شروط ضمن عقد چیست؟ + همه چیز در مورد شروط 12 گانه ازدواج

در قانون مدنی کشور ما، اصل بر «آزادی قراردادها» است. یعنی طرفین می‌توانند قراردادی را که مخالف نظم عمومی جامعه نباشد با یکدیگر منعقد کرده، و همچنین شروطی را به آن اضافه کنند. به این شروط در اصطلاح فقهی و حقوقی «شروط ضمن عقد» می‌گویند. از آن‌جایی هم که اصل بر آزادی اراده و قراردادها است، این شروط در صورتی که مخالف نظم عمومی و خلاف مقتضای ذات عقد نباشند، لازم‌الاجرا هستند.

شروط ضمن عقد قاعدتا در هر عقد و قراردادی می‌توانند مدنظر قرار گیرند، مثل شرایط عقد رهن یا قراردادهای دیگر. لازم به ذکر که زوجین می‌توانند برای وضع شروط خاص از تنظیم متن تعهد نامه اخلاقی به صورت قانونی استفاده کنند. اما در ایران وقتی صحبت از این شروط می‌شود، بیشتر شروط ضمن عقد نکاح به ذهن می‌آید. نکاح عقدی است لازم، و به محض جاری شدن، تعهدات و حقوقی را برای طرفین به همراه می‌آورد. حال اگر شروطی نیز به این عقد اضافه شود که حاوی تعهدات جدیدی باشد، به آن شروط ضمن عقد ازدواج می‌گویند. در ادامه این مطلب در رابطه با چیستی شرایط ضمن عقد و به‌ویژه حقوق زن در شرایط ضمن عقد بیشتر صحبت کرده‌ایم. با ما همراه باشید.

منظور از شروط ضمن عقد ازدواج چیست؟

برای این‌که ببینیم شرایط ضمن عقد یعنی چه، ابتدا باید با ماهیت نکاح آشنا شویم. می‌دانیم که زن و مرد بعد از جاری شدن عقد نکاح موظف به اجرای تکالیفی در قبال یکدیگر می‌شوند و حقوقی هم به‌دست می‌آورند. این حقوق و تعهدات واضح بوده و در قانون نیز به آن‌ها تصریح شده است. در عین حال ممکن است که زوجین این موارد را کافی ندانسته و یا بخواهند خلاف آن‌ها توافق کنند؛ در اینجا است که بحث شروط ضمن عقد به عنوان یک راه‌حل مطرح می‌شود.

برای این‌که ببینیم شرایط ضمن عقد در دفترچه ازدواج از کجا آمدند، باید به سال 1360 برگردیم. جایی که در جهت توجه هرچه بیشتر به حقوق خانم‎ها، قرار شد که شروطی در قباله ازدواج درج شود که هر یک از زوجین می‌توانند آن‌ها را امضاء کرده و متعهد شوند که در طول ازدواج مفاد آن‌ها را رعایت کنند. علاوه بر شروطی که در سند ازدواج درج شده است ، خود زوجین نیز بر اساس اصل آزادی قراردادها می توانند هرگونه شرطی که مخالف ذات عقد اصلی و اهداف آن نباشد را در سند ازدواج درج کرده و به آن متعهد شوند.

هدف از آوردن شرایط ضمن عقد عقدنامه ازدواج چیست؟

متن شرایط ضمن عقد که در قباله ازدواج و یا به‌طور جداگانه مورد توافق طرفین قرار می‌گیرند، هدفی ندارند جز محافظت از منافع زوجین در طول ازدواج و یا در هنگام طلاق. برخی از کاربردهای شرایط مندرج در قباله ازدواج عبارتند از:

• مشخص کردن حقوق و تعهدات مالی؛ شرایط مندرج در قباله ازدواج تاثیر زیادی در معین کردن شرایط مالی طرفین بعد از طلاق دارند؛ از جمله در مورد تقسیم مال و اموال، تعیین نحوه تقسیم خدمات خانگی ارائه شده، چگونگی محاسبه هزینه‌های زند گی و غیره.

• مشخص کردن حقوق و تعهدات فرزندان؛ مثلا می‌توان شرایط تربیت فرزندان، چگونگی رفع احتیاجات مالی آن‌ها و از همه مهم‌تر، چگونگی حق حضانت با توجه به قانون جدید حضانت فرزند در شرایط ضمن عقد را معین کرد.

