شرایط ابطال اقرارنامه محضری؛ سخت، ولی ممکن

شرایط ابطال اقرارنامه محضری؛ بالاترین درجه ادله

شرایط ابطال اقرارنامه محضری امری ساده و راحت نیست و نیاز به رعایت یک سری موارد و نکات دارد. به موجب قوانین ایران، اقرار کردن یکی از مهم‌ترین ادله اثبات دعوا محسوب می‌شود. اهمیت این دلیل به قدری زیاد است که گاها به آن ملکه ادله نیز گفته می‌شود. 

زمانی که یک اقرارنامه به صورت محضری تنظیم شود، به عنوان یک سند رسمی تنها در موارد محدودی قابلیت ابطال دارد و به راحتی نمی‌توان به هر دلیلی این سند را ابطال و نامعتبر کرد. به طور کلی برای ابطال کردن هر نوع سند رسمی، باید دلایل و مستندات قوی و محکمه پسندی داشت تا دادگاه حکم به ابطال آن بدهد. در این مطلب ما تصمیم داریم تا اول اقرار نامه را برای شما توضیح دهیم و بعد شرایط ابطال اقرارنامه و نکاتی که باید برای ابطال در نظر بگیرید را بگوییم. حتما تا پایان همراه ما باشید. 

اقرارنامه چیست؟

طبق ماده 1259 قانون مدنی، اقرار حقوقی، عبارت است از: «اخبار به حقی برای غیر بر ضرر خود.» اقرارنامه یک سند است که امکان دارد به صورت رسمی یا غیررسمی تنظیم شود و به موجب آن، فردی اقرار به امری به ضرر خود و به نفع دیگری می‌کند و به این ترتیب اعلام می‌کند که محتوای درون اقرارنامه صحیح است. از اقرار نامه معمولا برای الزامات و تعهدات قراردادی مانند قرارداد اجاره، قرارداد خرید و فروش، قرارداد تضمین و… استفاده می‌شود. همانطور که گفتیم اقرارنامه از بالاترین درجه ادله دعوی محسوب می‌شود و در امور کیفری نیز بسیار کاربرد دارد. براساس ماده 160 قانون مجازات اسلامی، اقرار کیفری وقتی صورت می گیرد که شخص به ارتکاب جرم از طرف خود خبر دهد.

زمانی که شخصی در برابر شخص دیگر اقرارنامه تنظیم می‌کند، در واقع به این طریق خود را متعهد کرده که به تعهدات خود در قراردادهای حقوقی پایبند باشد. در صورتی که این شخص از تعهدات قراردادی خود سرپیچی کرد، باید مسئولیت‌های مالی و قانونی که برای او ایجاد می‌شود، بپذیرد. اقرارنامه کاربرد بسیار زیادی در قراردادهای میان اشخاص و حتی زن و شوهرها دارد. به همین جهت آشنایی با آن و دانستن نحوه ابطال کردن آن اهمیت دارد. 

انواع اقرارنامه از لحاظ نوع تنظیم

اقرارنامه و به طور کلی هر نوع سندی به دو صورت تنظیم می‌شود؛ رسمی یا محضری و دستی یا عادی. به طور قطع این دو نوع سند تقاوت‌هایی باهم دارند. 

مهم‌ترین تفاوتی که میان سند عادی و سند محضری وجود دارد این است که اقرارنامه محضری در دفاتر اسناد رسمی و یا توسط مامور قانونی ذی‌صلاح تنظیم می‌شود. همین موضوع باعث می‌شود این نوع سند از اعتبار قانونی بیشتری برخوردار باشد. شرایط ابطال اقرارنامه رسمی سخت و تنها در موارد محدودی امکان‌پذیر است. 

حال اگر اقرارنامه به صورت دستی میان دو نفر تنظیم و امضا شود، اقرارنامه عادی محسوب می‌شود. ابطال این نوع اقرارنامه راحت‌تر است و چون اعتبار سند عادی دارد، امکان طرح ادعای انکار و تردید در آن مطرح است.

تنظیم اقرارنامه محضری چه شرایطی دارد؟

در اولین قدم یک اقرار نامه باید به صورت صحیح تنظیم شود وگرنه اولین موردی که برای ابطال می‌توان به آن استناد کرد، تنظیم غلط است.

شرایط و ضوابطی که برای تنظیم اقرارنامه محضری باید رعایت گردد در مواد 1259 تا 1274 قانون مدنی تشریح شده است و ما نیز در ادامه به آنها می‌پردازیم. 

در وهله اول شخص اقرار کننده یا مقر باید در زمان تنظیم اقرارنامه محضری، بالغ، عاقل، قاصد و مختار باشد.افرادی که صغیر، مجنون، مکروه و غیر قاصد هستند صلاحیت تنظیم اقرارنامه رسمی را ندارند. علاوه بر آن شخص سفیه در امور مالی و شخص ورشکسته، نسبت به اموال خود و به ضرر طلبکاران نمی‌تواند اقرارنامه تنظیم کند.

