درگیری زیادی در مورد آن وجود دارد. بسیاری از افراد برای این که بعد از مرگ وارثان آن ها با هم اختلافی نداشته باشند، قصد دارند تا اموال و دارایی های خود را قبل از فوت بین آن ها تقسیم کنند.

در مطالب فوق اشاره کردیم که قانون گذار به ما اجازه نمی دهد که اموال فردی را بین وارثان تقسیم کنیم، مگر با مرگ فرضی یا مرگ واقعی او.

با این وجود قانون روش هایی را پیش روی افراد قرار داده تا آن ها بتوانند اموال و دارایی های خود را بین وارثان تقسیم کنند. با این وجود منافع اموال می تواند تا زمان مرگ در اختیار آن ها باشد و پس از مرگ منافع به وارث مشخص شده، خواهد رسید.

هر یک از روش ها دارای شرایط و مراحل خاصی هستند که در این مطالب به آن ها اشاره کردیم. شما با استفاده از این روش ها می توانید قبل از فوت اموال خود را میان وارثان تقسیم نمایید.

چنانچه نیاز به مشاوره متنی در این زمینه دارید میتوانید به سایت مشاوره حقوقی آنلاین وکیلوند مراجعه نمایید.