حد و حکم شرب خمر در قانون
شرب خمر یا همان نوشیدن مشروبات الکلی از مهم ترین مسائلی بوده که در زمان ظهور اسلام توسط کلام خدا و احادیث حرام و برای آن مجازات در نظر گرفته شده است و همین موضوع مورد تجه قانون گذار قرار گرفته است و برای آن مجازاتی را بر اساس مجازات های بیان شده در قرآن کریم تصویب نموده است. هرچند که قانون گذار سعی بر آن داشته تا از مصرف نوشیدنی های الکلی در ایران جلوگیری نماید اما این بدین معنا نیست که درصد آمار آن به صفر رسیده باشد بلکه برعکس هر ساله درصد آمار رسمی مصرف نوشیدنی های الکلی در ایران رو به افزایش بوده. در ادامه قصد داریم به بررسی مجازات شرب خمر در ایران بپردازیم.
در ابتدا بررسی این موضوع لازم است که در ابتدا تفاوت دو نوع مجازات یعنی مجازات حدی و تعزیری را بهتر بشناسیم.
تفاوت مجازات حدی و تعزیری در شرب خمر چیست؟
به طور خلاصه مجازات های حدی بر گرفته شده از مجازات هایی است که در قرآن کریم آمده و حاکم شرع نمی تواند در میزان،نوع و شدت آن تغییری ایجاد شود و باید عینا همان مجازات تعیین شده اعمال گردد.
مجازات های تعزیری درواقع بر خلاف مجازات های حدی بوده و توسط قانون گذار تعیین شده و حاکم شرع می تواند نسبت به صلاح دید خود با توجه به موضوع،نوع و عوامل موثر دیگر مقدار آن را خود مشخص و حتی در مواردی مجازات را متهم را عفو نماید اما باید توجه داشت که این مجازات نمی تواند بیشتر از شدیدترین مجازات حدی باشد.
شرب خمر چیست ؟
از آنجایی که شرب و مصرف مسکرات توسط دین اسلام حرام اعلام شده است قانون گذار از این مهم پیروی کرده و علاوه بر ممنوع و حرام اعلام کردن آن در ایران در مواد 264،265 و266 قانون مجازات اسلامی برای آن مجازات های حدی نیز تدبیر کرده و این اقدام آن چنان جدی بوده که در ماده 264 قانون مجازات اسلامی بیان داشته حتی اگر خوردن،تزریق یا تدخین(دود کردن) در صورتی که موجب مستی هم نشود و به هر صورت چه خالص یا مخلوط به گونه ای که از مسکر بودن خارج نشود مصرف شود مجازات حدی در پی خواهد داشت. در ادامه ماده 265 قانون مجازات اسلامی مجازات چنین عملی را 80 ضربه شلاق حدی بیان داشته است و تنها برای یک گروه از افراد مسلمان استثنا قائل شده و آن هم شخص بیماری است که تهنا راه علاج و درمان بیماری منحصرا توسط ای مسکرات امکان پذیر باشد.
همچنین در خصوص افراد غیر مسلمانی که در ایران زندگی می کنند مجازاتی برای شرب خمر در نظر نگرفته است اما در ماده 266 قانون مجازات اسلامی بیان داشته چنانچه این افراد در اماکن عمومی تظاهر به نوشیدن مسکرات نمایند و یا پس از نوشیدن مشروبات الکلی با حالت مستی در انظار عمومی ظاهر شوند مجازات آنان برای با ماده 265 یعنی 80 ضربه شلاق خواهد بود.
تاثیر توبه در مجازات شرب خمر چیست ؟
مجازات های حدی درواقع شدید ترین نوع مجازات در قوانین کشورمان می باشند و هیچ مرجعی نمی تواند تغییری در نوع و میزان آن ایجاد نماید مگر آنکه یکسری از شرایط احراز گردد و این موضوع در خصوص شرب خمر نیز صدق می کند، قانون گذار در ماده 114 قانون مجازات بیان داشته که در جرایم حدی به جز قذف و محاربه هرگاه متهم قبل از اثبات جرم و یا بعد از اقرار توبه کند و احساس ندامت متهم برای قاضی محرز گردد، وی می تواند مجازات حد را ساقط نماید البته در خصوص توبه در جرایم حدی بحث بسیار مفصلی است و لازم به بررسی جداگانه ای دارد.
