طلاق به دلیل کراهت شدید زوجه + شرایط و قوانین

مطابق فقه اسلامی و قانون مدنی کشورمان، حق طلاق اساسا با مرد است و اوست که هر زمان بخواهد می‌تواند به شرط پرداخت حقوق مالی زن (از جمله مهریه)، همسرش را طلاق دهد. با این حال تدابیری هم اندیشیده شده که مسائل مربوط به طلاق به شکل یک‌طرفه به نفع آقا نباشد و تا جای ممکن تعادل و برابری در این قضیه رخ دهد.

از جمله این تدابیر، مواردی است که زن می‌تواند درخواست طلاق دهد. یعنی شرایطی پیش‌بینی شده که در صورت وقوع آن‌ها، زن – علی‌رغم این‌که اصولا حق طلاق ندارد – می‌تواند دادخواست طلاق ثبت نماید. یکی از این موارد، «کراهت زوجه در طلاق» است. یعنی جایی که زن از شوهرش به هر دلیلی بیزار شده و دیگر نخواهد با وی زندگی کند. در چنین مواقعی وی می‌تواند دادخواست طلاق بدهد تا اگر مابقی شرایط وجود داشت، دادگاه حکم طلاقش را صادر می‌کند. در ادامه راجع‌به این مسئله بیشتر صحبت کرده‌ایم. با ما همراه باشید.

آیا طلاق به دلیل کراهت از شوهر امکان‌پذیر است؟

سوال این است که کراهت شدید زوجه چیست و اگر زن از شوهرش بیزار شود و دیگر نخواهد با وی زندگی کند، در صورتی که آقا تمایل به ادامه زندگی مشترک داشته باشد، آیا خانم می‌تواند درخواست طلاق دهد؟ 

پاسخ به این سوال به دو حالت بستگی دارد:

اول آن‌که اگر تنفر زوجه از زوج به شکل یک‌طرفه وجود داشته باشد، به شرطی صیغه طلاق جاری می‌شود که شوهر در ازای دریافت مال یا به هر ترتیب دیگری، به این طلاق رضایت دهد. یعنی شوهر باید حتما به این نوع طلاق رضایت داشته باشد؛ در غیر این صورت، امکان جاری ساختن صیغه طلاق نیست. جلب رضایت شوهر در این‌گونه مواقع از طریق توافقاتی مثل بذل مهریه (یعنی بخشش مهریه) و مواردی از این دست صورت می‌گیرد.

دوم آن‌که شرایطی متصور است که حتی در صورت عدم تمایل شوهر به طلاق، باز هم امکان جدایی به علت تنفر از شوهر وجود دارد. به این شرایط اصطلاحا می‌گویند «شرایط عسر و حرج». یعنی این‌که زن در وضعیتی قرار بگیرد که به دلیل سختی و مشقتی که شوهر بر وی تحمیل می‌کند، از شوهرش متنفر شده و به خاطر این تنفر و کراهت درخواست طلاق دهد. در این صورت، حتی اگر شوهر راضی به طلاق نباشد، باز هم دادگاه حکم به طلاق می‌دهد، زیرا ادامه زندگی زناشویی ممکن نیست. 

با بهترین متخصصین به شکل غیرحضوری صحبت کنید: مشاوره حقوقی تلفنی 24 ساعته

عسر و حرج چیست و چه مصادیقی دارد؟ 

عسر و حرج در لغت یعنی سختی و مشقت و در اصطلاح حقوقی به ناتوانی زن در ادامه زندگی مشترک با همسرش اشاره دارد. به عبارت بهتر، هرگاه زن با ادامه زندگی زناشویی، خود را در تنگنا و مشقت قرار دهد و حتی احتمال آسیب به وی وجود داشته باشد، اصطلاحا می‌گویند در عسر و حرج است. 

بهترین تعریف از این مفهوم در تبصره ماده 1130 قانون مدنی (که به قانون طلاق زن معروف شده) آمده است. مطابق با این تبصره:

«عسر و حرج عبارت است از به وجود آمدن وضعیتی که ادامه‌ی زندگی را برای زوجه با مشقت همراه ساخته و تحمل آن مشکل باشد».

