طلاق خلع چیست؟ بررسی شرایط، مراحل و مدت زمان اجرای طلاق خلع

طلاق خلع یکی از راه‌های قانونی برای پایان دادن به ازدواج است که ابتکار عمل در آن، در اختیار زن قرار دارد. زمانی که یک زن به دلیل بیزاری و تنفر شدید از همسرش، دیگر توان ادامه زندگی مشترک را ندارد، می‌تواند با بخشیدن مالی به شوهر، رضایت او را برای جدایی جلب کند. درک درست از جزئیات این نوع طلاق، به شما کمک می‌کند تا با آگاهی کامل برای آینده خود تصمیم‌گیری کنید. در این مقاله، ما به عنوان راهنمای حقوقی شما، تمامی جنبه‌های این نوع طلاق، از تعریف و شرایط قانونی گرفته تا مراحل اجرایی و مسائل مالی مرتبط با آن را به زبانی ساده و شفاف توضیح خواهیم داد.

مطلب پیشنهادی: طلاق به دلیل دوست نداشتن همسر

تعریف طلاق خلع و تفاوت آن با دیگر انواع طلاق

بر اساس ماده ۱۱۴۶ قانون مدنی ایران، طلاق خلع به این صورت تعریف می‌شود: «طلاق خلع آن است که زن به واسطه کراهتی که از شوهر خود دارد، در مقابل مالی که به شوهر می‌دهد، طلاق بگیرد؛ اعم از اینکه مال مزبور عین مهر یا معادل آن یا بیشتر یا کمتر از مهر باشد».
به عبارت ساده‌تر، سه عنصر اصلی این طلاق را تشکیل می‌دهند:
کراهت و بیزاری زن: این تنفر باید آن‌قدر شدید باشد که ادامه زندگی مشترک را برای زن غیرممکن یا بسیار دشوار کند.
بذل مال از سوی زن: زن برای جلب رضایت شوهر، مالی را به او می‌بخشد که به آن «فدیه» یا «عوض» می‌گویند. این مال می‌تواند تمام مهریه، بخشی از آن، یا حتی دارایی دیگری غیر از مهریه باشد.
موافقت مرد: مرد باید این مال را بپذیرد و با جدایی موافقت کند. در واقع، این طلاق ماهیتی توافقی دارد که اساس آن، خواست زن و رضایت مرد در ازای دریافت مال است.

تفاوت اصلی طلاق خلع با طلاق رجعی

مهم‌ترین تفاوت این دو در قابلیت بازگشت مرد به زندگی مشترک است. طلاق خلع، یک طلاق بائن (غیرقابل بازگشت) به شمار می‌رود. این یعنی پس از ثبت طلاق، مرد دیگر نمی‌تواند در دوران عِدّه (مدت زمانی که زن پس از طلاق باید صبر کند) به‌صورت یک‌طرفه به زندگی برگردد. این ویژگی، به زن اطمینان می‌دهد که جدایی قطعی است.
در مقابل، طلاق رجعی (که معمولا طلاق از طرف مرد است)، به شوهر این حق را می‌دهد که در دوران عده، هر زمان که بخواهد، بدون نیاز به عقد مجدد، به زندگی مشترک رجوع کند.

بیشتر بخوانید: انواع طلاق در اهل سنت

شرایط طلاق خلع از منظر قانون ایران

برای اینکه یک طلاق از نوع خلع باشد، باید سه شرط اساسی زیر همزمان وجود داشته باشند. نبود هر یک از این شروط، مانع از تحقق این نوع جدایی خواهد شد.

وجود کراهت شدید از سوی زن

این شرط، سنگ بنای طلاق خلع است. زن باید به دادگاه ثابت کند که از همسر خود به شدت متنفر است و این بیزاری، ادامه زندگی را برای او با سختی و مشقت همراه کرده است. صرفا یک اختلاف ساده یا دلخوری جزئی کافی نیست؛ قاضی باید این کراهت عمیق را احراز کند.

بخشش مال (فدیه) به شوهر

زن باید در ازای گرفتن طلاق، مالی را به شوهر خود ببخشد. این مال که فدیه نام دارد، وسیله‌ای برای جلب رضایت مرد است. قانون محدودیتی برای میزان فدیه در طلاق خلع تعیین نکرده است و می‌تواند شامل موارد زیر باشد: 
تمام مهریه
بخشی از مهریه
مبلغی معادل مهریه
مبلغی بیشتر یا کمتر از مهریه

رضایت شوهر برای جدایی

رضایت مرد برای پذیرش فدیه و اجرای طلاق، یک شرط ضروری است. اگر مرد حاضر به طلاق و قبول مال بخشیده شده نباشد، زن نمی‌تواند او را مجبور به این کار کند و طلاق خلع محقق نمی‌شود. در چنین شرایطی، زن باید از راه‌های قانونی دیگر مانند اثبات عسر و حرج (سختی و تنگنای شدید) برای جدایی اقدام کند.

