نفقه زن، تمام نیازهای عادی او اعم از خوراک و پوشاک را پوشش می دهد. در سال 1401 در قانون مدنی میزان نفقه زن تعیین نشده و بستگی به منزلت زن دارد. نفقه زن به گونه ای تعیین می شود که کارشناس نفقه با توجه به تحصیلات زن، منزلت و وضعیت خانواگی، میزان آن را تعیین می کند و سپس قاضی بر اساس آن رأی صادر می کند.
در صورت وقوع عقد نکاح دائم بین زن و مرد، شوهر شرعاً مکلف به نفقه اوست. اگر مردی از پرداخت نفقه امتناع کند، با عواقب حقوقی و کیفری مواجه خواهد شد و ممکن است در مواردی باعث محکومیت او به مجازات حبس شود. در این خصوص باید توجه داشت زن برای حفظ نفقه باید به طور عام و خاص از شوهر تمکین کند.
اگرچه در بسیاری از موارد، زندگی مشترک زن و شوهر موجب پرداخت نفقه به زن می شود. مبلغ و میزان نفقه پرداختی ممکن است در مواردی محل اختلاف و نزاع بین زوجین باشد. تعیین دقیق مبلغ و میزان نفقه زن در این گونه موارد حیاتی است تا هم حقوق زن رعایت شود و هم شوهر با پرداخت نرخ مقرر نفقه به وظایف قانونی خود عمل کند. سوالی که در این شرایط مطرح می شود این است که مبلغ نفقه در سال 1401 چقدر است؟
بیشتر بخوانید: میزان نفقه زن در سال ۱۴۰۲
بنابراین هدف ما از نگارش این مقاله بحث نفقه زن در قانون مدنی و بررسی میزان پرداخت نفقه زن در سال 1401 است. سپس نحوه محاسبه (تعیین) این نفقه در سال 1401 را بیان می کنیم. اگر در این مورد سوالی دارید با ما همراه باشید.
تمکین چیست؟
از آن جایی که در مباحث مربوط به نفقه زیاد کلمه تمکین به کار می رود خوب است که با این مفهوم آشنا باشید. منظور از تمکین این است که زن موظف به توجه نشان دادن به خواسته های مشروع مرد است. این که زن در خانه همسرش حضور داشته باشد یکی از مصادیق مهم تمکین است. بنابراین زوجه برای این که بتواند از زوج تقاضای نفقه داشته باشد باید در خانه وی زندگی کند مگر این که حین عقد شرط دیگری برای این مورد ذکر شده باشد.
در صورتی که زن خانه اش را ترک کرده و حتی به خانه والدینش برود و این کار بدون رضایت شوهر انجام شود، مرد می تواند از پرداخت نفقه امتناع کند. ناشزه به زنی گفته می شود که بدون دلیل موجه تمکین همسرش را انجام ندهد و بنا بر قانون مرد می تواند به همسری که ناشزه است نفقه نپردازد. در این صورت مرد می تواند تقاضای طلاق و یا ازدواج مجدد هم داشته باشد.
دقت کنید که همه موارد گفته شده برای زمانی است که زن دلیل موجهی نداشته باشد. مثلا اگر زن به دلیل ضرب و شتم و... از تمکین همسر خودداری می کند حق با اوست و مرد موظف به پرداخت نفقه است حتی اگر زن در خانه اش حضور نداشته باشد.
وضعیت نفقه برای زنان شاغل
درست است که زن شاغل درآمد دارد و به اصطلاح دستش توی جیب خودش است اما این موضوع ربطی به نفقه ندارد. منظور این است که زن هر چقدر هم درآمد داشته باشد پرداخت نفقه او بر عهده مرد است. مرد تنها زمانی می تواند نفقه نپردازد که زن عدم تمکین داشته باشد و برای آن دلیل موجهی هم نداشته باشد.