در ماده 1130 همچنین مهم‌ترین مصادیق عسر و حرج به شرح زیر ذکر شده‌اند (با ذکر این توضیح که دست قاضی در تشخیص عسر و حرج زن باز است و تنها به موارد زیر محدود نمی‌شود):

• ترک زندگی خانوادگی توسط زوج حداقل به مدت شش ماه متوالی و یا نه ماه متناوب در مدت یک سال بدون عذر موجه.

• اعتیاد زوج به یکی از انواع مواد مخدر و یا ابتلا وی به مشروبات الکلی که به اساس زندگی خانوادگی خلل وارد آورد و امتناع یا عدم امکان الزام وی به ترک آن در مدتی که به تشخیص پزشک برای ترک اعتیاد لازم بوده است.

• محکومیت قطعی زوج به حبس پنج سال یا بیشتر.

• ضرب و شتم یا هرگونه سوءرفتار مستمر زوج که عرفا با توجه به وضعیت زوجه قابل تحمل نباشد.

• ابتلای زوج به بیماری‌های صعب‌العلاج روانی یا ساری یا هر عارضه‌ی صعب‌العلاج دیگری که زندگی مشترک را مختل نماید.

با کم‌ترین هزینه مشاوره دریافت کنید: مشاور حقوقی رایگان

چه تفاوتی میان طلاق به علت کراهت شدید زوجه با طلاق به دلیل عسر و حرج وجود دارد؟

سوال اینجاست که با وجود تشابه زیاد میان طلاق به علت تنفر با طلاق به دلیل عسر و حرج، این دو مفهوم چه تفاوتی با هم دارند؟

پاسخ به این سوال یک توضیح مختصر اما مهم دارد: 

«چنانچه جهت تقاضای طلاق، تنها کراهت زوجه باشد شرط لازم برای پذیرش این دعوی، کراهت شدید زوجه همراه با بذل کل مهریه است. این مسئله حتما هم باید با قبول بذل از طرف زوج همراه باشد؛ ولی چنانچه کراهت ناشی از عسر و حرج است، این امر مستلزم اثبات امر در محکمه است».

به عبارتی، اگر طلاق به دلیل تنفر از شوهر باشد، خود شوهر هم حتما باید به این امر رضایت دهد. جلب رضایت او هم با بذل مهریه و کراهت زوجه صورت می‌گیرد. در غیر این صورت دادگاه حکم به طلاق نمی‌دهد. این در حالی است که در طلاق به دلیل عسر و حرج، اساسا نیازی به رضایت شوهر وجود ندارد؛ یعنی همین‌که قاضی قانع شود که خانم در شرایط سختی و مشقت است، دیگر رضایت آقا اهمیتی نداشته و زوج اجبار به طلاق می‌شود و مهریه هم به زوجه تعلق می‌گیرد.

طلاق به علت کراهت زوجه چه نوع طلاقی است؟

برای آن‌که بدانیم طلاق به دلیل کراهت زوجه چه نوع طلاقی است، باید به ماده 1146 قانون مدنی رجوع کنیم. در این ماده چنین آمده است:

«طلاق خلع آن است که زن به واسطه‌ی کراهتی که از شوهر خود دارد در مقابل مالی که به شوهر می‌دهد طلاق بگیرد اعم از این که مال مزبور عین مهر یا معادل آن و یا بیشتر و یا کمتر از مهر باشد».

آن‌طور که مشخص است، طلاقی که زن به دلیل نفرت از شوهرش درخواست می‌کند، «طلاق خلعی» است. این نوع طلاق خود نوعی طلاق بائن به حساب می‌رود، زیرا مرد در آن حق رجوع ندارد (طلاق بائن خود مقابل طلاق رجعی قرار می‌گیرد که قبلا مطالب مفصلی در مورد آن نوشته‌ایم). در نتیجه طلاق یک‌طرفه به‌خاطر کراهت زن نوعی طلاق خلع است که در زیرمجموعه طلاق بائن قرار می‌گیرد.