مراحل اجرایی طلاق خلع

فرآیند طلاق خلع، همانند سایر طلاق‌ها، باید از مسیر قانونی مشخصی عبور کند که به ترتیب زیر است:
ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: زن یا وکیل او، دادخواست طلاق خلع را به همراه توافقات صورت گرفته در مورد بذل مال، در این دفاتر ثبت می‌کند.
ارجاع به جلسات مشاوره اجباری: پیش از ورود به دادگاه، زوجین باید در جلسات مشاوره‌ای که توسط مراکز بهزیستی یا دادگستری تعیین می‌شود، شرکت کنند. هدف این جلسات، تلاش برای ایجاد صلح و سازش است.
رسیدگی در دادگاه خانواده: پس از جلسات مشاوره، پرونده به دادگاه خانواده فرستاده می‌شود. دادگاه شرایط را بررسی می‌کند و در صورت احراز کراهت زن و توافق طرفین بر سر فدیه، گواهی عدم امکان سازش صادر می‌کند.
ثبت رسمی طلاق در دفترخانه: زوجین با در دست داشتن گواهی صادر شده از دادگاه، به یکی از دفاتر رسمی ثبت طلاق مراجعه کرده و صیغه طلاق، جاری و سند آن ثبت می‌شود.

همچنین بخوانید: صیغه طلاق غیابی از طرف زن 

مدت زمان لازم برای اجرای طلاق خلع

پاسخ دقیقی برای این سوال وجود ندارد، زیرا مدت زمان فرآیند به عوامل مختلفی بستگی دارد.
در حالت توافقی: اگر زن و شوهر بر سر تمام جزئیات (مانند میزان فدیه) توافق کامل داشته باشند، فرآیند شباهت زیادی به طلاق توافقی پیدا می‌کند و ممکن است بین ۳ تا ۶ ماه زمان ببرد.
در حالت اختلافی: اگر مرد در ابتدا با طلاق مخالفت کند یا بر سر میزان مال بخشیده شده اختلاف نظر وجود داشته باشد، فرآیند طولانی‌تر خواهد شد. در این حالت، ممکن است پروسه تا یک سال یا حتی بیشتر به طول انجامد.

تأثیر طلاق خلع بر حقوق و مسئولیت‌های مالی

یکی از مهم‌ترین دغدغه‌ها در هر طلاقی، مسائل مالی است. در طلاق خلع، وضعیت این حقوق به شکل زیر است:

در طلاق خلع تکلیف مهریه چه می‌شود؟

همان‌طور که گفته شد، زن برای گرفتن طلاق، تمام یا بخشی از مهریه خود را می‌بخشد. بنابراین، پس از طلاق، او دیگر نمی‌تواند آن قسمت از مهریه را که بذل کرده، مطالبه کند. اگر تنها بخشی از مهریه بخشیده شده باشد، زن همچنان حق مطالبه باقی‌مانده آن را خواهد داشت.

نفقه و اجرت‌المثل در طلاق خلع

نفقه: در طلاق خلع که یک طلاق بائن است، به زن در ایام عده، نفقه تعلق نمی‌گیرد. تنها استثنا حالتی است که زن باردار باشد؛ در این صورت تا زمان تولد فرزند، مستحق دریافت نفقه است.
اجرت‌المثل ایام زوجیت: این حق، ارتباطی به مهریه ندارد. اجرت‌المثل به دستمزد کارهایی گفته می‌شود که زن شرعا وظیفه‌ای در قبال انجام آن‌ها نداشته اما در طول زندگی مشترک به دستور مرد انجام داده است. زن می‌تواند همزمان با درخواست طلاق خلع، اجرت‌المثل خود را نیز مطالبه کند، مگر اینکه این حق را نیز به عنوان بخشی از فدیه به شوهر بخشیده باشد.

نکات پایانی طلاق خلع

طلاق خلع یک ابزار قانونی مهم برای زنانی است که به هر دلیلی ادامه زندگی مشترک را به صلاح خود نمی‌بینند. آگاهی از شرایط، مراحل و آثار حقوقی این نوع طلاق، به شما کمک می‌کند تا با دیدی باز و با حفظ حقوق خود، این مسیر را طی کنید. با توجه به پیچیدگی‌های حقوقی، دریافت مشاوره از وکلای متخصص وکیل وند در امور خانواده می‌تواند راهگشا باشد و از بروز مشکلات احتمالی در آینده جلوگیری کند.