اگر مرد نفقه نپردازد چه می توان کرد؟
برای این کار ضمانت اجرایی وجود دارد. این ضمانت در دو دسته قرار می گیرد. در حالت اول با این که زن تمکین دارد اما مرد نفقه اش را نمی پردازد. زن می تواند در اینجا طرح دعوی کرده و از دادگاه بخواهد تا نفقه اش را از مرد بگیرد. ممکن است دادگاه حکم پرداخت نفقه صادر کند اما مرد واقعا توانایی پرداخت آن را نداشته باشد در این حالت زن می تواند تقاضای طلاق کند.
ضمانت دیگری که برای پرداخت نفقه وجود دارد ضمانت اجرایی جزایی است. نپرداختن نفقه بر اساس قانون ایران جرم محسوب می شود. زن حق دارد به دادسرا مراجعه نموده و از قانون بخواهد تا شوهر را مورد تعقیب جزایی قرار دهد. در این شرایط مجازات لازم برای مرد در نظر گرفته خواهد شد.
نفقه زن در قانون مدنی
برای پاسخ به سوال مبلغ نفقه در سال 1401 و میزان نفقه زن در سال 1401 چقدر است؟ اولین کاری که باید انجام دهیم این است که نفقه را در قانون مدنی بررسی کنیم و تعریف کنیم که نفقه چیست. پس از انعقاد عقد نکاح دائم، زوجین دارای حقوق و تکالیفی هستند. پرداخت نفقه شوهر به همسر یکی از این تکالیف است. طبق ماده 1106 قانون مدنی: نفقه زن در عقد دائم بر عهده شوهر است. طبق این ماده در عقذپذ دائم نفقه بر عهده شوهر است ولی در عقد موقت نه.
ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی ناظر بر موارد نفقه زوجه است. نفقه زوجه بر اساس این ماده: شامل کلیه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت او از قبیل مسکن، البسه، اثاثیه، هزینه های درمانی و بهداشتی و در صورت لزوم خادم است. در نتیجه نفقه همه مایحتاج زن حتی اثاثیه منزل را پوشش می دهد.
عقد نکاح مستلزم تعهدات و حقوقی برای زوجین است که در بالا ذکر شد. زن حق دارد از شوهر خود نفقه بگیرد، اما ملزم به تمکین شوهرش نیز می باشد و در صورت امتناع زن از تمکین یا ناشزه بودن زن و عدم اطاعت از دستور شوهر، پرداخت نفقه زن لازم نیست.
در صورت امتناع مرد از پرداخت نفقه علی رغم تمکین زن، زن می تواند با مراجعه به دفتر خدمات الکترونیک قضایی نسبت به ثبت دادخواست مطالبه نفقه معوقه و جاری اقدام نماید. دفاتر خدمات الکترونیک قوه قضاییه درخواست را به دادگاه ذی ربط ارسال و پس از بررسی های لازم با نظر کارشناس در خصوص پرداخت نفقه زن تصمیم گیری می شود و در سال 1401 میزان نفقه زن تعیین می شود.
همانطور که در مورد نفقه زن توضیح دادیم، اکنون بیان می کنیم که مبلغ نفقه در سال 1401 چقدر است و نحوه تعیین میزان نفقه زن در سال 1401، بر اساس آن نتیجه چه خواهد بود.
میزان نفقه زن در سال 1401
در حال حاضر یکی از دغدغه های اصلی که زوجین در نکاح دائم به ویژه در صورت اختلاف با آن مواجه هستند این است که مبلغ نفقه سال 1401 چقدر بوده و بر اساس آن میزان نفقه زن سال 1401 چگونه خواهد بود؟ در پاسخ به این سوال باید اشاره کرد که از آنجایی که نرخ تورم در ایران هر سال تغییر می کند و تعیین مبلغ نفقه نیز با این عامل تعیین می شود، نرخ ثابتی در این زمینه وجود ندارد. ضمناً قانونگذار فقط مصادیق نفقه زن را در قانون ذکر کرده و میزان نفقه زن را ذکر نکرده است.