• مشخص کردن شرایط طلاق؛ این مورد از جمله اصلی‌ترین فواید شرایط ضمن عقد است. در این صورت می‌توان بحث‌های مربوط به حق طلاق از طرف زن، مدت زمان حق طلاق، شرایطی که در آن صورت زن مستحق طلاق می‌شود و غیره را تعیین کرد.

• مشخص کردن شرایط مربوط به ارث و میراث؛ در شرایط ضمن عقد نکاح می‌توان موضوعاتی مانند تعیین حقوق وراثت و مشخص کردن طریقه انتقال ماترک را معین کرد.

با متخصصین حقوقی همین حالا مشورت کنید: مشاوره حقوقی تلفنی  رایگان قوه قضاییه

شروط 12 گانه ضمن عقد نکاح

در قباله‌های ازدواج به‌صورت پیش فرض 12 شرط ضمن عقد وجود دارد که اگر آقا آن‌ها را امضاء کند، در صورت به وقوع پیوستن هر یک از شروط، خانم حق طلاق خواهد داشت. این شروط دوازده گانه ضمن عقد به شرح زیر هستند:

1. استنکاف شوهر از دادن نفقه زن به مدت شش ماه به هر عنوان و عدم امکان الزام او به تایید نفقه و همچنین در موردی که شوهر سایر حقوق واجبه زن را به مدت شش ماه وفا نکند و اجبارا ایفا هم ممکن نباشد.

2. سوء رفتار و یا سوء معاشرت زوج به حدی که ادامه زندگی را برای زوجه غیر قابل تحمل کند.

3. ابتلاء زوج به امراض صعب‌العلاج به نحوی که دوام زناشویی برای زوجه خطرناک باشد (مثلا شوهر به بیماری ایدز مبتلا شود).

4. جنون زوج در صورتی که نتوان نکاح را فسخ کرد (منظور جنون ادواری است).

5. عدم رعایت دستور دادگاه در مورد منع اشتغال زوج به شغلی که طبق نظر دادگاه صالح با مصالح خانوادگی و حیثیت زوجه منافات داشته باشد (مثلا زوج نزول‌بگیر باشد).

6. محکومیت شوهر به حکم قطعی به مجازات پنج سال حبس یا بیشتر (یا به جزای نقدی که بر اثر عجز از پرداخت منجر به پنج سال بازداشت شود یا به حبس و جزای نقدی که مجموعا منتهی به پنج سال یا بیشتر بازداشت شود).

7. ابتلاء زوج به هر گونه اعتیاد مضری که به تشخیص دادگاه به اساس زندگی خانوادگی خلل آورد و ادامه زندگی برای زوجه دشوار کند.

8. ترک زندگی توسط زوج بدون عذر موجه که توسط دادگاه تشخیص داده می‌شود.

9. محکومیت قطعی زوج در اثر ارتکاب جرم و انجام هرگونه مجازات اعم از حد و تعزیر در اثر ارتکاب جرمی که مغایر با حیثیت خانوادگی و شئون زوجه باشد. تشخیص این مورد هم با دادگاه است.

10. زوج عقیم باشد و صاحب فرزند نشود.

11. زوج مفقودالاثر شود و ظرف شش ماه پس از مراجعه زوجه به دادگاه پیدا نشود.

12. زوج همسر دیگری بدون رضایت زوجه اول خود اختیار کند یا به تشخیص دادگاه نسبت به همسران خود به عدالت رفتار نکند.

بهترین‌ها را بیابید: شماره وکلای تهران

آیا مرد می‌تواند شرایط ضمن عقد ازدواج را نپذیرد؟

بله؛ هیچ اجباری وجود ندارد که آقا شرایط ضمن عقد را بپذیرد. زیرا همان‌طور که اشاره کردیم، اصل بر آزادی اراده‌ها است و نپذیرفتن شروط ضمن عقد منعی ندارد. در صورت امضا نکردن شروط ضمن عقد توسط آقا، خانم می‌تواند با دیدی بازتر تصمیم گرفته و اگر در ذهن خود شرط کرده باشد که تنها در صورت امضاء این شروط توسط آقا با وی ازدواج نماید، احتمالا در انتخاب خود تجدیدنظر خواهد کرد.