آیا مجازات شرب خمر اعدام است ؟
بسیاری از افراد تصور می کنند که شرب خمر تنها مجازاتش 80 ضربه شلاق است و آن هم با توصل به توبه کردن عفو خواهند گرفت اما این پایان ماجرا نیست در ماده 179 قانون مجازات اسلامی مصوب 1370 بیان شده است که هرگاه کسی چند بار شرب مسکر نماید و بعد از هر بار حد بر او جاری شود در مرتبه سوم کشته خواهد شد.
البته نکته مهم در این خصوص این است که باید دوبار اجرای حد به واسطه ی اقرار خود شخص بوده باشد و این اقرار شرایط ماده 169 این قانون را نیز دارا باشد و نه بر اساس قرائن و علم قاضی.
اثبات جرم شرب خمر
برای اثبات جرم شرب خمر دو راه وجود دارد که شامل: اقرار مرتکب و شهادت شهود می باشد. در اقرار، فرد مجرم به طور مستقیم و دور از هر گونه ابهام و شکی اعلام می کند که اقدام به جرم شرب خمر نموده است و این کار را به صورت لفظی، کتبی یا با اشاره انجام می دهد.
در اثبات شرب خمر از طریق اقرار، شرط لازم دو مرتبه بودن آن است، همچنین باید کاملا اختیاری و به دور از اکراه، شکنجه، اجبار و هر چیزی که موجب سلب اراده شود، باشد؛ زیرا ارادی نبودنِ اقرار باعث از بین رفتن اثر و اعتبار آن خواهد شد.
در روش شهادت نیز فردی ثالث و بی طرف که از وقوع جرم توسط مجرم اطلاع دارد، نزد قاضی شهادت می دهد که باید دارای شرایطی همچون بلوغ، عقل، ایمان به اسلام، عادل بودن، حلال زاده بودن، ذی نفع نبودن، ولگرد نبودن و خصومت نداشتن با یکی از طرفین یا هر دوی آن ها باشد.
همچنین شرط شرعی و قانونی بودن شهادت در اثبات شرب خمر این است که قانون گذار آن را معتبر بداند و توسط دو مرد که از شرایط مذکور در بالا برخوردارند، صورت بگیرد.
مجازات حمل و نگهداری مشروبات الکلی
مجازات حمل و نگهداری مشروبات الکلی جزء مجازات هایی است که قاضی به هیچ عنوان اجازه صدور قرار تعلیق تعقیب آن را ندارد. ماده 702 قانون مجازات اسلامی در این باره بیان داشته است:
هر کس مشروبات الکلی را بسازد یا بخرد یا بفروشد یا در معرض فروش قرار دهد یا حمل و نگهداری کند یا در اختیار دیگری قرار دهد، به 6 ماه تا یکسال حبس و تا 74 ضربه شلاق و نیز پرداخت جزای نقدی به میزان پنج برابر ارزش عرفی کالای مذکور محکوم خواهد شد.
دلایل حرمت شرب خمر در قرآن
از مفاد آیات شریفه 219 سوره بقره، 43 سوره نساء، 90 سوره مائده، 67 سوره نحل و... حرمت شرب خمر را نتیجه گیری می کنیم؛ از نظر قرآن شراب گناه کبیره بوده، نجاستی حاصل از عمل شیطان و ابزار شیطان برای گسترش کینه و دشمنی است.
شرب خمر موجب تباه شدن عقل انسان و ایجاد آثار مخربی در سلامتی همچون چاقی، بیماری های قلبی و کبدی، بی خوابی و... می شود و از آنجایی که خداوند متعال هیچ عملی را حرام اعلام نکرده جز مواردی که دارای ضرر، زیان و خطراتی برای انسان هستند، متوجه دلیل حرمت شرب خمر خواهیم شد.