نفقه طبق ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی شامل کلیه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن است. به این ترتیب این مبلغ از یک زن به زن دیگر متفاوت است و نمی توان برای همه زنان مبلغ ثابتی در نظر گرفت. به عنوان مثال میزان نفقه یک خانم دارای مدرک تحصیلی لیسانس با خانم دیگر دارای مدرک تحصیلی دیپلم یکسان نیست و ابتدا شرایط آنها بررسی می شود، سپس مبلغ نفقه تعیین می شود.
در نتیجه مبلع نفقه زوجه برای همه زنان یکسان تعیین نمی شود. با این حال، بین نیازهای مادی طبقات مختلف زنان و نیز بین شان و وضعیت خانوادگی آنها تفاوت هایی وجود دارد. بنابراین تعیین مبلغ و میزان دقیق و نرخ ثابت نفقه زوجه برای سال 1401 هم مشکل و هم عملاً غیر ممکن است.
زن می تواند نفقه ای که در گذشته پرداخت نشده را دریافت کند
ممکن است قبلا مرد نفقه همسرش را پرداخت نکرده باشد. زن در این حالت می تواند برای مطالبات گذشته اش هم اقدام کند. دقت کنید که در مورد فرزندان، مرد از تاریخی ملزم به پرداخت نفقه می شود که دادخواست تنظیم شده باشد. در مورد خانم هایی که همسرشان فوت شده است هم حقوقی تعیین می شود. در ایام عده هم زن می تواند نفقه اش را مطالبه نماید.
نفقه فرزند چگونه محاسبه می شود؟
پدر وظیفه پرداخت نفقه برای فرزندانش را هم دارد. اگر وی از دنیا رفته باشد یا این که نتواند نفقه فرزندانش را پرداخت کند، پدربزرگ در این مورد موظف به پرداخت می باشد. اگر جد پدری فوت شده باشد و یا توانایی دادن نفقه را نداشته باشد، مادر باید این کار را انجام بدهد و پس از آن اجداد پدری و اجداد مادری در این مورد موظف هستند.
اگر پدر توانایی مالی داشته باشد اما نفقه فرزندش را نپردازد، فرزند می تواند از وی شکایت کرده و حتی برای توقیف اموال پدر اقدام کند.
میزان نفقه فرزند بسته به شکل زندگی و شان او محاسبه می شود. کارشناس وضع زندگی فرزند را بررسی کرده و تمامی مدارک را هم چک می کند. با توجه به همه این موارد، میزان نفقه محاسبه می شود. زن حتی در صورتی که شاغل باشد هم می تواند برای نفقه فرزندانش مطالبه کند.
وضعیت زندگی مادر از آن جایی که به زندگی فرزندانش گره می خورد، در تعیین نفقه آن ها تاثیر دارد. میزان نفقه فرزندانی که در روستا زندگی می کنند یا در شهر متفاوت است. حتی ناحیه های مختلف یک شهر می تواند در تعیین میزان نفقه موثر باشد.
نحوه تعیین نفقه زن در سال ۱۴۰۱
در قسمت قبل در پاسخ به این سوال که میزان نفقه در سال 1401 چقدر است؟ توضیح داده شد که به طور کلی، نفقه با یک نرخ ثابت برای همه تعیین نمی شود زیرا با عواملی مانند وضعیت نفقه گیرنده تعیین می شود. در نتیجه یکی دیگر از عوامل کلیدی که در تعیین میزان نفقه زن باید در نظر گرفته شود نحوه تعیین نفقه زن در سال 1401 است؟
در صورتی که زوجین قبلاً بر تعیین میزان نفقه زن در سال 1401 توافق کرده باشند همین مبلغ ملاک پرداخت نفقه بین آنها خواهد بود. در غیر از این حالت، از آنجایی که تعیین مبلغ نفقه در سال 1401 امری تخصصی و کارشناسی است، باید تعیین میزان نفقه در سال 1401 برای تعیین نفقه به کارشناس رسمی دادگستری ارجاع شود.
