در این مقاله مطالعه خواهید کرد:
قرارداد جعاله در چه قراردادهایی پیش می آید؟
بر اساس ماده 10 قانون مدنی، قراردادهایی که میان افراد مختلف امضاء می‌شود در صورتی که با قانون مخالفتی نداشته باشد صحیح و معتبر است و طرفین باید به مفاد آن عمل کنند.عقد جعاله یکی از عقود معین است که در قانون تعریف شده و شرایط و احکام آن نیز مشخص شده است. ما نیز در این مقاله قصد داریم اطلاعات جامعی راجع به قرارداد جعاله و شرایط آن به شما بدهیم با ما همراه باشید.
قرارداد جعاله چیست؟
جعاله در لغت به معنی اجرت و دستمزد است اما با استناد به ماده 561 قانون مدنی، جعاله عبارت از التزام شخصی به اداء اجرت معلوم در مقابل عملی اعم از اینکه طرف معین باشد یا غیر معین می‌باشد. به عبارت دیگر جعاله عقدی معین است که شخصی در قبال دریافت پاداش یا اجرتی، ملتزم به انجام کاری خواهد شد که به این عقد در آیه 72 سوره یوسف نیز اشاره‌ای شده است.
همچنین باید بگوییم جعاله، عقدی جایز و مبادله‌ای است به این معنا که هر یک از طرفین می‌توانند هر زمان که بخواهند عقد را منفسخ کنند.
ارکان قرارداد جعاله
حال که با مفهوم قرارداد جعاله آشنا شدیم بهتر است به ارکان این قرارداد نیز بپردازیم. به صورت کلی برای اینکه عقدی، جعاله به حساب بیاید باید دارای 3 رکن اساسی جاعل، عامل و جُعل باشد که در تعریف این ارکان باید گفت:
1- جاعل
جاعل که می‌توان نام کارفرما را نیز بر آن گذاشت کسی است که درخواست انجام کاری را دارد و در برابر آن نیز ملزم به پرداخت اجرت خواهد شد. جاعل باید دارای اهلیت در تصرف بوده و با قصد و اختیار خود عقد جعاله را منعقد سازد. به عنوان مثال فردی که آگهی می‌زند و به یابنده کیفی که دارای مشخصات معینی است مژدگانی می‌دهد جاعل محسوب می‌شود.
2 عامل
دومین رکن قرارداد جعاله، عامل است. عامل کسی است که کار درخواست شده را انجام می‌دهد و در برابر آن پاداش یا مژدگانی دریافت خواهد کرد. عامل یا به اصطلاح مجعول‌له یا پیمانکار می‌تواند فرد معین یا غیر معینی باشد و توانایی انجام کار را نیز باید داشته باشد.
3- جعل
جعل همان دستمزد یا اجرت است که عامل باید از جاعل دریافت نماید. یکی از شروط اعتبار جعل که به آن مال‌التجاره نیز گفته می‌شود معلوم بودن آن است به عبارتی باید گفت اگر عوض مجهول باشد عقد باطل خواهد بود و عامل، مستحق اجرت‌المثل خواهد شد.
شرایط عمل مورد جعاله
همانطور که به آن اشاره شد جعاله عملی است که جاعل برای انجام آن به عامل دستمزد می‌پردازد. اما باید گفت این عمل باید دارای شرایطی باشد تا عقد انعقاد شده معتبر باشد که این شرایط شامل:
- مشروعیت: یکی از مهم‌ترین شرایطی که عمل مورد جعاله باید داشته باشد مشروعیت آن است. اگر این عمل مشروع نباشد عقد باطل بوده و از نظر قانونی اعتباری نخواهد داشت. به عنوان مثال جابه‌جایی مواد مخدر نمی‌تواند موضوع عقد جعاله واقع شود.
- عقلانی: از دیگر شرایط عمل مورد جعاله عقلانی بودن آن است به عبارت دیگر انجام یک کار عبث و بیهوده نمی‌تواند جعاله محسوب شود.