از شرایط ابطال اقرار نامه محضری، اقرار معلق است. اقرارنامه محضری یا رسمی نباید معلق باشد. اگر شخصی در اقرارنامه، اقرار خود را به امر دیگری معلق کند، این اقرار او معتبر نیست. به علاوه اقرار نباید نسبت به امری تنظیم شود که به صورت عقلی و بر اساس قانون و حتی طبق عادت صحیح و ممکن نیست. اگر فردی اقرار نامه‌ای به نفع حمل تنظیم کرد، این اقرار در صورتی که حمل زنده متولد شود نافذ می‌گردد. 

یکی از شرایط صحت اقرار نامه این است که مشخص شود اقرار به نفع چه کسی تنظیم شده و یا مقرله کیست. در صورتی که مقرله مجهول باشد، اقرار صحیح نیست ولی اگر مقرله فی‌الجمله معلوم بود یعنی برای یکی از دو نفر باشد، اقرار صحیح است.  

بر اساس مواد 164 تا 173 قانون مجازات اسلامی، اقراری که وکیل علیه موکل خود و یا ولی و قیم علیه مولی علیه خود می‌کنند، اقرار محسوب نمی‌شود. علاوه بر آن شخص نمی‌تواند به جهت اقرار کردن به ارتکاب جرم وکیل بگیرد و اقرار باید توسط خود شخص انجام شود.

متن اقرار نامه باید به صورت واضح و روشن و خالی از هر گونه ابهامی باشد. 

در نهایت، یک اقرارنامه زمانی محضری است و اعتبار یک سند رسمی را پیدا می‌کند که در دفاتر اسناد رسمی یا دیگر مراجع قانونی مثل دادگاه تنظیم شود در غیر این صورت، اعتبار یک سند رسمی را پیدا نخواهد کرد. 

موارد ابطال اقرارنامه محضری

در بالا مواردی که برای صحت یک اقرار نامه باید باشد را توضیح دادیم. اکنون مواردی که از شرایط ابطال اقرار نامه محضری محسوب می شود بیان می‌کنیم. این موارد از قرار زیر است: 

• در صورتی که ثابت شود شرط صحت در خصوص اقرار صورت گرفته وجود نداشته می‌توان این اقرار را باطل کرد.

• اگر به اثبات برسد که شخص اقرار کننده یا مقر اهلیت و یا قصد جدی به اقرار نداشته و از روی استهزا اقرار کرده و یا مختار به انجام اقرار نبوده و یا اینکه از روی اکراه و شکنجه اقرار کرده، این اقرار باطل محسوب می‌شود. علاوه بر این موارد، اگر به اثبات برسد که شخص به صورت صوری و برای ضرر زدن به طلبکاران خود اقرار کرده نیز، اقرار او باطل محسوب می‌شود. البته لازم به ذکر است که این موارد باید به روش‌هایی همچون بینه، سوگند و یا قراین به اثبات برسد در غیر این صورت، صحیح است. 

• یکی دیگر از موارد ابطال اقرار نامه محضری، اشتباه حکمی است. زمانی که اقرار کننده به دلیل عدم آگاهی از حکم قانونی قضیه به حقی به نفع دیگری اقرار کند، امکان ابطال آن وجود دارد. مثلا کسی از متوفی طلبکار است و طبی خود را از عموی پدری متوفی که خود را وارث منحصر می‌دانسته مطالبه می‌کند. عمو هم با این تصور اشتباه که در ارث بر پسر عموی ابوینی مقدم است به آن دین اعتراف نماید. لازم به ذکر است که در این مورد میان حقوقدانان اختلاف وجود دارد و عده‌ای معتقدند که اشتباه حکمی موجب بی‌اعتباری اقرارنامه نمی‌شود چون که جهل به قانون رافع مسئولیت نیست. 

• اگر کسی به استناد امری مخالف بودن اقرار را ثابت کند، از شرایط ابطال اقرار نامه محضری محسوب می‌شود. به عنوان مثال اگر کسی برای جلوگیری از بازداشت اموال خویش به وسیله طلبکاران، به دروغ آن اموال و اثاثیه را جهیزیه همسر خود معرفی کند و یا اگر کسی برای دریافت سندی مثل برات، سفته یا چک اقرار به گرفتن مبلغی وجه نقد از دیگری کند، در حالی که آن اسناد هم وصول نشود. در این موارد شخص اقرارکننده می‌تواند درخواست بی اعتباری اقرار را بکند.

در پایان باید بگوییم که اقرار نامه از مهم‌ترین ادله برای اثبات یک ادعا محسوب می‌شود. زمانی که اقرار به صورت محضری تنظیم شود دیگر نمی‌توان خلاف آن عمل کرد مگر در موارد خاصی که بتوان اثبات کرد اقرار باطل است. به طور کلی بهتر است برای انجام امور مربوط به دادخواست ابطال اقرار نامه، از یک وکیل حرفه‌ای و کاربلد در این زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دریافت کنید.