کارشناس نفقه کلیه شرایط و عوامل از جمله سن و سال، وضعیت خانوادگی، سطح تحصیلات، وضعیت اجتماعی و شغلی زن و سایر تأثیرات را برای تعیین مبلغ نفقه بررسی می کنند. سپس با در نظر گرفتن همه این عوامل مبلغ نهایی را تعیین و به طرفین اعلام می کند. پس از آن قاضی با در نظر گرفتن مبلغ اعلام شده توسط کارشناس رای مقتضی صادر می کند و شوهر ملزم به پرداخت مبلغ تعیین شده خواهد بود.
مدت زمان پرداخت نفقه به فرزندان
در این مورد سن خاصی مشخص نشده است. معمولا تا وقتی که فرزند خودش درآمدی ندارد، پدر ملزم به پرداخت نفقه او می باشد. در مورد کارمندان می بینیم که تا وقتی فرزند دخترشان مجرد است و یا فرزند پسرشان در حال تحصیل است به کارمندان حق اولاد پرداخت می شود.
نفقه فرزندان بعد از طلاق
در صورتی که پس از طلاق حضانت فرزندان با پدر است که کاملا مشخص است که باید تمامی هزینه های آن ها را بپردازد. اگر حضانت فرزندان با مادر باشد، پدر موظف است تمامی هزینه های مربوط به مسکن، خوراک، پوشاک، درمان و.. را برای آنها تامین کند. دقت کنید که حضانت و ولایت دو موضوع جدا هستند. مادر ولایتی بر فرزندان ندارد حتی اگر حضانت آن ها را داشته باشد و بنابراین در هر صورت هزینه ها با پدر می باشد.
شکایت فرزندان برای نفقه محدود است
پسران می توانند تا سن 18 سالگی و تا هنگامی که در خانه پدر مشغول به تحصیل هستند، دادخواست نفقه داشته باشند. این امکان حتی اگر پدر و مادر جدا نشده باشند هم وجود دارد. پس از سن 18 سالگی و یا اتمام مدت تحصیل، پدر وظیفه ای برای نفقه فرزند پسر ندارد.
دختران تا هنگامی که ازدواج نکرده اند می توانند حتی برای نفقه های معوق گذشته هم دادخواست بدهند. در صورتی که دختر ازدواج کرده و سپس طلاق بگیرد نمی تواند برای نفقه گذشته ادعایی داشته باشد.
امکان اعتراض به میزان نفقه
نفقه توسط کارشناس و با در نظر گرفتن تمامی جوانب تعیین می شود. با این حال در صورتی که فرد به نفقه تعیین شده اعتراض داشته باشد می تواند مراتب را از طریق شورای حل اختلاف پیگیری کند.
نفقه درعقد موقت
بر اساس آنچه ماده 1106 قانون مدنی می گوید مرد در نکاح دائم ملزم به پرداخت نفقه است. در عقد موقت برای مرد الزامی از جهت پرداخت نفقه وجود ندارد مگر این که در عقد نکاح موقت شرطی در این مورد ذکر شده باشد.
نفقه بعد از طلاق
در صورتی که علت طلاق نشوز و یا نافرمانی زن نباشد و به اصطلاح طلاق از نوع رجعی باشد مرد باید در طول مدت عده، نفقه زن را پرداخت کند. اگر طلاق از نوع خلع باشد یعنی حالتی که زن به دلیل کراهیت از شوهر می خواهد از او جدا شود مرد وظیفه ای برای پرداخت نفقه در عده ندارد.
عده مدت زمان مشخصی است که پس از طلاق یا فوت شوهر، زن نمی تواند مجددا ازدواج کند.
نفقه در زمان عقد
معمولا زن و شوهر مدتی را در دوارن عقد می مانند و سپس مقدمات زندگی مشترک شان را فراهم می کنند. در این مدت مرد الزامی برای پرداخت نفقه ندارد مگر اینکه زن برای شروع زندگی مشترک آماده باشد و مرد از انجام آن خودداری کند. در این صورت زن باید بتواند ادعای خود را ثابت کند که برای این کار یا باید اظهارنامه پر کند و یا این که چند نفر در تایید ادعایش شهادت بدهند.