- عملی که جزو واجبات برای جاعل نباشد: همچنین باید گفت عملی که برای جاعل واجب باشد نمی‌تواند به عنوان عمل جعاله انتخاب شود. به عنوان مثال هیچکس نمی‌تواند به فرد دیگری بگوید در ازای خواندن نماز به جای او مبلغی را پرداخت خواهد کرد که در این صورت اثر حقوقی بر این عمل بار نخواهد شد.
انواع جعاله
قرارداد جعاله دارای دو نوع عام و خاص است که تعریف هر کدام بر اساس قانون با دیگری متفاوت بوده و می‌تواند اثرات متفاوتی را برای طرفین داشته باشد. به عبارت دیگر باید گفت:
جعاله عام
اگر در قرارداد جعاله برای جاعل اهمیتی نداشته باشد چه فردی عمل را انجام می‌دهد بلکه فقط نتیجه عمل برای او اهمیت داشته باشد جعاله، عام خواهد بود. به عبارت دیگر باید گفت اگر در قرارداد جعاله عامل خاصی مشخص نباشد این قرارداد جعاله عام است به عنوان مثال هنگامی که فردی آگهی می‌زند هر کس مال گمشده را پیدا کند مبلغی را به عنوان جایزه به وی خواهد داد جعاله عام شکل خواهد گرفت.
جعاله خاص
در جعاله خاص برعکس جعاله عام، فرد انجام دهنده یعنی عامل یکی از ارکان قرارداد است به این صورت که اگر کسی عمل مورد جعاله را انجام دهد نمی‌تواند اجرت دریافت کند. در این جعاله فرد انجام دهنده کار اهمیت زیادی برای جاعل دارد و باید آن را فرد خاص مورد نظر او انجام دهد.
وظیفه عامل در نگهداری از مال مورد جعاله
با استناد به ماده 569 قانون مدنی باید گفت مالی که جعاله برای آن واقع شده است از وقتی که به دست عامل می‌رسد تا به جاعل رد کند در دست او امانت است. به عبارت دیگر ید عامل نسبت به مال موضوع معامله امانی است و اگر مال در دست وی ناقص یا تلف شود در صورتی که ثابت شود تعدی یا تفریطی نسبت به مال انجام نشده مسئول نخواهد بود اما در غیر این صورت باید جبران خسارت نماید. همچنین باید گفت عامل نمی‌تواند مال موضوع جعاله را به فرد دیگری بسپارد که در این صورت عامل ضامن و مسئول خواهد بود.
تعدد عاملین در قرارداد جعاله
یکی از فرض‌هایی که در قرارداد جعاله وجود دارد تعدد عاملین است و در مورد آن باید به ماده 568 قانون مدنی به شرح « اگر عاملین متعدد به شرکت هم عمل را انجام دهند هر یک به نسبت مقدار عمل خود مستحق جعل می‌گردد.» استناد نمود. طبق این ماده اگر چند نفر به اتفاق یکدیگر در انجام عملی شراکت داشته باشند هر کدام آن‌ها باید به مقدار عملی که انجام می‌دهند اجرت دریافت کنند.
سخن آخر
قراردادی که میان دو یا چند نفر انعقاد می‌شود باعث تعهد میان آن‌ها خواهد شد. یکی از قراردادهایی که میان طرفین بسته می‌شود قرارد جعاله است که در آن فردی در قبال انجام کاری از دیگری اجرت خواهد گرفت.
به فردی که کار برای او انجام می‌شود جاعل و فردی که عمل را انجام می‌دهد عامل است همچنین اجرتی که تعهد می‌شود جعل نام دارد. این قرارداد دارای دو نوع عام و خاص است به این معنا که در جعاله عام فردی که عمل را انجام می‌دهد می‌تواند هر کسی باشد اما جعاله خاص باید توسط فرد مشخصی انجام شود تا اجرت به وی تعلق بگیرد.