بهترین شرایط ضمن عقد برای آقایان و خانم‌ها

به غیر از شرایط ضمن عقد سند ازدواج که در قباله نکاح وجود دارد و تنها نیاز به امضاء طرفین دارد، زوجین خودشان می‌توانند بسته به نیاز و اهدافی که دارند، توافق نمایند که شرایط دیگری را نیز به ازدواج خود اضافه کنند. به‌عنوان مثال، بهترین شروط ضمن عقد که در راستای یکسان‌سازی حقوق زن و مرد ممکن است به عقد ازدواج اضافه شود، عبارتند از:

• شرط وکالت زن در طلاق: شرط معروف به «حق طلاق زن» همین مورد است که بهترین شرایط ضمن عقد برای خانم ها هم به شمار می‌رود. حق طلاق اساسا با آقا است، و به دلیل این‌که زن برای جدایی از همسر خود نیازمند مراجعه به دادگاه و طی مراحل به نسبت دشواری است، می‌توان با ذکر این شرط، به زن این اختیار را داد که هر زمان بخواهد از جانب شوهرش، خود را طلاق دهد.

• شرط اشتغال به تحصیل: در شرایطی که زن بخواهد به ادامه تحصیل بپردازد و بیم آن را داشته باشد که بعد از ازدواج آقا این اجازه را به وی ندهد، می‌تواند این حق را در عقدنامه ذکر کند که او در ادامه تحصیل تا هر مقطع و هر کجا که شرایط آن ایجاب کند، اختیار کامل داشته باشد.

• شرط اشتغال به کار: این مورد یکی از شرایط ضمن عقد در دفترچه ازدواج است که بر اساس آن، خانم اختیار خواهد داشت که شغل مدنظر را برگزیند. در این صورت آقا حق دخالت در این موضوع را نداشته و نمی‌تواند مانع از اشتغال همسرش به کاری شود که به آن علاقه دارد.

• شرط حق تعیین مسکن؛ اصولا زن باید در محلی زندگی کند که شوهر وی در آن‌جا سکونت دارد. حال از جمله نمونه شروط ضمن عقد، این است که حق انتخاب محل سکونت به زوجه واگذار شود. 

• شرط امکان خروج از کشور: خروج زن به تنهایی از کشور نیازمند اجازه شوهر است. اما در صورتی که شرایط به گونه‌ای باشد که زن بخواهد بدون اجازه شوهر از کشور خارج شود، می‌تواند این شرط ضمن عقد درج شود که زن بدون نیاز به هیچگونه اجازه‌ای بتواند از کشور خارج شود و تعیین مدت، مقصد و شرایط مربوط به مسافرت به خارج از کشور نیز به صلاحدید خود زن باشد.

• شرط تنصیف اموال و دارایی‌های زن و مرد: بر اساس قانون، نصف شدن اموال و دارایی مرد بعد از طلاق نیازمند شرایط فراوانی است و در کشورمان عملا غیرممکن است، اما زن می‌تواند این شرط را ضمن عقد ازدواج درج کرده به این ترتیب به راحتی خواهد توانست که این حق را اعمال نماید.

سخن پایانی

امضاء شروط ضمن عقد توسط شوهر و بعدا از اثبات وقوع آن‌ها در دادگاه، یکی از ساده‌ترین مسیر برای انجام طلاق از سوی خانم است. به همین خاطر است که پیشنهاد می‌کنیم چه قبل از جاری شدن صیغه نکاح، و چه در زمانی که احتمالا نیاز به اثبات وقوع این شرایط داشتید، حتما از کمک یک وکیل حقوقی در حوزه خانواده بهره‌مند شوید.

ما در همین راستا در مجموعه وکیل وند جمعی از بهترین وکلای خانواده را گردهم آورده‌ایم تا در این مسیر یاری‌کننده شما باشند. در صورت بروز هرگونه سوال می‌توانید از خدمات مشاوره حقوقی خانواده شبانه روزی ما در سایت وکیل وند بهره‌مند شوید و بعد از آن‌که خیالتان از بابت کیفیت کار وکیل راحت شد، صفر تا صد کار خود را به فرد مدنظرتان بسپارید تا بهترین نتیجه به‌دست آید.