مجازات دفعات استعمال شرب خمر
مجازات شرب خمر در ماده 265 قانون مجازات اسلامی 80 ضربه شلاق در نظر گرفته شده است؛ این مجازات در صورت اثبات با اقرار یا شهادت دو مرد عادل برای مصرف کننده در دفعات اول، دوم و سومِ مصرف اعمال خواهد شد.
در صورتی که فردی برای چهارمین بار اقدام به استعمال مشروبات الکلی نماید و اگر در دفعات سابق مجازات 80 ضربه شلاق برای وی به واسطه اقرار اجرا شده باشد، مجازات اعدام برایش در نظر گرفته می شود.
جریمه نقدی شرب خمر
زمانی که فردی به اتهام حمل و نگهداری مشروبات الکلی دستگیر می شود، مطابق قوانین علاوه بر حبس و شلاق مجازات جریمه نقدی نیز شاملِ او می شود که باید به میزان 5 برابرِ ارزشِ عرفی مشروباتی که از او اخذ شده، باشد.
نکته: مرتکب می تواند با درخواست از قاضی اجرای احکام مجازات جریمه نقدی خود را به حبس تبدیل نماید؛ معمولا در ازای هر 100 هزار تومان یک روز حبس در نظر گرفته می شود.
شرب خمر و رانندگی
استعمال مشروبات الکلی و رانندگی در حال مستی جرم است و باعث توقیف خودرو و انتقال آن به پارکینگ می شود. زمانی که خودرو توقیف شد، پرونده مجرم جهت رسیدگی به دادسرا ارسال خواهد شد و پس از طی شدن مراحل اداری و قضایی کیفرخواست صادر می شود.
در ادامه جریان رسیدگی پرونده به دادگاه ارجاع داده می شود و در نهایت با صدور محکومیت، خودروی مورد نظر برای مدت 2 ماه در توقیف باقی می ماند
نکته: کشف مشروبات الکلی در ماشین نیز شامل مجازات های مقرر در ماده 702 قانون مجازات اسلامی می باشد.
شرب خمر در افراد زیر سن قانونی
شرب خمر زیر سن قانونیِ 18 سال برای افرادی که به لحاظ شرعی بالغ هستند (در پسران 15 سال تمام و در دختران 9 سال تمام قمری) اما به لحاظ قانونی زیر سن می باشند، شامل حد و قصاص نخواهد بود و مجازات هایی از قبیل شلاق را در پی ندارد.
برای رسیدگی به این موضوع دادگاه اطفال مرجع صالح است؛ زیرا مجازات های تعزیری افرادِ زیر سن قانونی با سایر افراد متفاوت بوده و این اطفال فاقد مسئولیت کیفری می باشند.
شرایط تخفیف و عفو شرب خمر
رسیدگی به جرائم شرب خمر با مجازات های مقرر در قانون همراه است؛ اما در شرایطی امکان تخفیف مجازات نیز وجود دارد. چنانچه مرتکب پیش از اثبات جرم توبه کند و توبه او از نظر قاضی صحیح باشد، موجب تخفیف مجازات می شود.
عفو مجازات شرب خمر نیز تنها زمانی ممکن است که حداقل یک سوم از زمان حبس که شامل 30 الی 33 روز می شود، طی شده باشد. پس از آن مرتکب می تواند تقاضای آزادی مشروط خود را به دادگاه تقدیم نماید؛ در برخی مواقع نیز امکان دریافت مرخصی منتهی به آزادی با قرار وثیقه (در صورت موافقت قاضی) وجود دارد.
مجازات دعوت به شرب خمر
دعوت به شرب خمر نیز در قانون جرم انگاری شده و دارای مجازات می باشد؛ در ماده 704 قانون مجازات اسلامی آمده است: هرکس محلی را برای شرب خمر دایر کرده باشد یا مردم را به آن جا دعوت کند به 3 ماه تا 2 سال حبس و 74 ضربه شلاق یا از 60 تا 200 میلیون جزای نقدی یا هر دو آن ها محکوم می شود و در صورتی که هر دو مورد را مرتکب شود به حداکثر مجازات محکوم خواهد شد.