بهترین وکلا را اینجا پیدا کنید: مشاوره تلفنی وکیل خانواده

شرایط طلاق به دلیل کراهت شدید زوجه

اشاره کردیم که جدایی به علت تنفر از شوهر نوعی طلاق خلعی است. در نتیجه برای آن‌که امکان طلاق به دلیل کراهت وجود داشته باشد، نیاز است تا شرایطی رعایت شود. این شرایط به شرح زیر هستند:

• نفرت زن از مرد و عدم تحمل ادامه زندگی مشترک از سوی زن

• بخشیدن (بذل) مالی برابر، بیشتر یا کم‌تر از مهریه توسط زوجه به زوج برای جدایی

• دریافت مال بخشیده شده توسط مرد و رضایت او به طلاق خلع

• اقدام قانونی برای جاری شدن صیغه طلاق و جدایی از طرف زن

مراحل طلاق به دلیل کراهت از شوهر 

خانم درخواست‌دهند برای طلاق باید مراحل زیر را طی نماید:

1. مراجعه به دفتر خدمات الکترونیک قضایی و ثبت دادخواست طلاق

2. ارجاع پرونده به دادگاه صالح، تعیین وقت رسیدگی و ابلاغ وقت رسیدگی به طرفین (از طریق سامانه ثنا)

3. بررسی پرونده توسط دادگاه، و در صورت وجود شرایط لازم، صدور حکم طلاق به دلیل کراهت زوجه

4. امکان تجدیدنظرخواهی و همچنین فرجام‌خواهی از حکم طلاق در دادگاه صالح

5. اعطای مهلت 6 ماهه به خانم (از زمان قطعیت حکم طلاق) برای مراجعه به دفاتر ازدواج و طلاق برای جاری ساختن صیغه طلاق 

مدارک لازم برای طلاق به دلیل تنفر از شوهر

طرح دادخواست طلاق خلع (همان طلاق به دلیل تنفر از شوهر) با ارائه مدارک زیر امکان‌پذیر است:

• شناسنامه زوجه 

• کارت ملی زوجه 

• سند ازدواج (در صورت مفقودی، رونوشت آن نیز کافی است)

• گواهی عدم بارداری (رای تعیین تکلیف وضعیت بارداری زوجه و در صورت حامله بودن زوجه، تعیین تکلیف حقوق فرزند)

هزینه طلاق به علت کراهت از شوهر

خانمی که می‌خواهد به دلیل کراهت از شوهرش از وی جدا شود، باید دو نوع هزینه را متقبل شود: اول هزینه‌های مربوط به دادرسی که در هر حال باید آن را پرداخت نماید. و دوم هزینه وکیل طلاق که میزان آن به عوامل مختلفی بستگی دارد. در رابطه با مورد اول، هزینه‌های اجباری طلاق از سوی زوجه که البته در مجموع هم رقم بالایی نیست، به شرح زیر می‌باشد:

• هزینه دادرسی

• هزینه مشاوره اجباری طلاق توافقی در صورت راضی شدن زوجین به طلاق در 5 جلسه

• هزینه ثبت دادخواست طلاق از طریق دفتر خدمات الکترونیک قضایی

• هزینه داوری در طلاق

• هزینه ثبت طلاق در محضر

در رابطه با هزینه‌های وکیل نیز در نظر داشته باشید که تخصص، تجربه و مهارت وکیل بر هزینه دریافتی وی تاثیرگذار است. در عین حال توصیه ما این است که اگر برای به‌دست آوردن حقوق خود جدی هستید، حتما از کمک وکیل دادگستری بهره‌مند شوید. تجربه نشان داده که اگر به دلیل هزینه‌های زیاد نخواهید وکیل بگیرید و به جای آن خودتان صفر تا صد کار را پیش ببرید، معمولا نتیجه دلخواه به‌دست نیامده و بعدا مجبور می‌شود که چند برابر آن هزینه کنید.

سخن پایانی

فرایند طلاق یک‌طرفه توسط زن دشوار است. به همین خاطر است که توصیه می‌کنیم خانم‌ها در صورتی که امکانش را داشتند، در شرایط ضمن عقد ازدواج، شرط «وکالت در طلاق» را که به آن حق طلاق زن می‌گویند، بگنجانند. اما اگر به هر دلیلی چنین شرطی را در قباله ازدواج نیاوردید ولی به دلایلی از شوهر خود بیزار شده و درخواست داشتید که از وی جدا شود، پیشنهاد می‌کنیم که ضمن برخورداری از مشاوره حقوقی آنلاین، حتما از کمک وکلای زبردست بهره‌مند شوید تا بتوانید در این مسیر دشوار، حقوق حقه خود را کسب کنید.